2011
Tuarascáil Bhliantúil & Cuntais
Foinsiú as Éirinn
Foinsiú go hInbhuanaithe
Borradh faoi bhia agus faoi ghairneoireacht na hÉireann
B’ionann margaí
idirnáisiúnta agus
24%
de líon iomlán na
n-onnmhairithe
in 2011
Ár Misean
Rathúlacht tráchtála tionscal bia, dí agus
gairneoireachta den scoth na hÉireann a
bhrú chun cinn le léargas ar an margadh
agus i gcomhpháirtíocht leis an tionscal féin.
4
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Cuspóirí Straitéiseacha
Cuirtear tuilleadh le misean Bhord Bia trí na sé chuspóir straitéiseacha
seo a leanas:
1. Cur go gníomhach le rathúlacht agus le forbairt thionscal bia, dí agus gairneoireachta na hÉireann.
2. Tionchar dearfach a imirt ar dhearcaí i leith bia, dí agus gairneoireachta na Éireann agus ar eolas
orthu i measc tomhaltóirí agus ceannaitheoirí trádála sa mhargadh.
3. Bord Bia a bhunú mar bharrfhoinse do thaighde agus d’anailís mhargaidh údarásach, nasc á chur ar
fáil idir deiseanna margaidh agus tionscal bia, dí agus gairneoireachta na hÉireann.
4. Cur chuige comhoibríoch maidir le forbairt mhargaidh leis na príomhghníomhaíochtaí bainteach le
freastal ar bhia, ar dheoch agus ar ghairneoireacht na hÉireann a threorú.
5. Freagairt go gníomhach do shaincheisteanna margaidh suntasacha a bhfuil tionchar acu ar an
tionscal.
6. Luach ar airgead a sheachadadh ar chaiteachais.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
5
Pathways for Growth –
Athbhreithniú & Ionchas Bealtaine 2011
Cuireann feidhmiú tuarascálacha Pathways for Growth agus Fómhar
Bia 2020 comh-ardán do ghníomhaíocht ar fáil agus a buntáistí
móra nádúrtha á n-iompú ag Éirinn isteach i dtionscal bia agus dí
ardchaighdeáin inbhuanaitheach.
D’eascair cúig shruth oibre as an tuarascáil Pathways for Growth:
• Branda na hÉireann – forbairt bhratbhranda bia le hinbhuanaitheacht fhíoraithe ina lár istigh. • Oideachas – acmhainn bhainistíochta agus cheannaireachta ar fud an tionscail a fheabhsú trí chláir
fhoghlamtha a bhfuil tacaíocht institiúidí tríú leibhéal acu.
• Comhar-iomaíocht – cultúr a chruthú ina n-oibríonn cuideachtaí Éireannacha mar chomhpháirtithe, ní
mar iomaitheoirí, chun a gcumas gnó thar lear a bhaint amach a mhéadú.
• Nuálaíocht – cumas an tionscail a fhorbairt chun táirgí nuálacha a sholáthar a thagann roimh éileamh
tomhaltóra agus a sheachadann sruthanna fáis nua.
• Fiontraíocht – fiontraithe agus infheisteoirí neamhbhia a mhealladh isteach sa tionscal agus
feidhmeannaigh shinsearacha a mhealladh chun poist fiontraíocha a thógáil ann.
6
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Clár
Ár nGnó
Ár rialachas
Ár gCuntais
8
48 Ráiteas Corparáideach
59 Tuarascáil an ArdReachtaire Cuntas
agus Ciste
An Tionscal Bia agus Dí
12 Figiúirí Onnmhairithe
16 Ráiteas an
Chathaoirligh
19 Athbhreithniú an
Phríomhfheidhmeannaigh
25 Feoil agus Beostoc
29 Bia & Deochanna
35 Earnáil na nGnólachtaí
Beaga agus an Earnáil
Orgánach
38 Gairneoireacht
41 Dearbhú Cáilíochta
& Comhshaoil
51 Ráiteas ar Rialú
Airgeadais Inmheánach
60 Ráiteas Beartas
Cuntasaíochta
52 Struchtúr na
hEagraíochta
62 Cuntas Ioncaim
agus Caiteachais
54 Bord Bia: An Bord
55 Bord Bia: Bord Bianna
Tomhaltóirí
63 Ráiteas ar
Ghnóthachain agus
ar Chaillteanais
Aitheanta Iomlána
55 Bord Bia: Bord Beostoic
agus Feola
64 Clár Comhardaithe
56 Bord Bia: An Bord
Dearbhaithe Cáilíochta
65 Ráiteas Sreabhadh
Airgid
56 Bord Bia: An Bord
Gairneoireachta
66 Nótaí ar Chuid de na
Ráitis Airgeadais iad
76 Íocaíochtaí Deontas
Maidir Le Margaíocht
Airgeadais 2011
43 Seirbhísí
Á Cur i Láthair an Aire Talmhaíochta, Bia agus Mara
De réir Alt 22 den Acht um an mBord Bia 1994, tá áthas ar an mBord a Thuarascáil Bhliantúil agus a Chuntais
Bhliantúla a chur i láthair an Aire don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2011.
Michael Carey
Cathaoirleach
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
7
Tionscal bia agus dí na hÉireann
Ardú
12%
go €8.84bn
tagtha ar
onnmhairí sa
bhliain 2011
Agus é ag trácht dó ar na figiúirí dúirt an Cathaoirleach,
Michael Carey:
‘Is sárthoradh é seo agus tá an tionscal le moladh as
a fheidhmíocht láidir onnmhairithe, a dhearbhaíonn a
sheasamh i gcroílár eacnamaíochta na hÉireann. Tá toscaí
margaidh domhanda, a léirítear i bpraghsanna tráchtearraí
láidre, fabhrach i gcónaí agus tá a ndóchas leantach ina
n-ionchais ghnó don bhliain atá romhainn á gcur in iúl
acu. Tá an tionscal ag feidhmiú go foirfe chun spriocanna
uaillmhianacha Fómhar Bia 2020 a sheachadhadh.’
8
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
•Tháinig méadú 12% ar luach onnmhairí bia agus dí na hÉireann i 2011
go €8.84 billiún.
•B’ionann na hearnálacha feola agus déiríochta agus beagnach dhá thrian de na
honnmhairí iomlána bia agus dí
•Le dhá bhliain anuas tháinig méadú €1.8 billiún, nó 25%, ar luach onnmhairí bia
agus dí na hÉireann.
•B’ionann an fás ar onnmhairí bia agus dí agus trí huaire ráta na n-onnmhairí iomlána
marsantachta.
•B’ionann an tionscal bia agus dí agus 25% den ardú ar theacht isteach iomlán
onnmhairí.
•Is ionann an tionscal bia agus dí agus 10% d’onnmhairí marsantachta.
•Onnmhairítear bia agus deochanna na hÉireann go breis agus 170 tír ar fud an
domhain.
•Tacaíonn an tionscal le breis agus 230,000 post go díreach agus go hindíreach.
•Tá aschur glan bliantúil thart ar €22 billiún ag an tionscal.
•Meastar gur tháinig méadú d’aon trian ar onnmhairí bia agus dí chun na hÁise agus
meastar gur tháinig méadú 20% ar onnmhairí foriomlána chuig margaí idirnáisiúnta.
•Tháinig méadú 17% ar onnmhairí mairteola na hÉireann go €1.86 billiún.
•Tháinig méadú 18% ar onnmhairí muiceola na hÉireann go €396 milliún.
•Tháinig méadú 19% ar onnmhairí caoireola na hÉireann go €190 milliún.
•Tháinig méadú 18% ar onnmhairí déiríochta na hÉireann go €2.69 billiún.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
9
Tionscal Bia agus Dí na hÉireann
Dámhachtainí an Tionscail Bia agus Dí 2011
Bhain Jameson Irish Whiskey, a chuir go mór leis an bhfás ar onnmhairí bia agus dí na
hÉireann, Dámhachtain Onnmhaire Bia agus Dí Bhord Bia i 2011. Agus comhghairdeas
á dhéanamh aige le Irish Distillers faoin Dámhachtain, bhí an méid seo le rá ag an Aire
Talmhaíochta, Bia agus Mara, Simon Coveney T.D.:
‘Tá tiomantas margaíochta mór léirithe ag Irish Distillers d’fhuisce na hÉireann agus tá
fáilte mhór le cur roimh a fheidhmíocht onnmhairí eisceachtúil ní hamháin don fhás
dédhigiteach inbhuanaitheach in onnmhairí ach don fhíric go gcuireann sé céannacht
na hÉireann chun cinn i mbreis agus 120 tír ar fud an domhain. Tá sé neadaithe go
dian in oidhreacht agus i dtraidisiún na hÉireann agus fágann a rochtain domhanda
go bhfuil ardán ar fáil chun cur leis an bhfeasacht ar agus le cáil bhranda ár dtionscail
bhia agus dí in iomlán, príomhghné de Fómhar Bia 2020’
Bhí Dámhachtainí an Tionscail Bhia agus Dí oscailte do gach táirge bia agus dí a tháirgtear in Éirinn. Fuair Bord Bia 184 iarratas ar fud
sé chatagóir; nuálaíocht, rathúlacht baile, brandáil, fiontraíocht, onmmhairiú agus inbhuanaitheacht. Tugadh aitheantas don obair mhór a
dhéanann Jameson Irish Whiskey nuair a bhuaigh sé Dámhachtain Onnmhairí Bia agus Dí Bhord Bia ag an searmanas ag Coláiste na Tríonóide.
Sa phictiúr tá Kevin Knightly, CEO, Rabobank Ireland, An tAire Talmhaíochta, Bia agus Mara, Simon Coveney T.D., Rosemary Garth, Irish Distillers
agus Michael Carey, Cathaoirleach, Bord Bia.
10
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Dámhachtain Onnmhairí – Jameson
Óltar breis agus aon bhilliún gloine Jameson ar fud an domhain gach bliain. Is branda
domhanda é Jameson agus láithreacht aige i mbreis agus 120 margadh. I 2010 chuir an
branda íocónach seo clochmhíle lárnach thairis agus trí mhilliún cás fuisce díolta ar fud an
domhain agus tá sé dírithe ar an gceathrú milliún cás a bhaint amach faoi 2012. Tá breis
agus €100 milliún á infheistiú in Éirinn ag Irish Distillers agus Pernod Ricard sna trí bliana
atá romhainn le leathadh tapa an bhranda a chothú.
Dámhachtain Nuálaíochta: Natasha’s Living Food do Kale Crunchies
Bhunaigh Natasha Czopor Natasha’s Living Food, cuideachta déantúsaíochta bia sláinte
nuálaíoch, trí bliana go leith ó shin. Bhraith Natasha, a tógadh mar veigeatóir, nach raibh aon
bhia malartach ar an margadh do sneaiceanna atá sláintiúil i ndáiríre. Déantar a táirge nua –
Kale Crunchies – ó chál a fhástar go háitiúil.
Dámhachtain Inbhuanaitheachta – Country Crest
Bunaithe ar cheithre ghlúin de thraidisiún feirme teaghlaigh, tá Country Crest (lonnaithe i
dTuaisceart Chontae Bhaile Átha Cliath) bródúil as a éiteas láidir inbhuanaitheachta agus
comhshaoil i nach gné dá ghnó ó 2000 acra a shaothrú, 500 tonna prátaí agus 120 tonna
oiniún a fhás agus a phacáistiú go 80,000 béile ullmhaithe a tháirgeadh in aghaidh na
seachtaine. I bpáirt lena leathadh ar an ngnó níor loic Country Crest ar a bhunús glas, agus
áirítear tuirbín gaoithe, athchúrsáil uisce agus linn fiadhúlra, mar chuid dá fhealsúnacht
chomhshaoil. D’fhág bainistiú fuinnimh, mar aon le tuirbín gaoithe 800kW nach rabhthas
ag brath an oiread sin ar bhreosla iontaise do riachtanais chumhachta. Cuideoidh sé
seo mar aon le monarcha díleá anaeróbaigh atá pleanáilte go luath chun aidhm na
féindóthaine fuinnimh ag Country Crest faoi 2015 a bhaint amach.
Dámhachtain Rathúlachta Baile – Flahavan’s
Tá coirce ardchaigheáin na hÉireann á mhuilleáil ag Flahavan’s, ceann de chuideachtaí
príobháideacha móra na hÉireann, le breis agus sé ghlúin ag muileann an teaghlaigh i gCill
Mac Thomáis i gContae Phort Láirge. Tá fás láidir ina sciar margaidh den chatagóir gránach
de choirce te bainte amach ag Flahavan’s agus leanann sé air ag coinneáil a sheasamh
ceannródaíochta ar mhargadh na hÉireann. Ar na príomhchustaiméirí ar an margadh
baile áirítear Musgraves/Superquinn, Tesco, Dunnes Stores, siopaí neamhspleácha agus
réamhchúirteanna.
Dámhachtain Bhrandála – Largo Foods do Tayto
I 2006, cheannaigh Largo Foods atá lonnaithe i gCill Dhéagláin an branda aitheanta Tayto
a bhí ag streachailt, ar €68 milliún. Bhí cúrsaí deacair go maith do Tayto ag an am agus
bonn dílseachta aige a bhí ag dul i léig go mall agus ag dul in aois. Ní raibh de rogha chun
cinn ag an mbranda ach athbheochan a dhéanamh ar a phearsanacht agus a sheasamh sa
chéad áit in Éirinn a chosaint agus a mhéadú. Níor mhór an chruthaitheacht a bheith mar
phríomhábhar chun dul in iomaíocht go rathúil leis na cuideachtaí ilnáisiúnta domhanda.
D’fhág sé seo go gcaithfí roinnt mhaith idéanna neamhthraidisiúnta a fhorbairt agus
úsáid á baint as meáin neamhghnáthacha. Áiríodh orthu seo an tUasal Tayto a bheith mar
iomaitheoir san olltoghchán, amhrán de chuid an Uasail Tayto i gcairteanna íoslódála na
hÉireann, i bhfógraí rangaithe, i bpróifílí Bebo, Youtube & Facebook, dírbheathaisnéis a
bhfuil díol an-mhaith léi, agus ar an gceann is mó ar fad, páirc siamsaíochta théama criospaí
leis an ainm Páirc Tayto. Is é Tayto príomhbhranda sneaice agus criospaí na hÉireann faoi
láthair, breis agus trí mhilliún paca á ndíol in Éirinn gach seachtain.
Dámhachtain Fiontraíoch – Arun Kapil, Stiúrthóir Bainistíochta, Green Saffron
I 2007, bhunaigh Arun Kapil Green Saffron – gnó teaghlaigh a bhfuil dámhachtainí bainte
aige agus atá lonnaithe i Mainistir na Corann, Contae Chorcaí. Déanann an chuideachta
sainfheidhmiú ar spíosraí iomlána préimhe agus ar chumaisc ón bhfeirm de shárcháilíocht
le n-úsáid i gcistineacha baile agus gairmiúla araon. Díoltar táirgí Green Saffron i margaí
feirmeora, in ollmhargaí den chéad rogha, agus i mbreis agus 80 siopa bia speisialaithe,
siopaí feirme agus scoileanna cócaireachta ar fud na hÉireann lena n-áirítear Avoca,
Donnybrook Fair agus Fallon & Byrne.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
11
1500
1000
Onnmhairí bia agus dí na hÉireann
(€m)
500
0
€m
3000
3000
2011 (p)
2010
2500
2500
2000
1500
1500
1000
1000
500
500
r*
l*
ht
a
Bi
&
an
na
Co
m
M
há
ai
bh
rte
ai
oi
ith
Ul
oc
lm
ha
ha
nn
ce
De
ui
M
e
na
l
oi
a
ar
M
h
ig
na
G
&
oc
éi
rí
íD
rg
Tá
i
G
ai
rn
eo
ire
ac
ht
a
In
ló
Ch
rá
nl
Éa
Bi
is
il
th
ai
o
re
o
oi
Ca
Be
e
th
hi
nm
Ai
ite
00
(p) =is figiúirí sealadacha iad figiúirí 2011
Ní mór don domhan 70% níos mó bia a tháirgeadh thar
an daichead bliain atá romhainn
Is é Fómhar Bia 2020 treochlár na hÉireann chun tairbhe a bhaint as an éileamh domhanda ar bhia agus ar dheochanna atá
ag fás i gcónaí. Is é ár sprioc aschur a leathnú agus onnmhairí a mhéadú de bhreis ar 40% sna deich mbliana seo.
Féachtar ar Éirinn mar tháirgeoir bia nádúrtha agus glas, agus cosantóir an chomhshaoil nádúrtha a bhfuil foinse iontaofa
uisce íon aici.
Tá lorg carbóin táirgí déiríochta agus feola na hÉireann ar na cinn is ísle san AE (staidéar de chuid Choimisiúin an AE). Is
í Scéim um Dhearbhú Cáilíochta Mairteola Bhord Bia an chéad scéim dá leithéid ar domhan a bhfuil bearta lorg carbóin
comhtháite inti.
