ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ - II ÜNİTE 1 YENİDEN YAPILANMA DÖNEMİ Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Türkiye’nin Genel Görünümü Nüfus Sağlık Ülke genelinde sağlık hizmetleri son derece yetersizdir. 1928 yılında 1.078 doktor, 130 hemşire, 1.059 sağlık memuru ve 377 ebe vardır. 12.661 kişiye bir doktor düşer. TBMM, çıkardığı ilk kanunlarda halk sağlığına yönelik olanlara öncelik verir. Tarım 1927’de tarım sayımına göre mevcut nüfusun % 67’si çiftçilik yapar. Tarım yapılan alan yaklaşık 43 milyon dönüm, ülke yüz ölçümünün %5’ine karşılık gelir. Toprakların %90’ında tahıl, %4’ünde baklagil, %6’sında sınaî bitkiler yetiştirilir. Ülkenin tarımsal faaliyetinin mali tutarı 337 milyon liradır. Bu rakamlara göre tarım üretimi her çiftçi ailesine ortalama 192 lira gelir sağlar. 15.711’i makine olmak üzere toplam 1.413.509 tarım aleti ile yapılan tarımda 100 dönüme 3 makine düşer. 1. Dünya Savaşı öncesinde toprak mülkiyeti açısından bakıldığında toprak sahibi olmayan köylü, bütünün %8’ini oluşturur. Orta ve az topraklı köylüler, toplam köylü nüfusun %87’sini meydana getirir, ekili toprağın %35’ine sahiptirler. Çiftçi kesimin %5’i ise ekili toprakların % 65’ine maliktir. Cumhuriyet’in ilk yıllarında ekilebilir toprakların yaklaşık %5’i işlenebilir. Bu oran 1934 yılında yaklaşık %18, 1944’te %22, 1950’de ise %25’tir. 1950’li yılların başında ülke nüfusunun %81’i köyde yaşar. 1927 verilerine göre 13.648.270 kişidir. Nüfusun 6.563.879’u erkek, 7.084.391’i kadındır. Son dönemdeki savaşların etkisiyle erkek nüfusun azaldığı dikkat çeker. Bu nüfusun %24’ü şehirlerde, %76’sı köylerdedir. Eğitim İlköğretimde 1924 yılı verilerine göre okul sayısı 4.894, öğrenci sayısı 341.941, öğretmen sayısı 10.238’dir. Osmanlı Devleti’nin yıkıldığı tarihlerde okuryazar oranının %6 - %10 arasında bir noktada olduğu değerlendirilir. Ortaokul seviyesinde 72 okul, 796 öğretmen ve 5.905 öğrenci vardır. Liselerde ise 23 okul, 513 öğretmen ve 1.241 öğrenci mevcuttur. 1939 senesinde okul sayısı 7.862, öğrenci sayısı 813.636, okullarda görev yapan öğretmen sayısı ise 17.120’ye yükseltilir. Okul ve öğretmen sayısında yaklaşık % 75’lik bir artış gerçekleşir. Osmanlı Devleti yıkıldığı sırada en yüksek %10 civarı olan okuryazar oranı 1939 yılı itibarıyla %24’e çıkar. Ortaokullarda 228 okul, 3.402 öğretmen ve 83.642 öğrenci sayısına ulaşılır. Liselerde ise 75 okul, 1.329 öğretmen ve 24.363 öğrenci vardır. Böylelikle müessese ve öğretmen bazında ortalama %250-300’lük bir artış sağlanırken öğrenci sayısında %400’lük bir büyüme söz konusudur. Devlet, her kademeyi ücretsiz hâle getirir. 1/3 ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ - I ÜNİTE 1 YENİDEN YAPILANMA DÖNEMİ Ulaşım Ekonomi Osmanlı Devleti’nin son yıllarındaki ithalat/ihracat oranı oldukça dengesizdir. İhracatın ithalatı karşılama oranı %58’dir. Millî üretimin önünü tıkayan anlaşmalar bunun önemli sebepleri arasındadır. Dışarıya ancak tarım ürünleri ve hammadde satabilen bir ekonomi söz konusudur. Cumhuriyet’in ilk yıllarında 1 Dolar = 1.67 TL’dir. Kişi başına düşen millî gelir 75 liradır. 1923’te yaklaşık 952 milyon olan gayrisafi millî hâsılanın 377 milyonu tarım, 125 milyonu sanayi, 449 milyon lirası hizmetler sektöründen elde edilir. TBMM Hükûmetinin kuruluşuyla, zirai üretimi artırmak ve sahipsiz, vakıf ve devlet malı arazileri topraksız köylüye dağıtmak yönünde uygulamalar yapılır. 15 yılın sonunda gayrisafi millî hasıla %100 artar. Sanayi gelirleri yaklaşık %150 yükselir. Dünya iktisadi buhranına rağmen, ihracatın ithalatı karşılama oranı %96’ya, 1937’de %120’ ye kadar çıkar. 15 yıllık süreç içerisinde devamlı bir yükseliş sağlanır. Osmanlı Devleti’nin XIX. yüzyılın ortalarında başlattığı, yabancı yatırımcılara ihtiyaç duyduğu demir yolu yapımı süreci, ulaşım ağını gayri millî bir duruma getirir. Yatırımcıları çekebilmek için demir yolu hattı boyunca 5 - 10 km’lik bir coğrafyadaki yer altı ve yer üstü kaynakları inşaatı gerçekleştiren firmanın kullanımına sunulduğu gibi kilometre garantisi de uygulanır. Demir yolu ile ulaşıma önem veren Cumhuriyet hükûmetleri, hat uzunluğu ve sayısını artırmanın yanında önemli oranda millîleştirme faaliyeti gerçekleştirir. Osmanlı Devleti’nden devralınan demir yolu 1923 yılı itibarıyla hat uzunluğu 3.756 km, tren kilometresi 1.427.000 km’dir. 1938’de ise 7.148 km hat uzunluğuna karşın tren kilometresi 15.598.000 km olur. 1923’te 2.500 km olan kara yolları, 1938’te 21.575 km uzunluğa erişir. Kara yolu ağında önemli ölçüde artış sağlanır. 2/3 ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ - II ÜNİTE 1 YENİDEN YAPILANMA DÖNEMİ 1 Kasım 1922 Saltanat kaldırılır. 1 Eylül 1923 Batı Cephesi karargâhı lağvedilir. 1 Kasım 1923 Seferberlik kaldırılır. 13 Ekim 1923 3 Mayıs 1923 Seçmen yaşı ve milletvekili sayısı 50.000 yerine 20.000 erkek nüfus için bir kişi olmak üzere artırılır. Ankara başkent olur. 29 Ekim 1923 3 Mart 1924 Şeriye ve Evkaf ile Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekâletleri kaldırılır. Bütün okulların idaresi Maarif Vekâletine bağlanır. 4 Mart 1924 İdare şeklinin cumhuriyet olduğu ilan edilir. 3 Mart 1924 Halifelik kaldırılır, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı kurulur. Son halife Abdülmecid Efendi ailesiyle birlikte İsviçre’ye gönderilir. 3/3