Duurzaam zorgvastgoed: kwalitatieve zorgarchitectuur
Friedl Decock
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Postuniversitair centrum – open universiteit
K.U.Leuven ‐ Kulak
Zorgvastgoed Duurzaamheid 2014
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Inhoud
• Duurzaamheid
– Algemeen
– Duurzaamheidsmeters
• Binnenklimaat – comfort
• Energie
– Europees beleid
– Vlaams beleid
– E‐peil
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 2
1
Duurzaamheid
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 3
Duurzaamheid
• Circulaire economie (diensteneconomie):
– Voorbeelden
•
•
•
•
•
•
•
aankoop van lichturen bij Philips
Clickbrick gevelsteen (Daas)
Desso‐tapijten
Tegeluren bij Mosa
Lease a jeans
Autodelen: cambio, Mercedes, …
…
– Literatuur
• Ondernemen in de circulaire economie: nieuwe verdienmodellen voor
bedrijven en ondernemers; OPAi, MVO Nederland
• Blauwe economie: Gunter Pauli
• www.plan‐c.eu
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 4
2
Duurzaamheid
• Gebouw
–
–
–
–
Ligging
Energiezuinig gebouw
Regenwaterrecuperatie
…
• Gebruik
–
–
–
–
–
Meten en evalueren van deelverbruiken (energie / water)
Management chemische producten / afval
Voeding (lokale seizoensgebonden voedsel / afval / …)
Poetsmanagement
…
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 5
Duurzaamheidsmeter
•
De kracht van het instrument en de certificatie zijn:
–
een door een brede gemeenschap onderbouwde objectivering van
wat de belangrijke duurzame aspecten zijn ;
–
een managementinstrument dat een volledig bouwteam (inclusief de
opdrachtgever) kan begeleiden gedurende het volledige proces ;
–
een communicatie‐instrument dat door de certificatie een
belangrijke zeggingskracht heeft
30
45
pass
55
good
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
70
very good
85
excellent
outstanding
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 6
3
Duurzaamheidsmeter
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 7
Duurzaamheidsmeter
• Belgisch Referentieel duurzame gebouwen (wonen, kantoren)
• Duurzaamheidsmeter voor de zorgsector (VIPA in ontwikkeling)
• (VIPA duurzaamheidslijst)
• Vlaamse maatstaf voor duurzaam wonen en bouwen
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 8
4
Duurzaamheidmeter
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 9
Duurzaamheidsmeter
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 10
5
Duurzaamheidsmeter
Bron: BREEAM
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 11
Duurzaamheidsmeter
• Implementatiekosten
Bron: Belgian sustainable building council
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 12
6
Binnenklimaat en comfort
•
•
•
•
•
Akoestisch comfort
Visueel comfort
Thermisch comfort
Binnenluchtkwaliteit
Hygrisch comfort
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 13
Akoestisch comfort
• NBN S01‐400: 1977: Akoestiek – Kriteria van de akoestische isolatie • NBN S01‐401: 1987: Akoestiek – grenswaarden voor de geluidniveaus om het gebrek aan comfort in gebouwen te vermijden
• NBN S01‐400‐1: 2008 ‘Akoestische criteria in woongebouwen’
– Normaal comfort (70 % tevredenen)
– Verhoogd comfort (90 % tevredenen)
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 14
7
Akoestisch comfort
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 15
Akoestisch comfort
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 16
8
Akoestisch comfort
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 17
Akoestisch comfort
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 18
9
Akoestisch comfort
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 19
Akoestisch comfort
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 20
10
Visueel comfort
• NEN EN 12464‐1:2002
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 21
Daglichttoetreding
• ‘Vuistregel’ WZCkamer (VIPA): τv.Araam > 0,1.Avloer
• waarbij – τv: visuele transmissiecoëfficient van het raam
– Araam = raamoppervlakte
– Avloer = vloeroppervlakte kamer
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 22
11
Daglichttoetreding
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 23
Daglichttoetreding
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 24
12
Daglichttoetreding
• Impact daglichtfactor op aantal branduren
• Daglichtdimming
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 25
Hittegolf ‐ mortaliteit