Is mór le rá é seasamh na hÉireann maidir lena comhshaol nádúrtha agus glas agus léireoidh ár gclár inbhuanaitheachta ár
ndintiúirí agus déanfaidh sinn a idirdhealú i ndomhan a bhfuil imní níos mó agus níos mó air faoi athrú aeráide agus faoin
gcaoi a n-úsáidimid ár n-acmhainní nádúrtha.
12
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Onnmhairí bia agus dí na hÉireann (€m)
2010
2011 (p)
2011/2010
€m
€m
% +/-
Táirgí Déiríochta agus Comhábhair*
2,271
2,685
+18
Mairteoil*
1,585
1,860
+17
Bianna Ullmhaithe
1,375
1,420
+3
Deochanna
1,171
1,218
+4
Muiceoil
336
396
+18
Bia Mara
371
418
+13
Gairneoireacht agus Gránaigh Inite
193
238
+23
Éanlaith Chlóis
202
210
+4
Caoireoil
160
190
+19
Ainmhithe Beo
Iomlán Bia agus Dí
*aisíocaíochtaí ar onnmhairí san áireamh
245
205
-16
7,909
8,840
+12
Foinse: Meastacháin de chuid Bord Bia
(p) = is figiúirí sealadacha iad figiúirí 2011
Is ionann Foinsiú as Éirinn agus Foinsiú go hInbhuanaithe
Léiríonn agus cruthaíonn go hinchreidte clár inbhuanaitheachta Bhord Bia ár ndintiúirí i bhfoinsiú go hinbhuanaithe.
Tá ár scéimeanna dearbhaithe cáilíochta ag athrú chun dearbhuithe comhshaoil breise a áireamh trí fheidhmíocht
i bpríomhréimsí mar lorg carbóin, uisce, bithéagsúlacht agus leas ainmhithe a thomhas agus a dheimhniú. Agus
sinn ag obair le hIontaobhas Carbóin tá modheolaíocht chreidiúnaithe PAS2050 forbartha againn chun lorg carbóin
táirgí déiríochta agus mairteola na hÉireann a rianú. Táimid ar aistear chun an méid a mhaímid ‘táirgí nádúrtha atá
againn agus féadfaimid sin a chruthú; a rolladh amach ar feadh tháirgeadh príomhúil uile na hÉireann agus feadh an
bhiashlabhra soláthair.
Cinntíonn séimhe aeráid na hÉireann go mbíonn séasúr thar a bheith fada fáis ag an bhféar, rud a chuireann le
sárbhlas agus le cáilíochtaí sláinte táirgí mairteola agus déiríochta na hÉireann. Fágann íonacht an chomhshaoil agus
na dianchaighdeáin a leagann córais mhonatóireachta ar ghluaiseacht agus ar shláine eallaigh
na hÉireann go bhfuil mairteoil na hÉireann ar an gcuid is sláine ar domhan. Onnmhairítear
breis agus 90% de mhairteoil na hÉireann, rud a fhágann gurb í Éire an t-onnmhaireoir
glan mairteola is mó sa Leasféar Thuaidh. Rinneadh obair chrua chun cáil na hÉireann táirge
ardchaighdeáin a sheachadadh arís agus arís eile a bhaint amach agus tugtar aire mhaith
dó. Is príomhthionscnamh Bhord Bia é an clár deimhnithe inbhuanaitheachta atá ceaptha
ár n-onnmhairí a idirdhealú agus ár n-aisíocaíochtaí margaidh a fheabhsú. Ó rolladh amach
é i mBealtaine 2011, tomhasadh lorg carbóin breis agus 13,000 feirm mhairteola in Éirinn
mar ghnáthchuid den scéim dearbhaithe cáilíochta, agus tá obair ar siúl chun lorg uisce agus
bearta bithéagsúlachta a chur léi. Tagann thart ar 95% de tháirgeadh éanlaithe clóis agus
muiceola, 75% de tháirgeadh mairteola agus 50% d’uaineoil ó fheirmeacha dearbhaithe
cáilíochta. Faoi láthair tugann Bord Bia thart ar 500 iniúchadh dearbhaithe cáilíochta chun
críche gach seachtain.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
13
Dáileadh margaidh onnmhairí bia
agus dí na hÉireann (%)
2010
United
Kingdom
34
2011
32
2010
Other EU
24%
30
35%
2011
AE Eile
32
36
2011
0
5
Margaí Idirnáisiúnta
36
2010
International
Markets
An Ríocht Aontaithe
41%
10
15
20
25
30
35
40
2010
United
An Ríocht Aontaithe
Kingdom
44
2011
41
2010
Other
EU
AE Eile
33
2011
35
2010
International
Margaí Idirnáisiúnta
Markets
23
2011
0
24
10
20
30
40
50
B’iad onnmhairí déiríochta príomhthiománaí fáis
Áirítear gurb í an Ríocht Aontaithe faoi ndear beagán sa
onnmhairithe i 2011, ardú thart ar aon trian á thaifeadadh
bhreis ar 41% d’onnmhairí bia agus dí na hÉireann i 2011.
2010
3,435
chuig an réigiún. Áirítear
deochanna alcólacha, feoil agus
Meastar gur tháinigUnited
méadú 6%
nó beagnach €200m ar
bia
mara
ar
chatagóirí
eile
inar taifeadadh fás dédhigiteach
onnmhairí iomlána
chuig
an
RA
go
€3.6
billiún.
Kingdom
2011
3,600
ar onnmhairí agus léiríodh fás níos lú ar onnmhairí bia
B’iad táirgí déiríochta agus mairteola príomhthiománaithe
ullmhaithe.
fáis go dtí an RA agus caoireoil
agus éanlaith chlóis ina
2,600
2010
ndiaidh sin. D’fhág
timpeallacht
mhargaidh
dhúshlánach
Other EU
2011
3,065 bia agus dí na hÉireann go láidir ar
D’fheidhmigh onnmhairí
d’onnmhaireoirí bia ullmhaithe
nach raibh ach méadú beag
Mhargaí Idirnáisiúnta i rith 2011 á threorú ag fás láidir in
go leor ar thrádáil don bhliain, cé go raibh borradh faoin
1,850
2010
International
onnmhairí déiríochta, feola, bia mara agus bia ullmhaithe.
earnáil arís de
réir mar a chuaigh
an bhliain ar aghaidh.
Markets
Meastar gur tháinig ardú 20% nó €350 milliún go dtí
2,175
2011
beagnach €2.18 billiún ar onnmhairí lasmuigh den Eoraip.
Meastar gur tháinig méadú 14% nó €375milliún ar
onnmhairí bia agus dí na hÉireann chuig margaí Eorpacha
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
eile i 2011 agus bhain €3.07 billiún amach. Léirigh gach
mórmhargadh fás onnmhaire láidir á threorú ag an Ísiltír,
ag an nGearmáin agus ag an bhFrainc. Dá thoradh seo
tháinig méadú 35% ar sciar na n-onnmhairí a chuaigh go
dtí an réigiún.
40
An Áise
14
36
TuarascáilAn
Bhliantúil
AfraicBhord Bia 2011
Meiriceá Thuaidh
13
2010
2010
International
United
Markets
Kingdom
Other EU
2011
2011
10
40
23
3,435
24
2011
10
20
30
1,850
2010
2010
0 2010 500
1000
1500
3,600
2000 2,600
2500
2011
3000
3500
4000
3,065
1,850
2010
2011
An Afraic 0
50
3,435
2,175
2011
2011
International
Markets
An Áise
3,600
40
Dáileadh onnmhairí bia
2,600agus dí
2011 vs. 2010 (€m) 3,065
2010
2011
Margaí Idirnáisiúnta
50
35
2010
2011
International
United
Markets
An Ríocht Aontaithe
Kingdom
40
2,175
500
1000
Meiriceá Thuaidh
1500
2000
2500
3000
36
3500
4000
13
Middle
An East
Áise
North Africa
40
9
0
Meiriceá Thuaidh
5
10
15
20
25
30
Fás ar onnmhairi bia agus dí go
13
Margaí Idirnáisiúnta 2011 vs. 2010 (%)
Middle East
North Africa
Asia
An Áise
36
35
40
9
40
0
5
10
North America
Meiriceá
Thuaidh
15
20
25
30
3635
40
13
Middle East/
Asia
An Afraic
North
Africa
Africa
3033
20
2010
Other EU
Africa
An Afraic
41
2011
0
An Afraic
44
24
0 2010
International
Markets
United
Kingdom
AE Eile
Other
EU
23
40
9
0
5
10
North America
15
20
25
30
36
35
40
15
20
25
30
35
40
13
Middle East/
North Africa
9
0
5
10
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
15
Ráiteas an Chathaoirligh
I 2011, don dara bliain as a chéile, tháinig méadú dédhigiteach ar luach onnmhairí bia agus
dí na hÉireann, an buaicphointe ba mhó riamh de €8.84 billiún bainte amach. D’fhág ardú
12%,nó €1 billiún, ar luach i gcaitheamh na bliana, gurb í an earnáil ba chúis le 25% den
fhás ar ioncam onnmhairithe iomlán na tíre don bhliain sin, staitistic a dheimhníonn, gan aon
amhras, tábhacht athnuaite an tionscail dúchasaigh is mó in Éirinn do gheilleagar na tíre,
tionscal a thacaíonn le breis agus 230,000 post go díreach agus go hindíreach.
Forléargas
Agus 2010 agus 2011 á gcur le chéile,
tháinig méadú €1.8 billiún nó 25%
ar luach onnmhairí bia agus dí na
hÉireann. Níl ach corr chomparáid
fhollasach d’fhás inbhuanaithe agus
láidir dá leithéid á bhaint amach trí
onnmhairí in aon earnáil de gheilleagar
na hÉireann. Tá suntas níos mó le cur
sna figiúirí seo ag cur san áireamh gur
baineadh amach iad le linn tréimhse
neamhchinnteachta leanúnaí san
eacnamaíocht domhanda. B’ionann
an ghéarchéim leanúnach i limistéar
an euro i 2011, ar roinnt mhaith
bealaí, agus an léiriú is déanaí ar an
suaitheadh eacnamaíoch atá ag cur
isteach ar an ngeilleagar domhanda
ó 2008. Bhí tionchar domhain aige ar
mheon tomhaltóirí ar fud na hEorpa
agus leag scáil ar an téarnamh a bhí ag
tosú i ngeilleagar na mór-roinne. Ach
is fiú a thabhairt ar aird nach raibh an
tionchar maolaithe ar an éileamh ar
onnmhairí bia agus dí na hÉireann,
Michael Carey, Cathaoirleach Bhord Bia, ag labhairt leis an lucht freastail ag Dámhachtainí Thionscal
Bia agus Dí Bhord Bia i Samhain 2011.
16
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
arbh léir é sa cheathrú ráithe de
2011, chomh dian sa deireadh agus a
rabhthas á thuar.
Éagsúlú margaidh
Anuas ar fheidhmíocht fhoriomlán
láidir, b’fhorbairt shuntasach eile i
2011 éagsúlú ár mbonn easportála a
bhí ag dul i méid. Mhéadaigh luach
ár n-onnmhairí go dtí mór-roinn na
hEorpa de 14%, nó €375 milliún,
go €3 billiún, agus feidhmíocht
thar a bheith éifeachtach san Ísiltír,
sa Ghearmáin agus sa bhFrainc, ar
tíortha iad go léir atá go maith in
ann déileáil le dúshláin eanamaíocha
2012. Cuireann feidhmíocht láidir
chuideachtaí Éireannacha ar mhargaí
idirnáisiúnta táscaire ar fáil faoi
dheiseanna fáis sa todhchaí, agus
deimhníonn iomaíochas bonn
soláthair na hÉireann. I 2011, tháinig
méadú 20%, nó €350 milliún ar
luach onnmhairí go tríú tíortha, agus
bhaineadar beagnach €2.2 billiún
amach. Bhí feidhmíochtaí bríomhara
le feiceáil go háirithe sa déiríocht, sa
bhfeoil agus i mbia mara. Níor bhain
an t-athfhócasú seo, a raibh fáilte
roimhe, ón margadh onnmhairithe
aonair is mó atá againn, agus ba
ghné de 2011 i gcónaí é lárnacht na
Ríochta Aontaithe d’onnmhaireoirí bia
agus dí. Tháinig ardú sláintiúil 6% ar
luach onnmhairí chuig an RA, agus
is iad faoi ndear anois 41%, nó €3.6
billiún, d’onnmhairí uile bia agus dí na
hÉireann.
Beidh tairbhe leantach le baint as athdhúbláil ár n-iarrachtaí margaidh in ár
bpríomh-mhargaí easportála agus tógáil
ár gcumas easportála thar ár gcriosanna traidisiúnta compoird i 2012, agus is
é an t-ionchas go ndéanfaidh cuideachtaí bia agus dí na hÉireann tuilleadh
dul chun cinn i bpríomh-mhargaí agus i
margaí neamhthraidisiúnta araon.
Peirspictíocht idirnáisiúnta
Ainneoin na laigeachta foriomláine sa
mheon eacnamíoch domhanda, bhí
gnóthachain 2011 bunaithe ar roinnt
deimhneachtaí macra-eanamaíocha
suntasacha, ina measc toscaí margaidh
domhanda fabharacha, praghsanna
tráchtearraí láidre, agus cobhsaíocht
i bpríomhrátaí malairte. Áirítear ar
tháscairí an chomhthéacs fhabhraigh
seo innéacs praghsanna bia FAO, a
bhí breis agus 25% níos airde thar
2011, agus Dearcadh Talmhaíochta
FAO/OECD, a thuarann go leanfaidh
praghsanna tráchtearraí orthu ag neartú
don chuid eile de na deich mbliana seo,
agus go mbeidh praghsanna déiríochta
agus feola breis agus 20% chun tosaigh
ar mheánphraghsanna na ndeich
mbliana atá caite.
Tá dhá fhíric doshéanta ag tacú le
réamh-mheastacháin dá leithéid –
pobal domhanda atá ag fás go tapa
agus bonn talmhaíochta domhanda a
bheidh ag streachailt le coinneáil suas
leis. Caithfear breathnú ar an méadú
ginearálta ar an éileamh ar bhia,
agus sofaisiticiúlacht mhéadaitheach
tomhaltóirí i ngeilleagair atá i
mbun forbartha, mar léiriú ar
dheiseanna fadtéarmacha d’Éirinn.
Is é an caveat, áfach, nach dtagann
treochtaí fadtéarmacha gan rioscaí
gearrthéarmacha agus tá eolas
maith ag an tioncsal ar thionchair
shuaiteacha sreabhaidh airgeadra,
luaineacht phraghsanna, rúscadh
soláthair, imeachtaí aimsire agus
amhantraíocht mhargaidh. An méid
sin ráite, chuir taithí na tréimhse
2008/09, go háirithe, cuar foghlama
suntasach ar fáil agus tá leibhéal maith
sofaisticúlachta sa tionscal anois maidir
le riosca onnmhairithe a bhainistiú.
Agus aitheantas á thabhairt do
mhthéacs macra-eacnamaíoch
dearfach 2011, níor chóir baint ón
gcreidiúint atá ag dul do chuideachtaí
bia agus dí aonair na hÉireann, atá
tar éis iad féin a chur isteach i margaí
atá chomh hiomaíoch ó thaobh
praghsanna, den chuid is mó, agus
atáimid féin. Tá baint níos lú ag
rathúlacht ár n-onnmhairí tomhaltóirí
bia agus dí le praghsanna tráchtearraí
domhanda atá ag ardú ná cumais
díolachán agus margaíochta ar leithligh
na gcuideachtaí aonair.
Deimhníonn an soirbhíochas leantach
a chloistear thar earnálacha uile an
tionscail, mar a léirítear trí shuirbhé
ceannaireachta Bhord Bia ag deireadh na
bliana, diongbháilteacht leanúnach chun
sciar nua margaidh a bhaint i 2012.
Pathways for Growth
Féadtar feidhmíocht an tionscail i
2011 a chur i gcomhthéacs straitéise
deich mbliana chun uasmhéadú a
dhéanamh ar ionchas ár n-earnáil
agraibhia. Díríonn Fómhar Bia 2020,
creatcháipéis na Roinne Talmhaíochta,
Bia agus Mara don tionscal, ar fhás
i líon iomlán na n-onnmhairí go dtí
€12 billiún faoi 2020, méadú 42%
ar mheán 2007-09. Deimhníonn
feidhmíocht láidir 2011 tionscal atá
ní hamháin de réir sprice ach, i réimsí
áirithe, roimh an sprioc, ó thaobh
seachadta.