Bron: Pirard P, Vandentorren S, Pascal M, Laaidi K, Le Tertre A, Cassadou S, Ledrans M. Summary of the mortality impact assessment of the 2003 heat wave in France. Euro Surveill. 2005;10(7):pii=554. Available online: http://www.eurosurveillance.org/ViewArticle.aspx?ArticleId=554
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 26
13
Thermisch comfort: warmtebalans
M - W = H + E c + Cres + E res
M
W
H
Ec
metabolisme
mechanische arbeid
geleiding, convectie, straling
verdamping aan het huidoppervlak
Cres
voelbare warmteoverdracht via ademen
E res
latente warmteoverdracht via ademen
PMV = (0.028 + 0.303 ×exp(- 0.036M ) ×((M - W ) - H - E c - Cres - E res )
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 27
Thermisch comfort: kledingweerstand
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 28
14
Thermisch comfort: metabolisme
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 29
Thermisch comfort
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 30
15
Thermisch comfort
Zomer
Dag
Nacht
PMV = 0
PMV = 0.5
PMV = 0
Kamer
27 °C
28 °C
27 °C
/
Leefruimte
24.5 °C
26 °C
/
/
Kantoren
24.5 °C
26 °C
/
/
Winter
Dag
Nacht
PMV = ‐ 0.5
PMV = 0
PMV = ‐ 0.5
PMV = 0
Kamer
22.5 °C
24.5 °C
17.5 °C
20 °C
Leefruimte
22.5 °C
24.5 °C
/
/
Kantoren
20 °C
22 °C
/
/
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 31
Zomercomfort
• Zomercomfortcriterium VIPA: WZC kamer
– 1000.g.A/V < 12
– ventilatiemaatregelen
• opengaande ramen: – effectieve opening > 1/16 vloeroppervlakte (enkelzijdige ventilatie) en > 1/30 vloeroppervlakte (dwarsventilatie). – In dat geval mag er gerekend worden met een gemiddeld
ventilatievoud 1.5/h.
OF
• mechanische piekventilatie (3/h)
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 32
16
Thermisch comfort
• Thermisch comfort in een kamer in een gewone zomerweek
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 33
Thermisch comfort
• Thermisch comfort in een kamer in een extreem warme
zomerweek
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 34
17
Thermisch comfort
• Gewone beglazing: • Sterk zonwerende beglazing: Tvis = 0.7, g = 0.6 : DF 3.60 %
Tvis = 0.7, g = 0.6 : DF 2.20 % → ‐ 40 %
Tvis = 0.7, g = 0.6
Tvis = 0.5, g = 0.26
daglichtfactor op 0.8 m (%)
5%
4,2%
4%
3%
4%
2,7%
2%
3%
1,8%
2%
1,3%
1%
2%
1,0%
1%
0,8%
1%
1%
0,6% 0,5%
0%
0
0,5
1
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
1,5
2
2,5
3
afstand tot de gevel (m)
3,5
4
4,5
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 35
Thermisch / visueel comfort
Gewone beglazing: Tvis = 0.7, g = 0.6 : DF 3.60 %
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Sterk zonwerende beglazing: Tvis = 0.7, g = 0.6 : DF 2.20 % Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 36
18
Visueel contact met buiten
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 37
Visueel contact met buiten
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 38
19
Visueel contact met buiten
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 39
Visueel contact met buiten
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 40
20
Thermisch comfort
• Goed zomercomfort in een kamer
– mobiele buitenzonwering
• automatisch gestuurd aan de hand van de bezonning op de gevel
(vb. 150 W/m²)
• individuele regeling
– voldoende basisventilatie (1 ventilatievoud)
– piekventilatiemogelijkheden (opengaande ramen/ mechanisch)
– Eventueel actieve koeling
• Adiabatische topkoeling van de ventilatie
• Vloerkoeling
• Betonkernactivering
• …
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 41
Binnenluchtkwaliteit
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 42
21
Binnenluchtkwaliteit
• Ventilatiestrategieën
A
B
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
C
D
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 43
Ventilatiesystemen
• Warmteterugwinning
– Warmtewisselaar
– Enthalpiewisselaar (warmtewiel)
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 44
22
Binnenluchtkwaliteit
• De sturing van een mechanisch ventilatiesysteem wordt beschreven in IDA‐C klassen:
IDA‐C1 geen controle (constante werking)
IDA‐C2 manuele controle (handbediende schakelaar)
IDA‐C3 tijdscontrole (klokgestuurd)
IDA‐C4 aanwezigheidssturing (lichtschakelaar, IR‐sensor)
IDA‐C5 aanwezigheidssturing met toegevoegde afhankelijkheid van het aantal aanwezigen
– IDA‐C6 directe controle op basis van sensoren die de binnenluchtkwaliteit bepalen (bijvoorbeeld CO2, mixed gas, VOC)
–
–
–
–
–
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 45
Ventilatiesysteem
• Aantal onderschrijdingsuren van de buitenluchttemperatuur (°C) op jaarbasis in België
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 46
23
Ventilatiesysteem
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 47
Ventilatiesysteem : energieverbruik
• Ventilatiesysteem C t.o.v. D (wtw 80 %) (beide vraagsturing)
+ 60 % energieverbruik (E69 → E83)
• Ventilatiesysteem D (wtw 50 %) met en zonder vraagsturing
+ 20 % energieverbruik (E76 → E86)
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 48
24
Hygrisch comfort
• Europese norm EN 15251
• ARAB: 40 % < RV < 70 % Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 49
Hygrisch comfort
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 50
25
Hygrisch comfort
• Warmtewiel: geurhinder?
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 51
Hygrisch comfort
• Warmtewiel met vochtrecuperatie: – RV > 30 % zonder bevochtiging
– RV > 40 % • Bevochting nodig
• 80 % minder energieverbruik tov wtw
• Warmtewisselaar zonder vochtrecuperatie
– Altijd bevochtiging nodig
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 52
26
Energie
• Europees beleid
• Vlaams beleid
• E‐peil WZC
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 53
Energie
Wat is het temperatuurverschil tussen een ijstijd en een
warme periode?
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 54
27
Klimaatopwarming
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 55
Klimaatopwarming
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 56
28
IPCC mitigation potential CO2
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 57
Europees beleid 2020
100%
-20%
-20%
+20%
8,5%
Reduction of
greenhouse gases
Energy consumption,
Efficiency increase
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Share of renewable
energy
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 58
29
Europees beleid 2030
100%
-20%
-40%
-20%
+20%
+27%
8,5%
Reduction of
greenhouse gases
Energy consumption,
Efficiency increase
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Share of renewable
energy
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 59
EU roadmap 2050
‘
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 60
30
Energie: Nearly zero energy buildings
‘nearly zero‐energy building’ means a building that has a very high energy performance, as determined in accordance with the energy performance calculation method. The nearly zero or very low amount of energy required should be covered to a very significant extent by energy from renewable sources, including energy from renewable sources produced on‐site or nearby.
•
31 december 2020: all new buildings are nearly zero‐energy buildings
•
31 december 2018: new buildings occupied and owned by public authorities are nearly zero‐energy buildings
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 61
Energie: Nearly zero energy buildings
Option
0
1
2
ZEB supply-side options
Reduce site energy use through low-energy
building technologies
On-site suplly options
Use renewable energy sources available
within the building's footprint
Use renewable energy sources available at
the site
Examples
Thermal insulation and solar shading,
airtightness and controllability of natural
ventilation, daylighting, high-efficiency HVAC
equipment, passive solar, heat and moisture
recovery ventilation, passive and evaporative
cooling, building control systems, user
adaptation and user guidance systems …
Solar photovoltaic (PV). solar hot water (SHW),
solar cooling and wind located on the building
(urban turbines)
Solar photovoltaic (PV). solar hot water (SHW),
solar cooling, low-impact hydro, and wind
located on-site, but not on the building, shallow
(borehole storage (BTES) or aquifer storage
(ATES)) geothermal energy, ground source heat
pump, biomass from on-site harvesting
Off-site supply options
3
4
Use renewable energy soures available off
site to generate energy on site
Purchase off-site renewable energy sources
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Biomass, wood pellets, ethanol, or biodiesel that
can be imported from off site, or waste streams
from on-site processes that can be used on-site
to generate electricity and heat (CHP)
Utility-based wind, PV, emissions credits, or
other "green" purchasing options.