Léirítear tiomantas Bhord Bia féin
chun tacú leis na cuspóirí fáis seo i
Pathways for Growth, an clár cúig
bliana idirdhisciplíneach ar cuireadh
tús leis i 2010, atá bunaithe ar
thuarascáil den ainm céanna ó na
húdair an tOllamh David E. Bell
agus Mary Shelman ó Scoil Ghnó
Harvard, a bhfuil cáil domhanda
uirthi, agus a seoladh ag Cruinniú
Mullaigh Ceannaireachta Bhord Bia
i 2010. Ag an gCruinniú Mullaigh
Ceannaireachta a lean é i 2011, bhí
Bord Bia in ann a léiriú an chaoi ar
fhabhraigh an Pathways for Growth,
a cheadaigh do Bhord Bia a bheith
ina chatalaíoch ar mhaithe le hathrú
i gcúig phríomhréimse: ‘Branda na
hÉireann’, forbairt bhratbhranda bia
náisiúnta nua; oideachas, feabhsú
acmhainn cheannaireachta agus
bainistíochta in ár dtionscal; comhariomaíocht, spreagadh socruithe
comhpháirtíochta a mhéadaíonn
cumas soláthraithe Éireannacha;
nuálaíocht, cumas NPD ár dtionscail
a fheabhsú; agus fiontraíocht, tacú le
nuathionscnaimh uaillmhianacha gnó
agus uas-scáluithe san earnáil.
Pleanáil Straitéiseach
Ar na rólanna atá ag bord Bhord Bia, tá
freagracht sháraitheach amháin agus is
é sin ailíniú idir spriocanna an Rialtais,
mar a léirítear iad i bhFómhar Bia
2020, agus an straitéis bhainistíochta
atá mar threallús ag agus a fhoirmíonn
gníomhaíochtaí Bhord Bia, a chinntiú. I
dtimpeallacht eanamaíoch atá deacair,
is léir gur gá léiriú soiléir ar thosaíochtaí
do dháileadh acmhainne. Léirigh Bord
Bia soiléireacht inmholta i gcónaí agus
a chuspóirí á mbaint amach, agus thar
na blianta atá romhainn, beidh ról
dearfach ag an mbord i gcinntiú go
dtreoraítear gach clár gníomhaíochta
trí chreatoibre straitéiseach atá
eolasach agus fócasaithe.
I 2011, thug an bord faoi athbhreithniú
leathanbhunaithe ar ghníomhaíocht
na heagraíochta agus is é Plean
Straitéiseach Bhord Bia 2012-2014 an
toradh díreach a bhí air sin. Cinnteoidh
an plean seo go léirítear an próiseas
athraithe agus forbartha atá ar siúl sa
tionscal i gcláir oibre Bhord Bia agus go
gcuideoidh siad leis. Athdhearbhaíonn sé
sé chuspóir straitéiseacha do Bhord Bia:
• Cur go gníomhach le rathúlacht
agus le forbairt ár dtionscal;
• Tionchar dearfach a imirt ar
thomhaltóirí agus ar cheannaitheoirí
trádála in ár spriocmhargaí;
• Bord Bia a bhunú mar
phríomhacmhainn do thaighde agus
d’anailís margaidh;
• Cur chuige comhoibríoch leis
na príomhghníomhaireachtaí a
fhreastalaíonn ar bhia agus ar
ghairneoireacht na hÉireann a
threorú;
• Freagairt go gníomhach do
shaincheisteanna suntasacha
margaidh a mbíonn tionchar acu ar
an tionscal; agus
• Luach ar airgead a sheachadadh
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
17
maidir le caiteachas.
Ag an leibhéál forfheidhmithe
tairgeann an Plean Straitéiseach
tacaíocht athnuaite d’uas-scálú ár
dtionscail atá á bheartú i bhFómhar
Bia 2020. Tá dul chun cinn ‘Branda na
hÉireann’; treisiú éagsúlú margaidh;
agus comhoibriú níos dlúithe le
gníomhaireachtaí stáit eile ar ghnéithe
plean a leagann béim ar fhorbairt
chumais agus ar chruthú cultúir ina
dtugtar tacaíocht don fhiontraíocht,
do leathadh gnó agus NPD.
han-straitéiseach chun ról lárnach a
thógáil sa chéad chaibidil eile de scéal
eacnamaíochta na hÉireann.
Ba mhór an onóir dom gur ceapadh
mé i mo Chathaoirleach ar Bhord
Bia i 2011 ag fónamh in éineacht le
bord d’ardchaighdeán agus gradam.
Ba mhaith liom buíochas a ghabháil
le comhaltaí uile an bhoird agus na
gceithre fo-bhord as ucht a saineolais
agus a léargais agus as a dtiomantas
a d’fhág go raibh forbairt an Phlean
Straitéisigh indéanta.
Conclúid
Ba mhaith liom aitheantas a thabhairt
don méid a rinne an Cathaoirleach
atá ag dul as oifig, Dan Browne, a
thug saineolas gan sárú agus a
chreidiúnacht sa tionscal leis chuig an
bpost agus a threoraigh an eagraíocht
le lámh ceannasach tríd an timpeallacht dúshlánach eacnamaíoch a
tháinig chun cinn le linn a théarma
oifige ina Chathaoirleach. Ar an
gcaoi chéanna gabhaim buíochas leis
na comhaltaí a d’imigh ón mbord i
rith 2011 agus cuirim fáilte roimh ár
gcomhaltaí nua.
I mbliain inar choinnigh gnólachtaí
bia agus dí na hÉireann orthu ag
seachadadh fáis ar chúis maoite é trí
onnmhairí, ní réimse tuairimíochta a
thuilleadh é a bhfuil in ann sa todhchaí don tionscal dúchasach is mó
in Éirinn ach rud inbhraite is féidir a
bhaint amach. Is léir go bhfuil dúshláin ann i gcónaí, agus go gcaithfear
cloí go daingean lenár dtiomantas do
thógáil chumais mar thionscal agus
d’éifeachtúlachtaí táirgthe fadtéarmacha. Aithnímid freisin, áfach, go
bhfuil an t-ádh orainn a bheith ag
feidhmiú in earnáil atá lonnaithe go
Ba mhaith liom mo bhuíochas agus
mo mheas a chur in iúl don Aire
Talmhaíochta, Bia agus Mara, Simon
Coveney T.D., don Ard-Rúnaí Tom
Moran agus don fhoireann go léir
ag an Roinn Talmhaíochta, Bia agus
Mara. In theannta, cuirim mo bhuíochas in iúl dár gcomhghleacaithe
sna comhlachtaí stát-urraithe agus
i ranna Rialtais a n-oibrímid leo go
minic. Áirítear anseo líonra domhanda
d’ambasadóirí na hÉireann agus
d’fhoireann na n-ambasáidí a mbíonn
ról tábhachtach acu, nach n-aithnítear
ar uairibh, i gcuidiú linn bia agus de-
Cuireann an Plean Straitéiseach
béim freisin ar thábhacht margaidh
baile atá dinimiciúil agus bríomhar
do chuideachtaí bia, dí agus
gairneoireachta na hÉireann agus
tugann mionsonraí faoin gcaoi a
ndéanfar doimhneacht taithí, cáil agus
iontaoibh Bhord Bia a ghiaráil chun
leasa an tionscail.
18
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
ochanna na hÉireann a chur chun cinn
agus i mbaint amach ár spriocanna
chun margaí nua d’onnmhairí bia
agus dí a oscailt.
Tá Bord Bia á threorú ag foireann
bainistíochta d’ardchaighdeán agus
is léir a thiomantas daingean chun
fónamh dár dtionscal in a fheidhmíocht le blianta beaga anuas. Ba
mhaith liom buíochas a ghabháil leis
an bPríomhfheidhmeannach Aidan
Cotter agus le foireann Bhord Bia go
léir as na rólanna laethúla a bhíonn
acu i gcur chur cinn rathúlachta fadtéarmaí ár dtionscail.
Bhí ardmhian agus rathúlacht i gcroílár feidhmíochta onnmhairithe an tionscail i 2011. I measc na ndúshlán agus
na neamhchinnteachta a fianaíodh sa
gheilleagar níos leithne, tá an tionscal
seo anois ina fhócas ní hamháin don
fhás ach don dóchas. Tá an fhreagracht orainn go léir a oibríonn ann
a chinntiú go leanann sé ar chosán
seo an fháis agus go mbaineann sé an
lánacmhainneacht amach a aithnítear
a bheith aige.
Is í ár bhfís tionscal bríomhar bia, dí
agus gairneoireachta i gceartlár saol
na hÉireann agus táimid tiomanta
gníomhartha a chur i gcrích a chinnteoidh go mbaintear uastairbhe ón
tionscal dár ngeilleagar, don tír agus
dár muintir.
Michael Carey
Cathaoirleach
Athbhreithniú an
Phríomhfheidhmeannaigh 2011
Tugann an fás láidir in onnmhairí bia agus dí na hÉireann, a baineadh amach i dtréimhse
leanúnach de phraghsanna láidre tráchtearraí, deis don tionscal ní hamháin teacht chuici féin
go hiomlán ó na dúshláin a bhí ann sa tréimhse 2008/09 ach freisin ról treorach a ghlacadh i
dtéarnamh na hÉireann faoi threallús onnmhairí. B’ionann onnmhairí bia agus dí agus 25% den
fhás iomlán ar ioncam onnmhairithe i rith na bliana. Cé gur sna hearnála déiríochta agus mairteola
inár bhfiontair fhéarbhunaithe a bhí na feidhmíochtaí is láidre, chonacthas arduithe i mbeagnach
gach earnáil a léirigh fuinneamh foriomlán an éilimh idirnáisiúnta.
Éagsúlú margaidh
Ba ghné de 2011 é an fás a tháinig
ar mhargaí éagsúla dár mbia agus
deochanna. Is í an RA ár margadh
onnmhairithe is mó i gcónaí agus
níl aon amhras faoina thábhacht
straitéiseach fadtéarmach. Agus
é faoi ndear beagán sa bhreis ar
41% d’onnmhairí iomlána bia agus
dí na hÉireann, léirigh an margadh
éileamh láidir ar tháirgí mairteola agus
déiríochta na hÉireann, agus thacaigh
le feidhmíochtaí inchreidthe ónár
n-onnmhaireoirí caoireola agus éanlaith
chlóis, ardú ar luach 6% bliain-arbhliain dá thoradh orthu go léir go dtí
uasleibhéal €3.6 billiún. I margadh ina
bhfuil íogaireacht praghas tomhaltóra
agus lascainiú miondíola forleathan,
tugadh faoiseamh éigin d’onnmhaireoirí
san ardú 5% ar phraghsanna
miondíola, a cheadaigh méid éigin
téarnaimh phraghais chun costais
ionchuir ardaitheacha a fhritháireamh.
Léiríodh diongbháilteacht
mhéadaitheach onnmhaireoirí chun
éagsúlú trí scaireanna margaidh
suntasacha a bhaint amach dóibh
féin ar mhór-roinn na hEorpa agus
sna margaí idirnáisiúnta araon i bhfás
dédhigiteach agus i bhfeidhmíochtaí
níos fearr na riamh sa dá limistéar.
Tháinig méadú 14% nó €375 milliún
ar onnmhairí chuig margaí limistéar
an euro, rud a chiallaíonn go ndíríonn
Éire breis agus aon trian dá honnmhairí
bia agus dí anois ar mhór-roinn na
hEorpa. Mar a tharla leis an RA, thug
praghasinnéacs bia tomhaltóirí a bhí ag
ardú faoiseamh éigin do sholáthraithe,
cé gur ardú níos lú de 3% é.
Ceadaíonn Clár Comhaltachta Margaíochta
Bhord Bia, i gcomhar le Scoil Ghnó Iarchéime
Michael Smurfit de chuid UCD, do chéimithe
ardchumais foghlaim acadúil a cheangal
le socrúchán tionscail thar lear, a mbíonn
sraith tascanna ó chuideachtaí bia agus dí
na hÉireann bainteach leo, chun deiseanna i
margaí thar lear a aithint. Sa bpictiúr seo tá
an dara grúpa Comhaltachtaí a bhain céim
amach i mí na Nollag.
Dhearbhaigh feidhmíocht chomh
muiníneach céanna sa mhargadh
idirnáisiúnta uaillmhian nua na hearnála
i margaí tríú tíre, le fás in onnmhairí
déiríochta, feola agus bia mara ag cur
le fás 20% nó €350 milliún agus luach
iomlán beagnach €2.2 billiún.
Meon an tionscail
Tugann suirbhé bliantúil Bhord Bia ar
an tionscail, a rinneadh sna seachtainí
deireanacha i 2011, léargas sármhaith
ar ionchais an tionscail sa bhliain atá le
teacht. Léirigh an suirbhé soirbhíochas
forleathan i measc soláthraithe agus
an 85% sonrach de chomhfhreagróirí
a rá go raibh na hionchais do 2012
go maith nó go hanmhaith. Agus seo
i gcomparáid leis an 70% a bhí ann
i 2010. Ar an gcaoi chéanna mheas
dhá thrian de chomhfhreagróirí go
raibh a n-ionchais ghnó feabhsaithe nó
feabhsaithe go maith, agus mhéadaigh
69% a réamhaisnéisí díolachán do
2012. Léiriú soiléir ar uaillmhian na
gcomhfhreagróirí go raibh 71% tar
éis táirgí nua a fhorbairt sa bhliain
dheireanach; bhí feabhas curtha ar a
n-iomaíochas ag 59% agus mhéadaigh
42% líon na bhfoirne lánaimsirí. Ach
dhírigh an suirbhé freisin ar dhúshláin
leantacha meon lag na dtomhaltóirí. Ar
na príomh-shaincheisteanna a raibh an
cumas acu tionchar diúltach a imirt ar
ghnó bhí rialú costas (a d’aithin 93%
de chomhfhreagróirí) agus an dúshlán a
bhaineann le hardú ar chostais ionchuir
a chur ar aghaidh (luaite ag 81% de
chomhfhreagróirí) lárnach.
Plean Straitéiseach
Tá rathúlacht Bhord Bia mar
ghníomhaireacht tacaíochta margaíochta
bunaithe sa deireadh thiar ar ár gcumas
cláir a sheachadadh a chomhlíonann
riachtanais ár gcliant sa mhargadh. Tá
béim leagtha ag an gCathaoirleach
ina ráiteas siúd ar fhorbairt Phlean
Straitéisigh Bhord Bia 2012-2014, atá
ceaptha ár n-ailíniú leantach le cuspóirí
Fómhar Bia 2020 agus riachtanais ár
dtionscail a bhaint amach.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
19
Chuir Cruinniú Mullaigh Bia agus Dí Bhord Bia i mBealtaine an t-eolas is déanaí ar fáil faoi dhul chun cinn ar thionscaimh Fómhar Bia 2020, fís do thionscal
bia agus dí na hÉireann. Mheall an imeacht breis agus 150 ionadaí ó chuideachtaí bia agus dí na hÉireann lena n-áirítear príomhfheidhmeannaigh
ceannaireachta an tionscail. I láthair ag an imeacht bhí an Taoiseach, Enda Kenny T.D., Príomhfheidhmeannach Bhord Bia, Aidan Cotter, agus an tAire
Talmhaíochta, Bia agus Mara, Simon Coveney T.D
Dearbhaíonn Plean Straitéiseach
diongbháilteacht Bhord Bia chun
cuidiú le hiomaíochas foriomlán ár
dtionscail a fheabhsú trí chur chuige
comhtháite i leith réiteach fadhbanna;
tríd an úsáid is fearr is féidir a bhaint
as na láidreachtaí atá ann; agus trí leas
a bhaint as comhoibriú féideartha ar
feadh na hearnálacha go léir. Cuireann
sé tacaíocht fhollasach ar fáil chun
tuiscint ar thomhaltóirí, nuálaíocht
agus tógáil acmhainne a bhaint
amach, agus aitheantas á thabhairt
gurb é ár seiftiúlacht mar thionscal an
eochair do chumas cuideachtaí dul san
iomaíocht i margaí onnmhairí a bhfuil
deiseanna maithe iontu. Áiríonn an
Plean Straitéiseach dlúth-chomhoibriú
freisin idir Bord Bia, Fiontar Éireann agus
Teagasc, agus i measc gníomhaireachtaí
Rialtais eile.
Tríd an gcreat seo féadfaidh Bord Bia
seachadadh ár seirbhísí go léir dár
bpobal geallsealbhóirí sna blianta atá
romhainn a bharrfheabhsú.
Pathways for Growth
Cuireann an Plean Straitéiseach
tacaíocht inathnuaite ar fáil don chlár
Pathways for Growth, agus do na
réimsí gnímh ar tugadh tosaíocht dóibh
ina chúig chlár: brandáil; oideachas;
nuálaíocht; fiontraíocht; agus comhariomaíocht. Is féidir forbairtí suntasacha
a thuairisciú sna cúig réimse uile do
20
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
2011.
Dhírigh dul chun cinn ar fhorbairt
Branda na hÉireann, an bratbhanda
bia, go lárnach ar thabhairt chun
críche mórthionscadail taighde le
tomhaltóirí agus leis an tionscal i sé
thír. Chuir sé seo an bunús ar fáil
do chomhairliúchán tionscail agus
d’fhorbairt ar chomhdhearcadh maidir
le spriocanna agus le dul chun cinn
Bhranda na hÉireann.