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 62
31
Nearly zero energy buildings
•
•
•
Primair energieverbruik (E‐peil)
– CO2‐uitstoot (ambitie < 3 kg/m²/jaar)
Aandeel hernieuwbare energie
– vb. min. 50‐100 %
Beperkte energievraag
– Vb. netto energievraag voor verwarming < 15 kWh/m²/jaar
– Voorlopig zonder elektrische toestellen (computers, frigo’s, liften, …)
– Voorlopig zonder energie‐inhoud constructie en afbraak gebouw
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 63
Primair energieverbruik
verliezen
N-H
Primaire
energie
Transformatie
Transport
Distributie
verliezen
Secundaire
energie
Rendement
toestel
Eindenergie
H
Primaire
energie
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 64
32
Primair energieverbruik
3.05
Elektriciteit van een steenkoolcentrale
f = 4.05
4.05
Transformatie
Transport
Distributie
1
0.36
Aardgas : f = 1.36
1.36
Transformatie
Transport
Distributie
1
0.1
0.1
Dennenhout: f = 1.1
Transformatie
Transport
Distributie
1
1
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 65
Nearly zero energy buildings
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 66
33
Primaire energiefactoren
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 67
Energie: Vlaanderen
• Evolutie E‐peil
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 68
34
E‐peil
E  peil 
energieverbruik gebouw bij karakteristiek gebruik
referentie  energieverbruik
‐ referentie primair energieverbruik
– waarbij
•
•
•
•
•
•
•
•
b1, b2, b3, b4, b5 en b6: coëfficiënten
netto vloeroppervlakte
Af = verliesoppervlakte
AT = minimaal (verplicht) ventilatiedebiet
Vsupply,min = werkelijk ventilatiedebiet
Vsupply = L = hulpvariabele (verlichtingssterkte)
aantal gebruiksuren van de verlichting: 3066 uren
tday + tnight
nbedden = aantal bedden
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 69
E‐peil
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 70
35
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 71
Energie WZC
• Energie‐intensieve gebouwen
–
–
–
–
Continu in gebruik (dag en nacht, 7 dagen)
Hogere binnentemperatuur
Sanitair warm water (legionella)
Hoge ventilatievouden (geurproblematiek)
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 72
36
Energie WZC
• Energie‐intensieve gebouwen
– Continu in gebruik (dag en nacht, 7 dagen)
– Hogere binnentemperatuur
Isolatie !
– Sanitair warm water (legionella)
→ Lengte circulatieleiding + isolatie!
– Hoge ventilatievouden (geurproblematiek)
→ vraaggestuurde ventilatie (CO2‐detectie) + efficiënte warmtewisselaar + vochtrecuperatie
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 73
Energie
Trias energetica
1. Beperk de energievraag
• Isolatie
• Mobiele buitenzonwering
• Daglichttoetreding
• Ventilatiesysteem
• …
2. Gebruik hernieuwbare energiebronnen
• Zonneboiler
• PV‐panelen
• Geothermische energie
• …
3. Gebruik energie zo efficiënt mogelijk
• Rendement toestellen
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 74
37
Hernieuwbare energiebronnen
1. Zon
1. Zonnecollectoren
→ warmte (50 %)
2. Fotovaltaïsche panelen (PV)
→ elektriciteit (14 %)
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 75
Hernieuwbare energiebronnen
Bodem
• verticale grondwarmtewisselaar
→ warmte / koude
• koude – warmteopslag
→ warmte / koude
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 76
38
Energie
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 77
Energie
Afgiftesysteem: • lage temperatuurverwarming (35 – 30°C)
• hoge temperatuurkoeling (18 – 22 °C)
vloerverwarming
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
betonkernactivering
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 78
39
Hernieuwbare energiebronnen
1. Gelijktijdigheid vraag – aanbod
2. Vermogen
→ Opslag !!!