Bhí an t-oideachas i gceartlár forbairt
eacnamaíochta na hÉireann i gcónaí
agus sa réimse oideachais, chuaigh
Comhaltacht Margaíochta Bhord
Bia ó rath go rath, í ag cur tús lena
tríú clár i 2011. Chuir an tríú cóhort
de 26 Comhalta tús leis an gClár
Comhaltachta Margaíochta a bhfuil
fócas tráchtála aici, iad ag tabhairt
faoi 102 sannachán tráchtála do 79
cuideachta bia agus dí i 12 margadh:
an Bhreatain, SAM, an Fhrainc, an
Ghearmáin, an Iodáil, Aontas na
nÉimíríochtaí Arabacha, an Rúis,
an Spáinn, an Choiré, an tSualainn
agus an Ísiltír. Go dtí seo, tugadh faoi
thart ar 362 sannachán tráchtála do
chuideachtaí bia agus dí na hÉireann.
Cuireann an Clár Fáis Straitéisigh
atá oscailte do chéimithe an Chláir
Chomhaltachta Margaíochta agus
cuideachtaí bia agus dí na hÉireann
creat ar fáil d’fhorbairt ghairme
d’fheidhmeannaigh shinsearacha a
chuirfidh le cumais cheannaireachta
tionscail bia agus dí na hÉireann.
Cuireadh sraith nua leis an gclár
oideachais nuair a seoladh an Clár
Onnmhairithe do Chéimithe Bia i 2011,
clár socrúcháin 18 mí a d’fhorbair Bord
Bia i gcomhair le IBEC, inar tugadh
socrúcháin do 15 céimí le cuideachtaí
onnmhairithe chun cuidiú le forbairt
a n-acmhainní thar lear. Tugann ár
ngclár ionduchtaithe reatha, i gcomhar
freisin le IBEC thart ar 10 céimí chuig
ár n-oifigí thar lear chun taithí ar an
tionscal bia agus dí idirnáisiúnta a fháil.
Cuireann na cláir seo go léir go mór le
hionadaíocht thionscal bia agus dí na
hÉireann ar mhargaí thar lear.
I réimse an comhar-iomaíocht atá ag
teacht chun cinn, d’oibrigh Bord Bia
le breis agus 60 cuideachta bia agus
dí na hÉireann i rith 2011, chun raon
tionscadal a éascú a thugann aghaidh
ar dheiseanna soláthair, forbairt táirge,
lóistíochtaí, margaíocht agus díolacháin.
Éascaíonn agus spreagann Bord Bia
nuálaíocht agus forbairt táirge nua
(NPD) tríd an taighde a dhéanann sé
ar thomhaltóirí agus tríd an eolas atá
aige ar an margadh. Féadfaidh cumais i
nuálaíocht atá á threorú ag an tomhaltóir,
pointí éagsúlaithe sa mhargadh a chruthú
agus féadfaidh Bord Bia deis nuálaíochta
a chur ar fáil trína Chlár Léargas agus trína
thaighde ar thomhaltóirí.
Rinneadh dul chun cinn freisin i leagan
amach na bparaiméadar do Líonra
Fiontraithe Bia inmharthana agus
tugadh faoina thuilleadh oibre chun
cumas an tionscail in R&D a éascú,
lena n-áirítear tionscadal comhoibrithe
tomhaltóra a nascann NPD le meáin
shóisialta, a chuireann ar chumas
cuideachtaí dul i ngleic go díreach lena
dtomhaltóirí agus taighde luachmhar a
sheachadadh ar bhealach tíosach.
Bíonn ról lárnach ag oifigí Bhord Bia
freisin i margaí sofaisticiúla tomhaltóra
mar an RA agus SAM i nuálaíocht táirge
agus treochtaí a aithint ar dóigh go
dtabharfaidís buntáiste iomaíoch don
tionscal Éireannach.
Cruinniú Mullaigh Bia agus Dí
Thug Cruinniú Mullaigh Bia agus Dí
Bhord Fáilte 2011 breis agus 150
ionadaí ón tionscal, lena n-áirítear
Príomhfheidhmeannaigh agus
bainisteoirí sinsearacha, le chéile ag
Scoil Ghnó Iarchéime Michael Smurfit
de chuid UCD ar an 27 Bealtaine 2011.
Is é an tAire Talmhaíochta, Bia agus
Mara, Simon Coveney TD, a d’oscail
an cruinniú agus chuir Mary Shelman ó
Harvard Business School, nuashonrú i
láthair ar an dul chun cinn in Pathways
for Growth. Tugadh léiriú fócasaithe
freisin don lucht éisteachta ar dhul chun
cinn Bhranda na hÉireann. Labhair an
saineolaí brandála, an tOllamh John
Quelch, Déan Scoil Ghnó Idirnáisiúnta
na hEorpa na Síne faoin gcaoi a
bhféadfaí dul chun cinn le brandáil bia
Éireannaigh, agus dheimhnigh oráid
scoir an Taoisigh, Enda Kenny TD,
tiomantas an Rialtais don tionscal ag an
leibhéal is airde
An Chuairt Ríoga
Ba mhórimeacht stairiúil a bhí i gcuairt
Bhanríon Éilis II Shasana go hÉirinn
ar feadh trí lá i mBealtaine agus thug
an cúrsa taistil deis gan sárú chun
bia agus deochanna na hÉireann a
chur ar taispeáint do lucht féachana
domhanda. Bhí ról comhairliúcháin ag
Bord Bia i bhforbairt an bhiachláir don
Dinnéar Stáit a reáchtáladh in onóir na
cuairte i gCaisleán Bhaile Átha Cliath an
17 Bealtaine, agus bhí 30 cuideachta
bia agus dí páirteach i mbricfeasta
gnó a bhí dírithe ar chaidrimh thrádála
a chothú idir an Ríocht Aontaithe
agus Éire an lá dar gcionn. Ar cheann
de na híomhánna is mó a mbeidh
cuimhne air ón dtrí lá ná cuairt na
Banríona ar an Margadh Sasanach i
gCorcaigh. D’oibrigh Bord Bia go dlúth
le Comhairle Chathair Chorcaí chun
a chinntiú go bhfeicfí an margadh
bia stairiúil i mbarr a réime. Cóiríodh
stainníní le béim a chur ar bhianna
na hÉireann agus chuidigh Bord Bia
freisin le trádálaithe ina bhfógraí agus a
dteachtaireachtaí cumarsáide. Bhí 600
de na meáin creidiúnaithe don chuairt
agus tarraingíodh aird dhearfach ar
an Margadh Sasanach i gCorcaigh sna
meáin chlóite, chraolta agus ar líne ar
fud an domhain nuair a shocraigh an
Bhanríon aisti féin siúl timpeall air i rith
na cuairte.
Bloom
D’fhill Bloom ar Pháirc an Fhionnuisce
thar dheireadh seachtaine Saoire Bainc
an Mheithimh agus mheall slua gan
sárú de bhreis agus 90,000, méadú
suntasach 50% ar an lucht freastail
i 2010. D’éirigh go rí-mhaith leis an
margadh bia ceardaí ba mhó riamh
a raibh 49 trádálaí páirteach ann,
agus le 400 taispeántóir in iomlán
ann leathnaíonn an sárthaispeántas
seo de bhia agus de ghairneoireacht
na hÉireann amach go breis agus 70
acra. Agus 27 gáirdín taispeántais
mórthaibhseacha ann, 35 léacht ar
ghairneoireacht agus breis agus 20
léiriú cócaireachta, bhí neart deiseanna
don fhoghlaim agus don chaidreamh
ar fáil. Cuireadh go mór leis an imeacht
le ‘baile beag bia’ nua; le gáirdín
idirnáisiúnta ó Suzhou sa tSín; agus, ar
na gnéithe nua áiríodh crios GIY, Boot
Camp leis an ICA agus Crios Ceardaí na
Comhairle Ceardaíochta. Fuair Bloom
2011 clúdach forleathan ó na meáin le
400 iriseoir creidiúnaithe agus criúnna
scannáin ón tSín, Dubai, ó Cheanada,
Londain agus ón Ísiltír i láthair. Léirigh
aiseolas ón dream a d’fhreastal air ráta
sástachta 97% leis an imeacht. Ní mór
buíochas dílis a ghlacadh le hOifig na
nOibreacha Poiblí a bhfuil a comhoibriú
lárnach do rathúlacht an tseó le blianta
anuas agus don iar-Uachtarán Máire
Mhic Ghiolla Íosa a thug idir anam agus
gravitas léi chuig a ról mar phatrún an
imeachta don chéad chúig bliana. Is
ionann 2012 agus an séú bliain ar an
bhfód do Bloom, agus díreofar i gcónaí
i mbliana ar cháilíocht an imeachta a
fheabhsú.
Rannpháirtíocht in imeachtaí
Tar éis taighde chuimsitheach
tomhaltóra sa Ghearmáin a chinn
gurb é mairteoil na hÉireann is airde
a scóráil maidir le blas agus gur nasc
tomhaltóir na Gearmáine í le dhá ghné
inaitheanta – áit agus cultúr, seoladh
mórfheachtas nua chun tacú le dúbláil
onnmhairí mairteola na Éireann chuig
an nGearmáin faoi 2015 ag Anuga,
an t-aonach bia idirnáisiúnta is mó san
Eoraip, áit ar chuir 14 cuideachta feola
Éireannacha agus cúig chuideachta
déiríochta Éireannacha a dtáirgí ar
taispeáint. Chuir sé seo tús le staid
nua in athshuí leanúnach mhairteoil
na hÉireann sa mhargadh Eorpach ar
ionann é agus 98% d’ár n-onnmhairí
iomlána sa chatagóir seo. Tá margadh
na Gearmáine ar an dara allmhaireoir
mairteola is mó laistigh den AE i ndiaidh
na hIodáile, beagnach 400,000 tona in
aghaidh na bliana agus is é ár sprioc,
ag tacú le Fómhar Bia 2020, cuidiú leis
an tionscail seasamh préimhe a thógáil
agus a sciar onnmhairithe a mhéadú
faoi thrí faoi 2015. Stocálann ceithre
cinn as na cúig ghrúpa miondíola is
mó sa Ghearmáin, mar aon leis na
príomhbhialanna stéige, mairteoil na
hÉireann, rud a chuireann mór-ardán
ar fáil chun dul i bhfód mhairteoil na
hÉireann a fhorbairt tuilleadh agus
a leathnú sa mhargadh ardchríoch
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
21
miondíola agus sa mhargadh seirbhíse
bia araon trí phromóisean dírithe ar an
tomhaltóir. Anuas ar Anuga, áiríodh
seo a leanas ar roinnt buaicphointí do
chuideachtaí bia agus dí na hÉireann
i 2011: Ghlac naoi gcinn déag
d’onnmhaireoirí bia mara Éireannacha
páirt sa Taispeántas Bia Mara Eorpach sa
Bhruiséal, an t-aonach bia mara is mó
ar domhain. Ghlac ocht dtaispeántóir
thar ceann 12 cuideachta páirt in
Gulfood, an taispeántas is mó agus is
tábhachtaí bainteach le bia i réigiún
an Mheánoirthir. Ghlac Bord Bia páirt
den chéad uair le cúig chuideachta
bia mara in Expo Iascaigh & Bia Mara
na Síne i Shanghai. Den chéad uair ó
2007, ghlac ceithre chuideachta páirt
i Prodexpo i Moscó, an taispeántas
speisialaithe bliantúil is mó sa Rúis
agus in Oirthear na hEorpa. Ghlac
ocht gcuideachta Éireannacha déag ó
na hearnálacha bia mara, feola agus
déiríochta tí feirme páirt i Biofach i
Nuremburg sa Ghearmáin, an t-aonach
trádála orgánach is mó ar domhan.
Ghlac sé chuideachta Éireannacha
páirt in ISM, i Köln sa Ghearmáin, an
t-aonach milseogra agus brioscaí is mó
agus is tábhachtaí ar domhan. Ghlac
ocht gcuideachta dí Éireannacha páirt
i Vinexpo, i Bordeaux sa bhFrainc,
an taispeántas dí is mó ar domhan.
Bhí ocht gcuideachta Éireannacha
rannpháirteach i WSWA, in Orlando,
Florida, 68ú Taispeántas agus
Comhdháil Bhliantúil Mórdhíoltóirí
Fíona agus Biotáille Mheiriceá a
chruinníonn allmhaireoirí, mórdhíoltóirí,
bróicéirí agus déantúsóirí Stáit
Aontaithe Mheiriceá le chéile. Ghlac
sé chuideachta Éireannacha páirt
den chéad uair i Tuttofood, i Milan
san Iodáil, imeacht a bhfuil tábhacht
mhéadaitheach leis don earnáil feola.
Ghlac sé chuideachta Éireannacha páirt i
SIAL na Síne, ceann de phríomhsheónna
don tionscal bia agus dí sa tSín. Chuir sé
chuideachta feola agus dhá chuideachta
bhreisluacha feola Éireannacha
taispeántas ar siúl ar dhá sheastán ar
leith ag an aonach trádála seirbhíse bia
Sirah i Lyon.
Bhí 27 déantúsóir bia agus dí na
hÉireann i measc 35 cuideachta a
ghlac páirt i Lá Foinsithe Carrefour, á
óstáil ag Bord Bia, i gcomhar le Fiontar
22
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Éireann agus Ambasáid na hÉireann
sa Fhrainc i mí an Mheithimh. Chuir
an imeacht rochtain ar fáil do fiche
is a cúig cheannaitheoir catagóire de
chuid Carrefour agus bhí luach measta
sa bhreis ar €3m ar na treolínte gnó a
ginneadh.
D’fhill Bord Bia ar an gComórtas
Náisiúnta Treabhdóireachta i Meán
Fómhair, á óstáil i mBaile Átha Í i
gContae Chill Dara. Leag ollphuball
Bhord Bia béim ar na tionscnaimh
chur chun cinn reatha agus thug deis
idirchaidrimh don phobal le pearsanra
ónár bhfoirne Feola, Dearbhaithe
Cáilithe, Faisnéise agus Margaidh
Bhaile. Ba nuálaíocht nua, i gcomhar
leis an Irish Farmers Journal, an léiriú
beostoic in ar taispeánadh eallaigh a
tógadh ar bhealach inbhuanaithe.
Ar deireadh, roimh Marketplace 2012,
d’fhorbair Bord Bia clár dian oiliúna trí
pháirteach chun cuidiú le cuideachtaí
Éireannacha tógáil ar a scileanna léirithe
agus bearta a thabhairt chun críche
go muiníneach lena gcontrapháirtí
miondíola. Reáchtáladh an chéad dá
mhodúl oiliúna i Meán Fómhair agus i
nDeireadh Fómhair.
Dámhachtainí Bia agus Dí
Reáchtáladh Dámhachtainí
Leathbhliantúla Tionscail Bia agus Dí
Bhord Bia i gcomhar le Rabobank,
an 22 Samhain. Thug sé chatagóir
dámhachtaine aitheantas do
shármhaitheas i measc cuideachtaí
bia agus dí na hÉireann agus fuair
Bord Bia 184 iontráil dámhachtaine in
iomlán. Rinne painéal neamhspleách
an mheastóireacht faoi chathaoirleacht
John Fanning, Cathaoirleach Fóram
Branda Bhord Bia. Tréaslaímid leis na
buaiteoirí fiúntacha i ngach catagóir,
lena n-áiritear: (Nuálaíocht) Natasha’s
Living Food do Kale Crunchies;
(Ráthúlacht Bhaile) Flahavan’s;
(Inbhuanaitheacht) Country Crest;
(Brandáil) Largo Foods; (Fiontraíocht)
Arun Kapil, Green Saffron; agus
(Onnmhaire) Jameson. Ba é Irial
Finan, Leas-uachtarán Coca Cola, an
príomhchainteoir ag searmanas na
ndámhachtainí.
Gnólachtaí beaga
Lean Vantage Bhord Bia air ag forbairt
a raon seirbhísí don earnáil ghnólachtaí
beaga agus ceardaíochta agus ghlac
ocht gcliant ó ghnólachtaí beaga
páirt i ndianchlár forbartha gnó 12
mí i rith na bliana. Agus ghlac 60
cuideachta eile páirt i sraith cheardlann
nuálaíochta agus pacáistithe i rith na
bliana agus bhí thart ar 140 úinéarbainisteoir páirteach i Seimineár do
Ghnólachtaí Beaga de chuid Bord Bia a
reáchtáladh i mí Eanáir. Phléigh paineál
d’eolaithe tionscail faoi chathaoirleacht
John Murray ó RTÉ, an chaoi leis an
úsáid is fearr a bhaint as brandáil,
margaíocht agus airgeadas le beocht a
chur faoi dhíolacháin san aeráid reatha.
Ba ghné nua eile an Scoil Samhraidh
Bia i 2011, a d’óstaigh an Chomhairle
Taste i gcomhar le Bord Bia a tionóladh
i gContae Chill Mhantáin a raibh thart
ar 150 ionadaí ón earnáil bia ceardaí
páirteach ann. Cuireann an Scoil
Samhraidh Bia, ar imeacht bliantúil a
bheidh ann amach anseo, fóram ar fáil
do phléigh san earnáil.
Food Dudes
Tugann an Clár Bia Sláintiúil Food
Dudes tacaíocht do dhearcadh dearfach
i leith ithe torthaí agus glasraí i measc
leanaí ag tráth ina bhfuil ardú ag teacht
ar an leibhéal mhurtaill i measc leanaí.
Tugadh thart ar 64% de scoileanna
náisiúnta isteach sa scéim a chlúdaíonn
breis agus 300,000 leanbh i 2,100
scoil. Tabharfar 385 scoil agus 60,000
leanbh eile isteach i gclár Food dudes i
2011/2012.
Fóram Branda
Tugann an Fóram Branda deis foghlama
agus líonraithe eisceachtúil do lucht
gairme margaíochta an tionscail agus
tá breis agus 80 ballchuideachta
rannpháirteach anois ann ó SMEanna
ceardaí go dtí an earnáil ilnáisiunta. I
2011, d’óstaigh an fóram 10 n-imeacht
lena n-áirítear roinnt ceardlann ar stíleáil
bia. Ar na hábhair a clúdaíodh áirítear
úsáid na meán sóisialta chun feasacht
ar bhranda agus dinimicí dílseachta
branda a thógáil, in Éirinn agus thar
lear. Éascaíonn Bord Bia meantóireacht
duine ar dhuine mar chuid dá sheirbhísí
do bhaill tríd an bhfóram.
Dearbhú cáilíochta
Lean gníomhaíochtaí Bhord Bia i
margadh na hÉireann i 2011 ar an
ról tábhachtach atá ag scéimeanna
dearbhaithe cáilíochta (QAS) ag cur
taca faoi thomhaltas ár mairteola,
uaineola, muiceola, éineola agus aschuir
ghairneoireachta sa tír seo.
Is bloc tógála tábhachtach don todhchaí
é feidhmiú na gcritéar inbhuanaithe
i QAS na Mairteola, cé nach cuid
dár gclár cumarsáide tomhaltóirí
agus margaíochta go fóill é, toisc
go dtugann ár dtionscal aghaidh ar
imní ár dtomhaltóirí atá ag athrú faoi
inbhuanaitheacht sa bhaile agus thar
lear. Beidh measúnú aonair déanta
ar gach ceann den 32,000 feirm atá
páirteach i QAS na Mairteola, agus
beidh tomhas déanta ar a lorg carbóin
faoi dheireadh 2012. Is í QAS na
Mairteola an chéad scéim náisiúnta
ar domhan a chuaigh i ngleic le
táirgeoirí ar bhonn chomh leathan
agus mionsonraithe. Sna blianta atá
ag teacht, leathnófar an clár go dtí
aschuir eile, go háirithe déiríocht,
agus leagfaidh sé béim ar dhíntiúirí
inbhuanaitheachta ardchaighdeáin
táirgeadh bia na hÉireann.
Macrafhorbairtí
Is príomhthosaíocht í rochtain ar
mhargaí lasmuigh den Eoraip, go
háirithe san Áise agus sa Rúis, do
mhuiceoil, do bheostoic agus do
mhairteoil, agus sna Stáit Aontaithe
agus sa Mheánoirthear do mhairteoil.
I rith 2011 thángthas ar shocruithe
leis na húdaráis sa Tuirc, san Éigipt
agus i Singeapór a cheadóidh
onnmhairiú mhairteoil na hÉireann
chuig na margaí seo.
Cé nach raibh aon mhórfhorbairtí a
mb’fhiú trácht orthu maidir le WTO i
2011, tá méadú ag teacht ar thábhacht
comhaontuithe déthaobhacha chun
trádáil domhanda a thiomáint agus
leanadh ar aghaidh leis an bplé idir
an AE agus Mercusor i rith 2011, cé
nach raibh aon amlíne seasta ann do
chomhaontú. Féadtar breathnú ar
fhoilsiú ag deireadh 2011 ar mholtaí
an AE d’fhorbairt CAP, iar 2013, mar
phointe tosaigh díospóireachta a
gcuirfear borradh faoi sa bhliain atá ag
teacht. Ag cur san áireamh suntasacht
mhéadaitheach saincheisteanna mar
shlándáil agus inbhuanaitheacht
bhia agus tábhacht mhéadaitheach
agraibhia, ní hamháin d’Éirinn ach do
gheilleagar an AE, táthar ag súil go
gcuideoidh na bearta polasaí a gcuirfear
in áit sa deireadh le cuspóirí fáis agus
nach bac a bheidh iontu
Athbhreithnithe earnála
Feoil agus beostoic
Tháinig méadú measta 13% ar
chomhluach onnmhairí feola agus
beostoic go €2.86 billiún i 2011,
agus taifeadadh ioncam méadaithe
onnmhairí do mhairteoil, do mhuiceoil,
do chaoireoil agus d’éineoil. Tháinig
méadú 17% nó breis agus €270
milliún ar onnmhairí mairteola toisc
gur chúitigh méadú ar luach eallach
an laghdú ar an líon onnmhairithe go
maith. Beidh súil ag onnmhaireoirí
go mbainfidh siad tairbhe as éileamh
láidir dá leithéid i 2012. Cuireann
straitéis mhargaíochta Bhord Bia do
mhairteoil na hÉireann béim ar éagsúlú
agus ar phréimhíocht agus, le ceithre
bliana anuas, tá an tionscal tar éis na
toirteanna a dhírítear ar mhiondiol
préimhe agus ar sholáthraithe seirbhíse
bia a dhúbailt, agus méadú 15% a
chur ar na toirteanna do líntí miondíola
caighdeánacha.
Is dúshlán i gcónaí é an costas ionchur
atá ag ardú sa mhuiceoil agus san
éineoil araon, agus bíonn ról criticiúil ag
praghsanna bia ainmhithe in iomaíochas
na n-aschur. An méid sin ráite, dhírigh
ardú 9% i meanphraghas muca i 2011
ar dheis éigin ar théarnamh costais agus
léiríodh é in ardú 18% ar onnmhairí
muiceola i rith na bliana.
Bhí méadú níos lú de 3% ag
onnmhaireoirí éineola. Ach d’fhág
éileamh láidir gur tháinig méadú
ar thoirteanna, agus ar an iomlán,
d’ardaigh luach onnmhairí éineola
na hÉireann 4% go dtí €210 milliún
measta.
Tháinig fás 19% ar onnmhairí caoireola
i 2011 agus bhí luach €190 milliún
orthu in iomlán. Léirigh sé seo an
cobhsú in infhaighteacht onnmhairithe
caoireola agus an t-éileamh láidir
leanúnach ar uaineoil araon i
bpríomh-mhargaí na hÉireann. Dhírigh
gníomhaíocht mhargaíochta agus
fógraíochta Bhord Bia ar an margadh
baile – feachtais aige faoi uaineoil
Éireannach Dearbhaithe Cáilithe
agus uaineoil sléibhe agus chnoic
– agus ar an bhFrainc, ár bpríomhmhargadh onnmhairithe uaineola,
áit ar dhírigh comhchlár prómóisin
trí bliana, Agneau Presto, a raibh
soláthraithe Éireannacha, na Breataine
agus na Fraince bainteach leis, ar
ghníomhaíocht fógraíochta ar líne.
Ba iad onnmhairí ainmhithe beo an
t-aon réimse den tionscal a thaifead
laghdú i 2011, cé narbh ionann scéal
i ngach áit. Cé go raibh laghdú in
onnmhairí eallaigh agus caoirí beo,
chuir lastais láidre muc, go Tuaisceart
Éireann den chuid is mó, in aghaidh seo
agus fás suntasach taifeadta. Tríd is tríd
tháinig laghdú de 16% ar an earnáil go
€205 milliún.
Táirgí agus Comhábhair Déiríochta
Bhí ardú thart ar 5% ar tháirgeadh
bainne in Éirinn i 2011, agus an earnáil
ag baint tairbhe as fachtóirí siar is aniar,
mar shampla toscaí maithe aimsire
sa mbaile agus éileamh buacach thar
lear. D’fhág méadú 18% ar luach gur
sháraigh onnmhairí comhábhair agus
táirgeadh déiríochta iomlána €2.69
billiún. D’ardaigh praghsanna Eorpacha
i bhformhór na gcatagóirí déiríochta,
idir 10% agus 15% i rith 2011, púdair
agus im na príomhthairbhithe.
Ba iad margaí Mhór-Roinn na hEorpa
ba chúis le beagnach aon trian, nó
€880 milliún, d’onnmhairí déiríochta
na hÉireann agus taifeadadh fás láidir
freisin sa tSín, san Áise Thoir Theas,
sa Mheánoirthear, san Afraic agus i
SAM. Cé go leanfaidh an t-éileamh
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
23
domhanda ar dhéiríocht, ní féidir beag
beann a dhéanamh de thionchar meoin
lag na dtomhaltóirí i bpríomh-mhargaí
agus d’fhéadfadh go mbeadh éascú
éigin ar phraghsanna mar thoradh ar
thógáil stoc domhanda. An méid sin
ráite, tá staid bhunúsach an mhargaidh
dearfach i gcónaí do tháirgeoirí na
hÉireann i 2012.
Bianna Ullmhaithe
Tháinig méadú thart ar 3% go dtí
€1.42 billiún ar chatagóir na mbianna
ullmhaithe i 2011, raon agus ilchumas
na hearnála á ndeimhniú ag na
príomhréimsí fáis – táirgí déiríochta
breisluacha, táirgí feoilbhunaithe
agus milseogra seacláide. Is réimsí
é bia ullmhaithe ina bhfuil tábhacht
lárnach ag baint le tiomantas do
NPD agus le hinfheistíocht ann áit ar
féidir le margadh iomaíoch tionchar
a bheith aige ar théarnamh costais.
Chuidigh béim láidir ar dhéantúsaíocht
bharainneach agus ar éagsúlú i dtáirgí, i
gcustaiméirí agus i margaí leis an earnáil
feidhmíocht onnmhairí dhiongbháilte
a sheachadadh agus leanfaidh sé de
bheith tábhachtach i 2012.
Deochanna
Tháinig méadú thart ar 4% ar
onnmhairí deochanna alcólacha
agus neamhalcólacha i 2011 go dtí
€1.22 billiún. Is é an t-uisce beatha
a bhí chun tosaigh agus fás láidir
dédhigiteach aige, agus tháinig fás
níos lú ar chatagóirí eile, mar shampla
licéir uachtair, beoir agus leann úll. San
earnáil neamhalcólach ba iad uisce
agus caife na príomhghníomhaithe.
Tá feidhmíocht an tionscail níos
suntasaí fós ag cur an dianiomaíochais
domhanda atá nádúrtha sna earnáil
seo agus an brú ar phointí praghais san
áireamh. Léirigh an tionscal tiomantas
athnuaite do NPD agus cur chuige
fuinniúil do mhargaí a bhí ag teacht
chun cinn, a thairgíonn roghanna
eile ar chinn scríbe traidisiúnta áit
a raibh an timpeallacht díolacháin
dúshlánach. Beidh ról lárnach ag meon
na dtomhaltóirí a bhfuil athrú ag teacht
air i gcinneadh cumais an tionscail chun
fás a chothú i 2012, go háirithe i réimse
limistéir an euro.
Bia Mara
D’ainneoin titim thart ar 20% sa toirt,
léirigh luach onnmhairí bia mara na
hÉireann fás láidir, agus d’fhág gur
thaifead an earnáil méadú 13% ar
luach go dtí €418 milliún measta.
Chuidigh béim láidir ar phraghsanna
níos airde agus éagsúlú taobh amuigh
de na croímhargaí Eorpacha amach, leis
an bhfeidhmíocht onnmhairithe láidir.
Braithfidh feidhmíocht na hearnála i
2012 go mór ar an leibhéil soláthair
a choinnéail, agus ar leibhéil soláthair
isteach sa mhargadh ag iomaitheoirí.
Gairneoireacht Inite agus Gránaigh
Tháinig méadú 23% go dtí €238 milliún
ar onnmhairí gairneoireachta inite agus
gránach i 2011. D’éirigh praghsanna
granach níos láidre agus bhí feidhmíocht
láidir ag onnmhairithe muisiriún go dtí
margadh na Ríochta Aontaithe.
Conclúid
Tá timpeallacht trádála idirnáisiúnta
neamhurchóideach mar bhunús ag
feidhmíocht an tionscail bia agus dí i
2011, agus é ag tógáil ar fheidhmíocht
chomh láidir céanna i 2010. Cé go
bhfuil dúshláin neamhcinnteachta
tomhaltóra agus eacnamaíochta
linn i gcónaí, a chuireann isteach ar
an margadh baile go háirithe, tá an
tionscal tar éis cumas suntasach a
léiriú chun leas a bhaint as na treochtaí
bunúsacha in ár ngeilleagar domhanda
– éilimh ar bhia agus flúirse atá ag fás
i ngeilleagair atá ag forbairt. Tá Bord
Bia tiomanta a ról tacaíochta iomlán a
bheith aige sa ghluaiseacht seo i dtreo
fáis, ag tógáil ar eolas margaidh an
tionscail mórthimpeall an domhain,
béim á cur ar shraith uathúil láidreachtaí
na hÉireann mar fhoinse bia agus dí
ardchaighdeáin inbhuanaithe.
Is cuid de thionscal sinn a bhfuil an t-ádh
leis gur féidir breathnú chun cinn le
muinín agus le soirbhíochas, aitheantas
á thabhairt go mbeidh ár rathúlacht ag
brath den chuid is mó ar ár scileanna
agus ár gcumas chun leas a bhaint as na
deiseanna a thagann chun cinn.
I Meitheamh 2011, tar éis chomh maith is a d’éirigh le cuairt Bhanríon Éilis II ar Éirinn, d’eagraigh
Bord Bia ócáid i Selfridges chun tógáil ar an íomhá dearfach de bhia agus de dheochanna na
hÉireann. Chuaigh an príomhchócaire Éireannach Ross Lewis go Londain chun an biachlár a bhí
ullmhaithe aige ag an dinnéar Stáit i gCaisleán Bhaile Átha Cliath i mBealtaine a athchruthú.
D’fhreastail feidhmeannaigh shinsearacha ó Selfridges ar an ócáid mar aon leis na príomh-mheáin
a bhfuil tionchar acu sa RA. Reáchtáladh an ócáid i mbialann Hix i Selfridges. Sa phictiúr anseo bhí
CEO Selfridges, Paul Kelly, Príomhfheidhmeannach Bhord Bia, Aidan Cotter, an Priomhchócaire Ross
Lewis, agus an tAire Talmhaíochta, Bia agus Mara, Simon Coveney T.D.
24
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Cé nár chóir a bheith bogásach, níl aon
amhras ann faoi thábhacht an tionscail
bia agus dí – mar inneall agus mar
cheann feadhna araon, do théarnamh
inbhuanaithe in ár ngeillagear, rud a
fhágann gur tréimhse spreagúil fáis
agus forbartha araon é seo don tionscal
dúchasach is mó agus is sine in Éirinn.
Tá Bord Bia ag tnúth le bheith ag obair
taobh le taobh leis an tionscal de réir
mar a théann an próiseas fáis agus an
t-athrú chun cinn.
Feoil agus Beostoic
Mairteoil
Chuir margaí ardcháilíochta lena
mbaineann luach níos airde agus
meascán táirge le méadú ar luach
onnmhairí mairteola a meastar a
d’ardaigh 17%, nó breis agus €270
milliún, le linn 2011 go dtí €1.86
billiún.
Tar éis cobhsaithe i margadh mairteola
na hEorpa i rith an dara leath de 2010,
d’fheabhsaigh an chothromaíocht
soláthair/ éilimh tuilleadh i rith 2011,
de réir mar a chuidigh comhcheangal
d’éileamh méadaithe ar tháirgí
mairteola Eorpacha ar mhargaí
idirnáisiúnta agus allmhairí níos ísle ó
Mheiriceá Theas, éileamh marbhánta ó
thomhaltóirí a fhritháireamh.
Taifeadadh titim díreach faoi bhun 5%
in onnmhairí Éireannacha de sholáthairtí
eallaí monarcha feola, go beagnach
1.57 milliún cloigeann i 2011, nuair
a rinne ardú de bheagnach 12% i
soláthairtí tarbh óga go breis agus
175,00 cloigeann, fritháireamh i bpáirt
ar laghdú 25% ar dhiúscairtí bullán
agus 6% ar sholáthair bodóg.