(R. Baetens KULeuven)
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 79
Warmtenet
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 80
40
Warmtenet
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 81
Warmtenet
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 82
41
Investeren
www.avielverbruggen.be
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 83
Besluit
• ‘Nearly zero energy building’ means a building that has a very
high energy performance, as determined in accordance with the
energy performance calculation method. The nearly zero or very
low amount of energy required should be covered to a very
significant extent by energy from renewable sources, including
energy from renewable sources produced on-site or nearby.
•
•
Sustainable building introduces additional themes : comfort water – materials - waste – mobility. We believe that sustainable
buildings will better withstand the test of time.
Sustainability certification has added benefits as a
management and communication tool.
•
Life-style changes (user feedback, …) and urban planning
improvements (district heating systems, …) will facilitate the
move towards a low carbon society.
•
EPBD recast: non-renewable primary energy factor, cost-optimal
from a macroeconomic point of view (partially including external
costs)
www.avielverbruggen.be
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 84
42
Bijlage: Energetische kengetallen
Kengetal
Eenheid
Referentie
K‐peil
/
35 (VIPA‐eis)
Compactheid
m
> 2.5 (streefdoel passief)
1.0 (oncompact)
4.0 (zeer compact)
E‐peil
/
80 (VIPA‐eis)
40 (zeer laag energie WZC)
0 (nearly zero energy ?)
Netto energiebehoefte voor
verwarming
kWh/m²/jaar
15 (Passiefhuis)
30 (laag energie woning)
30 (zeer laag energie WZC)
Primair energieverbruik
kWh/m²/jaar
175 (E100 woning)
293 (gemiddelde Vlaamse woningen in2008)
250 (E80 WZC)
150 (E50 WZC)
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 85
Bijlage: Benchmark (BIM)
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 86
43
Benchmark (BIM)
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 87
Bijlage: Cost‐optimal
economische levensduur
gebouw
HVAC
commercieel
residentieel, overheid
EN 15459
disconteringsvoet
macro‐economisch
financiele
3% (2 ‐ 4 %)
2 ‐ 3 % (vroeger 5 ‐ 8%)
gas
olie
steenkool
worst‐case
http://ec.europa.eu/energy/observatory/trends_20
stijging per jaar ( EU 2012) 30/index_en.htm
2.8 %
2.8 %
2.0 %
4 ‐ 6 %
energieprijsontwikkelingen
kosten ‐
‐
‐
‐
‐
‐
‐
energiedragers
producten
systemen
onderhoud
operationele kosten
arbeidskosten
broeikasgassen
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
20 jaar
30 jaar
EN 15459
tot 2025: 20 €/ton CO2eq
tot 2030: 35 €/ton CO2eq
vanaf 2030: 50 €/ton CO2eq
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 88
44
Bijlage: Cost‐optimal
levensduur (jaar)
jaarlijkse onderhoudskosten als percentage van de investeringskost (%)
luchtbehandelingskast
15
4
luchtkanaalsysteem
30
2
ventilo‐convectoren
15
4
Component
ventilatoren
20
4
ventilatoren met variabel debiet
15
6
kruisstroomwarmtewisselaar
20
4
stoombevochtiger
4
4
EN 15459
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 89
Bijlage: Cost‐optimal
9000
8000
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
0
5
10
15
20
2%
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
4%
25
30
35
40
6%
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 90
45
Vragen
?
Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Duurzaam zorgvastgoed Oktober 2014
Duurzaam zorgvastgoed oktober 2014 | 91
46