I rith 2011, bhí thart ar 96% d’iomlán
onnmhairí mairteola na hÉireann
ceaptha dul chuig margaí na hEorpa
agus breis agus 200,000 tona ceaptha
don ghnáthmhargadh miondíola
agus don mhargadh miondíola táirgí
ardcháilíochta agus don mhargadh
seirbhísí bia archáilíochta, a mbaineann
ardluach leo, agus bhí 80,000 tona
eile le dul chuig earnáil na mbialann
seirbhíse tapa, ardtoirte agus
ardcháilíochta .
Cé gur tháinig laghdú éigin ar
thoirteanna a bhí le dul chuig an
Ríocht Aontaithe le linn 2011, is é an
margadh seo is cúis le beagnach leath
de thoirteanna onnmhairí iomlána i
gcónaí ag 254,000 tona measta, ar
luach measta €850 milliún. Is ionann
é sin agus ardú breis agus €90 milliún
ar leibhéil 2010. Bhí onnmhairí go dtí
Mór-Roinn na hEorpa beagán níos ísle i
2011 ag 237,000 tona. Bhí luach thart
ar €920 milliún ar an trádáil.
praghas níos fearr.
D’aithin Grúpa Feidhmithe Mairteola de
chuid Fómhar Bia 2020 fás ionchasach
40% i luach aschuir earnáil na mairteola
faoi 2020. Ar na haidhmeanna
margaíochta chun an sprioc seo a
bhaint amach áirítear:
Chuidigh lastais go dtí an Ghearmáin,
an Spáinn, agus ar bhealach níos lú,
an tSualainn agus an Ísiltír onnmhairí
chun na Fraince agus na hIodáile a
fhritháireamh. Áirítear gur mhéadaigh
onnmhairí go dtí an Ghearmáin breis
agus 5,000 tona go dtí 15,000 tona.
Chuidigh éileamh onnmhaire méadaithe
ar mhairteoil Eorpach i margaí mar
mhargaí na Tuirce agus na Rúise, leis an
trádáil, inar méadaíodh lastais de bhreis
ar 110,000 tona i rith an chéad naoi mí
den bhliain.
• Straitéis difreálaithe agus
ardcháilíochtaithe Bhord Bia a
leathnú go 2020.
• Mairteoil féarchothaithe na hÉireann
a shuí mar tháirge ardcháilíochta ar
mhargaí ardluacha Eorpacha agus ar
mhargaí idirnáisiúnta mar SAM.
• Tréithe dearfacha timpeallachta,
sláinte daonna agus leasa ainmhí na
mairteola féarchothaithe a fhorbairt
ina ndeiseanna margaíochta agus
critéir thimpeallachta a chur isteach i
scéimeanna cáilíochta.
• Margaí idirnáisiúnta don mhairteoil a
fhorbairt.
Bhain onnmhairí mhairteoil na hÉireann
go margaí idirnáisiúnta tairbhe as
éileamh allmhairí níos láidre, agus ardú
thart ar 30% ar lastais go dtí 20,000
tona. Léirigh sé seo éileamh níos láidre
sa Rúis mar aon le trádáil mhéadaithe
go dtí an Eilbhéis, an Afraic Theas agus
an Meánoirthear. Meastar gurbh fhiú
onnmhairí iomlána thart ar €70 milliún.
Cur Chun Cinn
Is éard atá i straitéis mhargaíochta
mairteola Bhord Bia ná straitéis
difreálaithe agus ardcháilíochtaithe
agus chun cuidiú leis an tionscal díriú
isteach ar na custaiméirí is fearr ar fud
na hEorpa.
Ó 2007, chonaiceamar dúbláil ar thoirt
mhairteoil na hÉireann a théann go
miondíol agus seirbhísí bia daor agus
ardú 15% ar na toirteanna ag dul
go línte miondíola caighdeánacha. Is
ionann é seo agus breis agus 50,000
tona ag dul chuig asraonta a íocann
Ar na tionscnaimh atá á gcur i
bhfeidhm leis na spriocanna thuas a
bhaint amach tá:
• Tacú le brandaí mairteola
ardcháilíochta.
• Tógáil íomhá ardcháilíochta via
príomhchócairí agus na meáin i
bpríomhréigiúin.
• Mairteoil na hÉireann a chur ag barr
mhargadh na Gearmáine.
• Buntáiste inbhuanaitheachta na
hÉireann a bhrandáil.
• Margadh do mhairteoil dhiúlcach
inbhuanaithe a fhorbairt.
• Rochtain ar an margadh a
uasmhéadú.
Onnmhairí beostoic Shroich onnmhairí eallaí beo 215,000
cloigeann do 2011, is é sin breis
agus 36% níos ísle ná i 2010, tráth
ar onnmhairíodh beagnach 340,000
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
25
eallach. B’fhiú €135 milliún luach
na trádála seo, 24% níos lú ná an
bhliain roimhe sin, mar go ndearna
praghsanna níos airde an titim i dtoirt a
fhritháireamh i bpáirt. Bhí lastais gach
catagóire stoic cuid mhaith níos ísle.
Tháinig titim 45% ar líon na laonna
a onnmhairíodh, le linn d’onnmhairí
laonna scoite agus eallaí stóir a bheith
34% níos ísle. Ar an gcaoi chéanna,
tháinig laghdú 22% ar onnmhairí eallaí
críochnaithe.
Dhíol onnmhaireoirí eallaí beo níos
lú ainmhithe leis na mórmhargaí
uile i gcomparáid leis an mbliain
roimhe. Maidir le mórmhargaí laonna,
tháinig titim 44% ar onnmhairí go
dtí an Ísiltír, agus titim 22% go dtí
an Bheilg. Bhí onnmhairí go dtí na
príomh-mhargaí laonna scoite, an
Iodáil agus an Spáinn, 24% agus 59%
níos ísle faoi seach, don bhliain. Ar an
gcaoi chéanna, bhí onnmhairí chuig
Tuaisiceart Éireann 37% níos ísle. Is fiú
a thabhairt chun cuimhne gurb ionann
na cúig mhargadh seo le chéile agus
breis agus 90% d’onnmhairí eallaí beo
na hÉireann.
Is é tionchar praghsanna níos airde
d’eallaí críochnaithe ar an margadh
baile is cúis go príomha leis an trádáil
onnmhairí beo níos moille. Tháinig
ardú breis agus 18% ar phraghsanna
eallaí críochnaithe in Éirinn i rith
2011, rud, ar ndóigh, a thug níos mó
muiníne d’fheirmeoirí nuair a bhí
26
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
athstocáil i gceist. Ní raibh an claonadh
in airde ar phraghsanna eallaí chomh
mór sin san Iodáil agus sa Spáinn
áit nár tháinig ach ardú 7-10% ar
phraghsanna táirgeoirí i gcomparáid
leis an mbliain roimhe.
Sáraíonn praghsanna eallaí
críochnaithe in Éirinn an meán-ualach
don AE faoi láthair, mar a rinne siad
don chuid is mó de 2011. Faoi na
cúinsí seo bíonn an claonadh ag eallaí
beo as Éirinn gan a bheith chomh
hiomaíoch lenár n-iomaitheoirí, go
háirithe nuair a chuirtear na costais
iompair chun mórmhargaí áirithe a
bhaint amach, san áireamh. Is é is
dóigh go mbeidh roinnt deiseanna ar
fáil i 2012 le tuilleadh onnmhairí beo
a chur chuig margaí neamhAE, lena
n-áirítear an Rúis d’eallaí pórúcháin
agus an Meánoirthear/ an Afraic
Thuaidh d’ainmhithe tráchtála.
Cé go raibh onnmhairí chuig na príomhmhargaí beostoic níos deacra ná i
mblianta roimhe, d’éirigh maith go leor
i bhforbairt margaí nua. I rith an dara
leath den bhliain, onnmhairíodh thart
ar 1,000 bodóg mairteola folaíochta go
dtí an Chacastáin. Ar chinn scríbe eile i
measc na margaí níos lú bhí Maracó, an
Ghréig, an Ungáir agus ar an gceann is
déanaí, an Túinéis.
I rith 2011, aontaíodh teastas sláinte
tréidliachta d’eallaí críochnaithe agus
stóir le húdaráis na hÉigipte. Cé
nár aontaíodh aon trádáil go dtí seo
d’fhéadfadh tábhacht a bheith leis
an margadh seo sna blianta amach
romhainn nuair atá méadú ceaptha
teacht ar infhaighteacht eallaí.
Bhí lastais muc beo go Tuaisceart Éireann
láidir i gcónaí, 630,000 cloigeann measta
á sroichint, rud a léiríonn méadú 10%
ar leibhéil 2010. B’fhiú €68 milliún an
trádáil seo don bhliain.
Leann onnmhairí caorach beo an
treocht a thosaigh i 2010 agus titim
dhá thrian ar lastais go beagán
os cionn 15,000 cloigeann, na
huimhreacha á laghdú ag praghsanna
láidre ag monarchana feola faofa don
onnmhairiú agus seamlais áitiúla. B’fhiú
thart ar €2 milliún an trádáil seo.
Ar an iomlán tháinig titim 16% ar
luach onnmhairí beostoic na hÉireann i
2011 go dtí €205 milliún measta.
Caoireoil
Tar éis na mblianta de thitim láidir ar ár
stoc náisiúnta, ba chor tábhachtach é
2011 i dtionscal caorach na hÉireann
tráth ar tháinig méadú don chéad uair
le deich mbliana anuas ar an tréad
caorach náisiúnta, méadú 3.5% go 4.1
milliún. Ina theannta seo mhéadaigh
meánphraghsanna don dara bliain as
a chéile ag leibhéal an táirgeora; chuir
forbairtí dearfacha dá leithéid borradh
Chuir Teresa Brophy, Bainisteoir Margaidh
Éireann, Bord Bia, James Murphy,
Cathaoirleach Caorach Náisiúnta IFA
agus Neven Maguire, príomhchócaire
iomráiteach, uaineoil chun cinn faoi Cháisc
le minicíocht cheannach uaineola le Marc
Cáílíochta Bhord Bia a mhéadú.
faoin earnáil in iomlán a theastaigh go
géar. Chobhsaigh soláthairtí caorach ag
monarchana feola onnmhairithe i 2011
ag beagán thar 2.1 milliún cloigeann.
Cuireadh borradh faoi sholáthairtí
foriomlána le titim 30,000 i leibhéal
onnmhairí caorach beo agus trí mhéadú
mór ar onnmhairí beo ó Thuaisceart
Éireann a bhí ag 488,000. Agus
méanmheáchain chonablaigh ag ardú
1% i rith na bliana, áirítear gur shroich
táirgeadh caoireola iomlán 50,000 tona.
Chríochnaigh meánphraghsanna do
2011 ag €4.78/an kg, ar ionann é seo
agus 40c níos airde nó 9% os cionn
praghsanna 2010.
Rud dearfach eile, tháinig fás 19%
ar onnmhairí caoireola na hÉireann,
luach €190 milliún á bhaint amach, is
comhionann le 40,000 tona. Ba iad an
Fhrainc agus an Ríocht Aontaithe margaí
easportála lárnacha na hÉireann i gcónaí,
arbh ionann agus 76% de thoirteanna
easportála. Ach taifeadadh méaduithe
láidre i lastais sa Bheilg, sa Ghearmáin
agus sa tSualainn agus gnó nua á fháil
ag onnmhaireoirí agus fás ar ghnó le
custaiméirí a bhí ann cheana sna margaí
seo. As a gceart féin, tá fás ag teacht
ar mhealladh na dtrí mhargadh seo do
mhonarchana onnmhairithe caorach na
hÉireann agus praghsanna níos airde á
dtairscint acu go leanúnach i gcomparáid
le margaí eile.
Cur chun cinn uaineola
Dhírigh feachtas margaíochta Bhord
Bia isteach ar dhá cheann de na
margaí is mó: Éire agus an Fhrainc.
B’é príomhchuspóir an fheachtais
d’uaineoil na hÉireann minicíocht
cheannach uaineola leis an Marc
Cáilíochta a choinneáil agus a mhéadú.
Agus iad ag díriú ar thomhaltóirí
éadtroma agus meán uaineola
araon, bhí an fócas cur chun cinn ar
spólaí agus ar ghríscíní uaineola. I
gcomhthráth le hinfhaighteacht buaice
uaineola an tséasúir nua áiríodh ar na
gníomhaíochtaí fógraíocht ar an teilifís,
Caidreamh Poiblí agus gníomhaíochtaí
ar líne. Bhí dreas eile fógraíochta
teilifíse ann i Meán Fómhair agus
léirigh taighde ar thomhaltóirí gur thug
50% den sprioc-lucht féachana an
fógra teilifíse chun cuimhne. Laistigh
de chainéal na seirbhísí bia úsáideadh
promóisin trádála, lena n-áirítear
PR agus gníomhaíocht ar líne, chun
príomhchócairí a spreagadh le huaineoil
a choinneáil ar an mbiachlár mar chuid
de thairscint bhiachláir lóin agus luacha.
Sa bhFrainc, bhí promóisin
mhargaíochta ceangailte i gcónaí leis
an bhfeachtas Agneau Presto agus
de bhrí go bhfuil ag éirí go maith leis
go leanúnach d’aontaigh Bord Bia
a rannpháirtíocht a leathnú amach
go ceann trí bliana eile. Tugann an
feachtas boird bhia na Fraince, na
hÉireann agus na Breataine le chéile
chun íomhá uaineola a nuashonrú ar
mhargadh na Fraince. Is í an Fhrainc
an margadh tomhaltóra is mó san
Eoraip d’uaineoil agus an margadh
onnmhairithe is tábhachtaí d’earnáil
uaineola na hÉireann, arbh ionann é
agus leath dá toirteanna onnmhairithe.
Rinneadh gníomhaíochtaí fógraíochta
le roinnt dá bpríomhchustaiméirí sa
Bheilg, sa Ghearmáin agus sa tSualainn
i rith 2011.
chomhshaoil agus feirme a bhí le teacht
agus líon níos airde cránacha dealaithe,
bhí méadú láidir ar sholáthairtí muice
i 2011, go maith os cionn meán na
hEorpa, faoi threallús ag feabhsuithe
ar an bhfeirm, táirgiúlacht agus
cobhsaíocht laistigh dár dtréad cránach.
Ag deireadh na bliana bhí iomlán
soláthairtí muc na hÉireann
beagnach10% nó 314,000 cloigeann
os cionn figiúirí 2010 beagán faoi bhun
3.5 milliún muc. Ar an meán bhí tréchur
seachtainiúil i rith 2011 5,600 cloigeann
thar leibhéil 2010. Is ionann é seo agus
suas le leathmhilliún muc nó ardú 17%
ar leibhéil 2008.
Agus an deacracht ar fud tionscal
muc na hEorpa á cur san áireamh
ní féidir gur aon ionadh é go bhfuil
tréad pórúcháin an AE ag dul i
laghad. Thuairiscigh an muc-áireamh
i mBealtaine/Meitheamh 2011 titim
4% ar líon na gcránacha. Aineoinn
tréad pórúcháin a bhí ag titim bhí
soláthairtí muc thar an AE 2% níos
airde i rith 2011, ag éirí as feabhsuithe
sa bhfeidhmíocht ar an bhfeirm. Ach
de réir mar a chuaigh an bhliain ar
aghaidh, thosaigh an ráta méadaithe ar
sholáthairtí muc ag dul i laghad agus ag
teannadh, go háirithe sa ráithe dheiridh.
Muiceoil agus Bagún
Is féidir a rá gur bliain í 2011 a
chruthaigh deacrachtaí móra
don earnáil mhuiceola toisc go
ndeachaidh praghsanna arda bia
ainmhithe i bhfeidhm go láidir ar
chorrlaigh táirgeoirí. D’ainneoin ardú
dramatúil ar chostais chothaithe,
cúngach creidmheasa agus rialacháin
Ghlac Hector Ó hEochagáin, pearsa craolta
a sheasann le gach rud Éireannach, páirt
i bhfeachtas Bhord Bia ‘Bring Home the
Bacon’. D’ionchorpraigh an feachtas, a
leag béim ar an tábhacht a bhain le Marc
Cáilíochta Bhord Bia a lorg i gcónaí agus
muiceoil, bagún agus liamhás á gceannach,
fógraíocht ar an raidio agus TV náisiúnta,
comórtais, PR náisiúnta agus áitiúil agus
gníomhaíochtaí éagsúla ar líne.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
27
D’aineoinn caitheamh muiceola ag
streachailt i gcuid mhaith áiteanna
san AE (An Spáinn, -9% Ean –
Meitheamh; An Fhrainc, -3% Ean
– M. Fómh; An Ghearmáin -1% Ean
– M. Fómh), mhéadaigh praghsanna
muc i 2011 faoi threallús éilimh
láidir onnmhairithe agus soláthairtí
a bhí ag teannadh. Ar an méan, bhí
praghsanna muc AE 13 c/kg nó 9%
níos airde ná i 2010. Bhí praghsanna
muc na hÉireann 9% níos airde ar an
meán chomh maith. Méadaíodh ar
an tosach lag a bhí le 2011 tríd an
eachtra dé-oscsaíne sa Ghearmáin
go luath i mí Eanáir. Bhí laghdú
ar an tomhaltas da thoradh sin sa
Ghearmáin, agus barraíocht soláthair
muiceola ar fud na hEorpa. Thug an
AE cúnamh do stóráil phríobháideach
isteach don mhuiceoil a bhain
130,000 tona ón margadh rud a
thug faoiseamh éigin agus thosaigh
praghsanna ag ardú go seasta ar fud
na hEorpa go dtí buaic de 160 c/kg
gan CBL san áireamh i mBealtaine.
D’éascaigh praghsanna ansin i
Meitheamh tráth a dtáinig an táirge
i stóráil phríobháideach ar ais ar an
margadh agus bhí siad reasúnta seasta
ansin i rith míonna an tsamhraidh. I
mblianta roimhe seo, bhí praghsanna
níos ísle le linn tréimhse an fhómhair
mar thoradh ar thitim shéasúrach
ar éileamh. I 2011, áfach, d’fhill
praghsanna ar na buaicleibhéil agus i
gcásanna áirithe bhí 15% – 20% níos
airde ná sa bhliain roimhe.
Áirítear gur shroich allmhairithe
muiceola isteach go hÉirinn 85,000 tona
i rith 2011, rud a léiríonn ardú níos mó
ná 10% ar leibhéil 2010. Agus tuilleadh
próiseála á dhéanamh ar an muiceoil
seo in Éirinn sula n-ath-onnmhairítear é,
áirítear gur mhéadaigh lastais iomlána
de thart ar 13% go 170,000 tona i
2011. D’fhág sé seo, comhcheangailte
le meánphraghsanna onnmhairithe níos
airde, go raibh luach thart ar 18% níos
airde i 2011 ar onnmhairí muiceola na
hÉireann ag €395 milliún.
Bhí athuithe suntasacha i 2011 ar
dháileadh mhargadh muiceola na
hÉireann agus fritháireamh á dhéanamh
ag méadú láidir i lastais lasmuigh den
Eoraip ar thimpeallacht mhargaidh níos
dúshlánaí laistigh den Eoraip.
Cur chun cinn muiceola agus bagúin
Is é an margadh baile príomhasraon
do tháirgeadh muiceola na hÉireann.
Díríonn gníomhaíochtaí Bhord
Bia ar an margadh an t-éileamh
ar mhuiceoil agus ar bhagún
Dearbhaithe Cáilithe a uasmhéadú.
Ó thaobh margaí onnmhairithe de,
is í ár bpríomhthosaíocht ná cuidiú
le rochtain ar an margadh agus
custaiméirí a aimsiú sna margaí nua
seo, go háirithe san Áise. Féadfaidh na
margaí seo préimheanna suntasacha
a sheachadadh thar roinnt margaí
traidisiúnta. I 2011, bhí gníomhaíocht
chur chun cinn muiceola dírithe ar an
gcuid luath den bhliain nuair a bhí
géarchéim an chostais chothaithe ar an
uair ba mheasa. Is é an pearsa teilifíse
agus raidio, Hector Ó hEochagáin, a
threoraigh an feachtas agus bhí idir
theilifís, raidio agus ábhar PR i gceist.
Éanlaith chlóis
D’fhág an t-ardú láidir ar chostais bhia
ainmhithe a bhí le feiceáil le bliain
anuas, go raibh moilliú ar an ráta fáis i
dtáirgeadh sicíní grísce an AE. Áirítear
gur tháinig méadú níos lú ná 1% go
9.26 milliún tona ar aschur don bhliain.
Níor tháinig mórán athruithe ar éileamh
na dtomhaltóirí ar fud na hEorpa
agus onnmhairí níos airde éineola AE
ag cuidiú le fritháireamh allmhairithe
níos láidre ar an margadh. Dá thoradh
seo áirítear gur tháinig méadú 7% ar
phraghsanna sicíní grísce AE i rith 2011.
Thug toscaireacht ó Nanjing, an dara cathair is mó tráchtála sa tSín i ndiaidh Shanghai, agus an Grúpa
Yurun, an próiseálaí muiceola is mó sa tSín le marú bliantúil 40 milliún muc, cuairt ar Éirinn. Is í an tSín
anois an dara custaiméir is mó do mhuiceoil na hÉireann i ndiaidh na RA, agus toirteanna méadaithe
de bhreis agus 700% i 2011 agus allmhairí feola na Síne ag fás i gcónaí. I láthair ( ó chlé go deas)
bhí Michael Murphy, Stiúrthóir Margaidh, Bord Bia, Yicai Zhu, Cathaoirleach, Grúpa Yurun, Yang
Weize, Cathaoirleach an Pháirtí, Nanjing agus Brendan Gleeson, Beartas Bainne agus Feola, An Roinn
Talmhaíochta, Bia agus Mara.
28
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Bhí an príomhfhás ar tháirgeadh sicíní
grísce an AE soiléir sa bhFrainc agus sa
Ghearmáin, rud a rinne an t-aschur níos
ísle sa RA agus sa Spáinn, agus breis,
a chúiteamh. In Éirinn chonaiceamar
ardú ar tháirgeadh baile freisin tráth
a raibh toirteanna ar na margaí baile
agus onnmhairithe láidir i gcónaí. Bhí
onnmhairí próiseáilte éanlaith chlóis
beagán níos ísle. Áirítear don bhliain gur
mhéadaigh luach onnmhairí éanlaith
chlóis na hÉireann 4% go €210 milliún.
Bia agus Deochanna
I rith 2011 coinníodh an fheidhmíocht
láidir sa mhargadh déiríochta
domhanda a bhí ann le linn 2010
agus éileamh ar tháirgí déiríochta
athléimneach go láidir i gcónaí
in aghaidh soláthairtí domhanda
a bhí ag teacht chucu féin agus
neamhcinnteacht eacnamaíoch
leanúnach i roinnt príomh-mhargaí.
Cé gur léirigh praghsanna d’fhormhór
na dtáirgí gluaiseacht síos éigin i rith
an dara leath den bhliain, chuidigh
éileamh láidir ar allmhairí i margaí mar
an Áise Thoir Theas agus an tSín chun
tacú le praghsanna.
Príomhthiománaithe feidhmíochta
onnmhairithe déiríochta i 2011
• Caitheamh méadaithe leanúnach
táirgí déiríochta go domhanda.
• Éileamh láidir allmhairí, go háirithe sa
tSín agus san Áise Thoir Theas.
• Cé gur mhoilligh méaduithe ar
phraghsanna de réir mar a chuaigh an
bhliain ar aghaidh, bhí ardú de 10%
go 15% ar fhormhór praghsanna
táirgí don bhliain ina hiomlán.
Mhéadaigh praghsanna Eorpacha
don chuid is mó de tháirgí de 10%
go 15% i rith 2011 agus na harduithe
is mó le feiceáil i bpúdair agus in im.
Thaifead praghsanna cáise méaduithe
beagán faoi bhun 10% agus léirigh
praghsanna cáise domhanda treochtaí
comhchosúla. Tháinig méadú de 7%
5000
ar phraghas ceant Fonterra do WMP
i 2011, a lean ardú de 40% i 2010.
4000
Shroich praghsanna tonáiste buaic i mí
an Mhárta ag $4,619 sular mhaolaigh
siad diaidh ar ndiaidh go $3,309 i
3000
nDeireadh Fómhair. Tháinig praghsanna
chucu féin, áfach, de bhreis agus $300
2000
idir Deireadh Fómhair agus Nollaig chun
$3,637 an tona a shroichint.
1000
Praghsanna Ceant Fonterra, Púdar
Bainne Iomlán, Ean 2009 go dáta (US$/
tona) Nollaig 2008 go Nollaig 2011
Lún 08
D.Fómh 08
Noll 08
Fea 09
Aib 09
Meith 09
Lún 09
D.Fómh 09
Noll 09
Fea 10
Aib 10
Meith 10
Lún 10
M. Fómh 10
D.Fómh 10
Samh 10
Noll 10
Ean 11
Fea 11
Már 11
Aib 11
Beal 11
Meith 11
Iúil 11
Lún 11
M. Fómh 11
D.Fómh 11
Samh 11
Noll 11
Ean 12
Fea 12
Már 12
Aib 12
Beal 12
Meith 12
Cuimsíonn an catagóir táirgí déiríochta
agus comhábhair táirgí déiríochta
príomha mar im, cáis agus púdair
bhainne, agus táirgí déiríochta
breisluacha agus comhábhair mar
bhainne foirmle do naíonáin, cáiséin
agus grabhróga seacláide.
an dara leath de 2011. Táthar ag súil,
áfach, le moilliú éigin ar an ráta fáis sna
míonna atá romhainn.
5000
4000
3000
2000
1000
Foinse: Fonterra
Thug tuairisc ó Rabobank le fios go
deireannach cé gur mhoilligh ráta
déiríochta le linn 2011, go raibh fás
ann i gcónaí, rud a chuir béim ar
athléimneacht na hearnála. Cé gur
mhoilligh an trádáil i rith an dara leath
de 2011, rinne éileamh méadaithe
ón Áise Thoir Theas agus ó Mheiriceá
Laidneach éileamh níos ísle ón tSín
agus ón Rúis a fhritháireamh. Tháinig
méadú láidir ar sholáthairtí bainne
freisin sa leathsféar thuaidh agus sa Nua
Shéalainn agus san Astráil araon le linn
Onnmhairí Táirgí 2010
Déiríochta agus
United
Kingdom
Comhábhar*
(€m)2011
2010
2011 (e)
2010 Other EU
2011
em
em
2010
International2,685
2,271
Markets
34
32
30
2011/2010
% +/+18
32
36
36
2011
* aisíocaíochtaí onnmhairí
san 15
áireamh
0
5
10
20
25
Mhéadaigh seachadtaí bainne in Éirinn
go láidir i rith 2011 agus comhcheangal
d’fhás maith féir agus praghsanna arda
ag cur borradh faoi aschur. Don bhliain
in iomlán áiríodh go raibh seachadtaí
bainne thart ar 5% níos airde agus
taifeadadh táirgeadh níos airde ime
agus púdar freisin.
35
2010
Léirigh gach ceannscríbe
onnmhairithe
2011
do tháirgí déiríochta
fás láidir le
linn 2011. Áirítear 2010
gur mhéadaigh
onnmhairí chuig an2011
RA de 10% chun
€850 milliún a shroichint
nó beagán 23
2010
30% d’onnmhairí iomlána.
2011
24
40
33
35
10
20
Léirigh onnmhairí0chuig margaí
Eorpacha eile an fás ba láidre, ag ardú
de bheagnach aon trian go €880
2010
milliún, arbhUnited
ionann
agus beagnach
Kingdom
2011
aon trian d’onnmhairí
iomlána
déiríochta. Cé gur 2010
thaifead formhór
Other EU
2011
na margaí fás, taifeadadh
méaduithe
láidre in
onnmhairí
go
dtí
an
Fhrainc 1,850
International 2010
Markets
agus an Ísiltír
go háirithe.
2,175
2011
MO/NA
Dáileadh onnmhairí táirgí déiríochta
10
15
agus comhábhair0 (%). 5
2010
United
Kingdom
2011
2010
Other EU
2011
2010
International
Markets
5
2500
20
25
20
25
32
30
Africa
32
36
North America
13
36
Middle East
9
10 North
15 Africa
20
25
30
10
35
40
15
44
2011
Other EU
41
2010
33
2011
29
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
2010
International
Markets
35
23
2011
0
3,
2000
2010
United
Kingdom
2,600
34
Asia
2011
0
30
9
0
Foinse: Meastacháin Bhord
Bia 5
Ar an iomlán, áirítear gur tháinig
méadú 18% go €2.69 billiún ar luach
onnmhairí don bhliain.
30
Margaí onnmhairithe do tháirgí
déiríochta na hÉireann
500
1000
1500
Léirigh onnmhairí0go margaí
idirnáisiúnta fás láidir freisin le cabhair
ó lastais láidre go dtí an tSín, an Áise
An Áise
Thoir Theas, an Meánoirthear,
an
Afraic agus na Stáit Aontaithe. Áirítear
An Afraic
gur shroich onnmhairí iomlána
lasmuigh den Eoraip
breisThuaidh
agus 13
Meiriceá
€930 milliún.
Noll 08
Fea 09
Aib 09
Meith 09
Lún 09
M.Fómh 09
Noll 09
Fea 10
Aib 10
Meith 10
Lún 10
M.Fómh 10
D.Fómh 10
Samh 10
Noll 10
Ean 11
Fea 11
Már 11
Aib 11
Beal 11
Meith 11
Jul 11
Lún 11
M.Fómh 11
D.Fómh 11
Samh 11
Noll 11
Táirgí Déiríochta agus
Comhábhair
24
10
20
30
40
Príomhthreochtaí táirgí déiríochta
Ba iad WMP, meadhg, SMP agus cáiséin
na catagóirí feidhmíochta ba láidre i rith
na bliana.
Léirigh onnmhairí bainne foirmle
do naíonáin fás éigin i rith 2011 le
toirteanna méaduithe go dtí an Áise,
an Meánoirthear agus an Afraic. Tá
dúshláin roimh an trádáil i bhfoirmle
do naíonáin chun na hÁise i bhfoirm
brú ar chostais, athruithe rialála agus
riachtanais mhargaidh atá ag athrú. Ina
theannta seo cuireann comhaontuithe
déthaobhacha le náisiúin eile soláthair
an táirge Eorpaigh faoi mhíbhuntáiste ó
thaobh iomaíochta.
Mhaolaigh toirteanna onnmhairí cáise
i rith na blianta, treocht a bhí sonrach
go maith maidir le honnmhairí go dtí an
RA, cé gurb í an RA faoi ndear i gcónaí
breis agus dhá dtrian de thoirteanna
onnmhairithe.
Mhéadaigh toirteanna ime go láidir
i rith na bliana agus ba é seo an
taifead is láidre a taifeadadh go dtí
an Ríocht Aontaithe agus go margaí
Eorpacha eile. Ar an mór-roinn, b’iad an
Fhrainc agus an Ghearmáin na margaí
feidhmíochta ab fhearr.
Ionchas Déiríochta do 2012
Tiománaithe onnmhairí táirgí déiríochta
agus comhábhar do 2012
• Leibhéal inbhuanaithe éilimh
tomhaltóra ar tháirgí déiríochta.
• Tionchar forbairtí eacnamaíochta
ar chaiteachas na dtomhaltóirí, go
háirithe san Eoraip.
• Leibhéil soláthair sa Nua Shéalainn
agus san Eoraip.
• Forbairtí maidir le praghas gránach
agus tionchar ar sholáthairtí SAM.
TIs léiriú dearfach ar an leibhéal éilimh
é go raibh an margadh déiríochta
domhanda in ann méadú láidir ar
sholáthairtí bainne le sé mhí a iompair.
Ach caithfear fanacht go bhfeicfear
cén leibhéal tógáil stoic, más ann dó,
a thiocfaidh chun cinn sa chéad chuid
de 2012.
30
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Measann Rabobank go mbeidh borradh
deireanach ag soláthairtí ón Nua
Shéalainn, ón Astráil agus ón Airgintín,
i rith na chéad mí de 2012 agus
braithfidh na hionchais phraghsanna do
chuid mhór de 2012 den chuid is mó ar
an gcaoi a ndéileálann an margadh leis
an táirge breise seo.
Tá coinne le fás eacnamaíoch níos moille
i gcuid mhaith réigiún i rith 2012 agus
is dóigh go mbeidh tionchar aige seo
ar thoirteanna agus go mbeidh roinnt
carntha stoic mar thoradh air, go háirithe
má mhéadaíonn aschur stoic SAM
ag ráta níos tapúla ná mar a réamhmheastar. Ach braithfidh cuid mhór ar
láidreacht phraghsanna bia ainmhithe
agus ceapann Rabobank go bhféadfadh
allmhairí méadaithe ón tSin borradh a
chur faoi leibhéil trádála domhanda.
Tá na hionchais d’onnmhairí déiríochta
na hÉireann i 2012 dearfach ar an
iomlán i gcónaí agus is é is dóigh go
gcoinneofar éileamh domhanda ag
leibhéil cuid mhór níos airde ná na
meáin stairiúla. Má thosaíonn stoic
dhomhanda ag carnadh, d’fhéadfadh
go gcuirfeadh sé brú áirithe ar
phraghsanna, cé go bhfanann buntosca
margaidh foriomlána slán i gcuid
mhór réigiún, cé go mb’fhéidir go
dtabharfaidh forbairtí eacnamaíocha le
déanaí dúshlán toirteanna Eorpacha.
Tar éis méadú láidir ar aschur i rith
2011, d’fhéadfadh go mbeadh
seachadtaí bainne Éireannacha
laghduithe sna chéad chúpla mí de
2012, agus táirgeoiri ag iarraidh a
chinntiú nach ngabhfaidh siad thar an
cuóta. Is beag athrú foriomlán a bhfuil
coinne leis don bhliain nua chuóta, dár
tús in Aibreán, cé is móite den méadú
1% a cheadaítear ar an díriú isteach ar
bhaint an chuóta i 2015.
Leanann earnáil déiríochta na hÉireann
uirthi ag bunú agus ag cur le punnan
margaí a thugann roghanna níos
mó d’onnmhaireoirí. Beidh sé seo
tábhachtach níos mó agus níos mó
thar an meántréimhse agus deireadh
na gcuótaí déiríochta ag teannadh linn
agus an earnáil ag ullmhú do mhéadú
ar thoirt onnmhaire déiríochta.
Bianna Ullmhaithe
Cuimsítear sa chatagóir bianna
ullmhaithe raon leathan de tháirgí
príomha a ndearnadh tuilleadh
próiseála orthu, mar bhianna réidh
chun ithe, ionaid phríomhbhéile,
sneaiceanna, milseogra agus táirgí
báicéireachta.
Ba bhliain dhúshlánach é 2010 do
tháirgeoirí bia agus brú leanúnach
ar chorrlaigh de bharr ardaithe ar
phraghsanna ionchuir de réir mar a
chuaigh an bhliain chun cinn agus
brú inbhuanaithe ar phraghsanna ó
chustaiméirí. Cé go raibh luaineachtaí
rátaí malairte níos fabharaí ná mar a bhí
le blianta beaga anuas agus steirling
agus dollar na SA araon ag láidriú, ba
dhúshláin leanúnacha iad rochtain ar
chreidmheas agus árachas creidmheasa
onnmhairithe.
Níl aon dabht ach go bhfuil an earnáil
anois i bhfad níos fócasaí ar laghdú
costas agus ar éifeachtúlachtaí agus
tá sí ábalta níos fearr mar sin dul san
iomaíocht ar mhargaí eachtracha.
D’ainneoin na ndúshlán atá roimh an
earnáil amach, tá fócas láidir i gcónaí ar
NPD agus ar raon na margaí a ndéantar
freastal orthu a leathnú go dtí margaí
mór-roinne agus margaí neamhAE.
Ar an iomlán, d’fheidhmigh an earnáil
go han-mhaith i 2011, agus tháinig
fás 3.% ar onnmhairí go €1.42 billiún.
Thit onnmhairí bianna ullmhaithe go
dtí an RA go 40% d’iomlán onnmhairí
bianna ullmhaithe. Is laghdú de 3%
é seo ar 2010 agus léiríonn nádúr
iomaíoch an mhargaidh sin. Tá
tairbhe bainte cheana féin ag béilí
réamhullmhaithe reoite, tomhaltóirí
atá ag coinneáil súl ar chostais ag
trádáil anuas ó bhéilí fuaraithe, agus
béim á cur ag príomhpháirtí san earnáil
ar na buntáistí a bhaineann le bianna
reoite ó thaobh áise, cothaithe agus
laghdú dramhaíola. Bhí onnmhairí
foriomlána béilí réamhullmhaithe
reoite seasta i 2011. Tá catagóir an
phíotsa ar cheann de na catagóirí
táirge is iomaíche ar mhargadh na RA
agus coinníodh sciar mhargadh na
hÉireann sa mhargadh seo a bhfuil an-
aird aige ar chostas. Tháinig fás láidir
ar onnmhairí bianna ullmhaithe chuig
margaí idirnáisiúnta agus is iad faoi
ndear anois 27% de na honnmhairí
iomlána, ardú 24% ó 2010. Baineann
cuid mhór den fhás seo le déiriocht
bhreisluacha, mar bhainne foirmle do
naíonáin.
Ní raibh aon athrú ar luach iomlán
onnmhairí chuig Mór-Roinn na
hEorpa ag 33% d’onnmhairí iomlána.
D’ainneoin seo is uile, tá aitheantas
ann as an nua do dheiseanna
ionchasacha sa bhFrainc, san Ísiltír
agus sa Ghearmáin agus a spleáchas
ar onnmhairí steirling á laghdú ag
cuideachtaí.
Tá a bhfuil in ann do 2012 dúshlánach
i gcónaí. Fágfaidh athdhaingniú
trí ghearradh siar tomhaltóirí de
thoradh géarchéim an euro, go
mbeidh géarsiopadóireacht ar siúl
ag tomhaltóirí le luach níos fearr
a fháil agus d’fhéadfaí go bhfeicfí
tuilleadh fáis ar dhul i bhfód an
lipéid phríobháidigh. Cé nach bhfuil
praghsanna tráchtearraí ar a mbuaic tá
siad ard i gcónaí ó thaobh caighdeán
stairiúla agus tugann sé dúshlán
déantúsóirí na costais mhéadaithe
seo a chur ar aghaidh. Áirítear go
mbeidh iomaíocht ó dhéantúsóirí na
RA agus mór-roinn na hEorpa dian i
gcónaí. Fágfaidh luaineacht airgeadra
go mbeidh an phleanáil an-deacair sa
tréimhse amach romhainn.
Tá cuid mhór cuideachtaí, áfach, tar
éis a mbunchostais a laghdú, iad
níos barainní agus i riocht níor fearr
le tairbhe a bhaint as deiseanna
díolacháin nua agus tá siad níos nuálaí
agus táirgí nua á seoladh chun éileamh
tomhaltóra a shásamh.
Báicéireacht
Tháinig méadú beag ar onnmhairí
táirgí báicéireachta i 2011. Is í an RA
an margadh is tábhachtaí don earnáil
seo i gcónaí, iad faoi ndear formhór na
n-onnmhairí. Chuidigh méadú ar líon na
margaí Eorpacha a fhreastalaíonn cuid
de na déantúsóirí níos lú orthu chun
onnmhairí a mhéadú. Tá deiseanna nua
á n-iniúchadh freisin ag cuideachtaí
Éireannacha i margaí atá níos faide ar
shiúl, lena n-áirítear an Meánoirthear
agus an Astráil. Chuidigh infheistíocht
leantach roinnt chun feidhmiú in
aghaidh na gcostas ardaitheach a
bhaineann le gnó a dhéanamh.
Agus praghsanna do phríomhionchuir
mar phlúr agus siúcra ag luainiú
i gcónaí, is dúshlán a bheidh ann
iomaíochas a choinneáil. Ach tá an
t-ionchas d’onnmhairí báicéireachta
na hÉireann dearfach don chuid is mó,
agus deiseanna margaidh á saothrú
ag déantúsóirí go háirithe nuair is
táirge uathúil atá á thairscint nó nuair
a bhíonn glacadh ag custaiméirí le
NPD. Tá líon na dtáirgí a cheannaítear
á leathnú amach ag tomhaltóirí agus
leanfaidh nuálaíocht mhéadaithe
ar raonta níos sláintiúla agus níos
macnasaí ag cur le fás sa mhargadh.
Milseogra
Tháinig fás beag ar onnmhairí milseogra
i 2011 agus tomhaltóirí ag breathnú i
gcónaí ar sheacláid mar shó. Tháinig fás
láidir ar dhíolacháin go roinnt margaí
nua mar an Meánoirthear, an Áise
Theas agus an Astráil. Is táirgeoirí beaga
a bhrúigh seo chun cinn don chuid is
mó. Thiomáin seoladh táirgí nua cuid
den fhás freisin go háirithe ar thaobh só
an mhargaidh.
Choinnigh onnmhairí milseogra siúcra
go maith freisin agus fás beag i measc
gnóthaí a raibh deiseanna á bhforbairt
acu ar fud roinnt de mhargaí na hEorpa
agus an Mheánoirthir.
Deochanna
D’fheidhmigh onnmhairí deochanna
(idir alcólacha agus neamh-alcólacha)
go han-mhaith i 2011. Lean sé seo
ar aghaidh ó bhliain eile ina raibh fás
láidir eile i 2010. Ar an iomlán, tháinig
fás measta 4% go €1.22 billiún ar
onnmhairí deochanna. Chuir fócas láidir
ar NPD agus díolacháin mhéadaithe ar
mhargaí a bhí ag teacht chun cinn leis
na figiúirí onnmhairithe méadaithe.
Deochanna Alcólacha
Paddy’s O’Granola atá lonnaithe i Laois, ar taispeáint ag CATEX 2011 san RDS, an t-aonach trádála
seirbhísí bia is mó in Éirinn, taobh le naoi gcuideachta bia Éireannacha eile, ar rannpháirtithe iad
uile i gClár Forbartha Soláthraithe de chuid Bord Bia agus Fiontar Éireann. Tá sé d’aidhm ag an
gclár forbartha díolacháin seirbhísí bia méadaithe a sheachadadh do sholáthraithe bia na hÉireann. I
láthair ag an ócáid (ó chlé go deas) bhí Paddy O’Connell agus Reg White.
Arís eile, choinnigh catagóir uisce
beatha na hÉireann air, fás ollmhór á
léiriú agus méaduithe dédhigiteacha ar
onnmhairí. Is é atá i dtús áite i gcónaí
sa chatagóir do dheochanna alcólacha.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
31
Chuir feidhmíocht láidir leantach an
mhargaidh i Stáit Aontaithe Mheiriceá
le honnmhairí méadaithe agus fás ar
dhíolacháin taifeadta i stáit oscailte agus
rialaithe SAM araon. Ar mhargaí eile a
léirigh fás maith bhí an Astráil, an Afraic
Theas, an Rúis agus Oirthear na hEorpa.
mbonn tomhaltóra a leathnú.
Thuairiscigh onnmhairí beorach
deacrachtaí i margadh na Ríochta
Aontaithe i 2011 agus tomhaltóirí ag
aistriú a gcuid trádála ar an láthair go
heisthrádáil. Thuairiscigh margaí eile,
áfach, fás níos dearfaí in onnmhairí
beorach, fás beag foriomlán á léiriú
thar an bhliain roimhe. Chuir an cor
chun donais eacnamaíochta agus
dúnadh tábhairní leis na torthaí
díolacháin níos ísle.
Léirigh catagóir an licéir uachtair fás i
2011 agus méadú tagtha ar thoirteanna
díolacháin. Ba léir lascainiú praghsanna
san earnáil i gcónaí ach mhoilligh sé seo
i rith na bliana. Chonacthas blasanna/
malairtí táirgí nua á dtabhairt isteach
a chuidigh chun gníomhú in aghaidh
éilimh níos moille ó thomhaltóirí i
margaí traidisiúnta. Ba iad SAM,
Meiriceá Laidneach agus an Áise
na margaí feidhmíochta ab fhearr.
Deochanna Neamhalcólacha
Chuir onnmhairí leanna úll le
feidhmíocht 2010 agus léirigh fás
aondigite ar fhás toirte go dtí margadh
na Ríochta Aontaithe. Tháinig feabhas
ar dhíolacháin i margaí Eorpacha eile
agus i dTuaisceart Mheiriceá agus san
Astráil chomh maith. Ar an iomlán
mhéadaigh onnmhairí de 4%. Chuidigh
seoladh malairtí blasanna freisin leis an
Chuaigh aimsir níos fuaire chun tairbhe
an mhéadaithe ar roghnú deochanna
te mar aon le méadú ginearálta
ar chaitheamh domhanda. Tá na
dúshláin leanúnacha de phraghsanna
tráchtearraí níos airde, táirgeacht barr
níos laige ó thíortha onnmhairithe
agus iomaíocht láidir ó dheochanna
boga ann i gcónaí. Bhain praghsanna
Mhéadaigh onnmhairí deochanna
neamhalcólacha i 2011, uisce agus caife
go háirithe ag feidhmiú go láidir. Is í an
Ríocht Aontaithe an príomh-mhargadh
onnmhairithe i gcónaí.
tráchtearraí do chaife, ach go háirithe,
leibhéil den scoth i 2011.
Maidir le deochanna fuara, is iad na
príomhfhachtóirí a thiomáineann
an méadú ar onnmhairí ná NPD
láidir agus fócas nuálaíochta, síntí ar
raon táirgí, gnó a chomhdhlúthú le
custaiméirí reatha agus chur chuige
réamhghníomhach i leith custaiméirí
agus margaí nua a lorg. Ina theannta,
tá déantúsóirí áirithe ag díriú ar
dheighleoga agus ar chainéil nua i
margaí lasmuigh den Ríocht Aontaithe.
Ionchais deochanna do 2012
Bhí ionchais d’onnmhairí deochanna do
2012 dearfach i gcónaí, agus an chuma
air go gcoinneofaí éileamh níos láidre
de réir mar a leanann margaí atá ag
teacht chun cinn orthu agus ceannach
deochanna na hÉireann á mhéadú. Is
dóigh go leanfaidh treocht suas an
uisce beatha agus infheistíocht láidir
á déanamh ag úinéirí branda chun a
bpunnain a fhorbairt agus a chur chun
cinn. Tá sé seo fíor go háirithe sna SA,
an margadh leis an acmhainneacht
is mó sa mheán go fadtéarma, áit a
bhfuil úinéirí branda ag díriú formhór
a n-iarrachtaí agus a n-acmhainní
fógraíochta. Ar shaincheisteanna atá
roimh earnáil na ndeochanna alcólacha
amach áirítear praghsanna níos airde
déiríochta agus amhábhar eile a mbíonn
tionchar diúltach acu ar an earnáil.
D’fhéadfadh go mbeadh praghsáil
mhiondíola níos airde agus iomaíocht
bhreise roimh dhéantúsóirí licéar
uachtair bunaithe ar fhíon mar gheall ar
chur ar ceal cánach máil idirmhéanaí.
Ar an iomlán tá na hionchais
d’onnmhairí deochanna
neamhalcólacha an-soladach i gcónaí
do 2012, agus meastar go gcoinneofar
éileamh láidir, a eascraíonn roinnt éigin
de bharr mórimeachtaí poiblí sa Ríocht
Aontaithe, lena n-áirítear iubhaile na
Banríona agus na Cluichí Oilimpeacha.
Iasc agus Bia Mara
Léargas Ginearálta
Bhí taispeántas ag Bácús McCloskey atá lonnaithe i nDroichead Átha ag CATEX 2011 freisin mar
rannpháirtithe i gClár Forbartha Soláthraithe de chuid Bord Bia agus Fiontar Éireann. I láthair ag
an ócáid bhí Patrick McCloskey agus Martina Byrne.
32
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Léirigh onnmhairí bia mara fás maith
i 2011, méadú 13% measta orthu i
gcomparáid le 2010 chun luach €418
milliún a bhaint amach. Baineadh an
méadú seo amach i gcoinne cúlra de
thoirteanna a bhí ag titim, ar laghdú
aon chúigiú a tháinig orthu i rith na
tréimhse céanna. Is í an Fhrainc an
margadh onnmhairithe is mó i gcónaí,
í faoi ndear 26% measta d’onnmhairí
bia mara na hÉireann, an Spáinn a
thagann ansin ag 13%; an Nígéir ag
8%, agus an Ríocht Aontaithe ag 10%.
Ar an iomlán is é margadh na hEorpa
an príomhasraon i gcónaí d’onnmhairí
bia mara na hÉireann, í faoi ndear
thart ar 63% d’onnmhairí iomlána.
Léirigh onnmhairí i rith 2011 feabhas
suntasach toisc gur chuidigh soláthairtí
ísle thar formhór na bpríomhspeiceas
borradh a chur faoi phraghsanna. Bhí
feidhmíocht láidir ag onnmhaireoirí
bia mara na hÉireann i rith 2011 i
ndíolacháin onnmhairí chuig roinnt
margaí idirnáisiúnta, á dtreorú ag an
Áise, an Rúis agus an Afraic, agus
margaí lasmuigh den Eoraip is cúis anois
le breis agus aon cheathrú d’onnmhairí
bia mara na hÉireann.
Chuidigh an móréileamh ar bhradán
orgánach san Eoraip le borradh a chur
faoi onnmhairí na hÉireann i 2011, toisc
go bhfuil thart ar 86% de tháirgeadh
na hÉireann deimhnithe mar tháirgeadh
orgánach. Chonaic an gnáthmhargadh
bradáin laghdú géar ar leibhéil
phraghsanna ag éirí as toirt an táirge
atá ag teacht isteach sa mhargadh
ón tSile. Is dóigh go mbeidh tionchar
aige seo ar bhrabúsacht na hearnála
agus d’fhéadfadh go mbeidh tionchar
aige ar na haisíocaíochtaí praghsanna
do tháirgí orgánacha na hÉireann de
réir mar a mhéadaíonn an difríocht
idir gnáthmhéaduithe agus méaduithe
orgánacha.
D’fhéadfadh gur príomhimní a bheadh i
méadú ionchasach ar bhradán orgánach
ón Iorua atá deimhnithe do lipéad
orgánach an AE. D’fhéadfadh sé seo
tionchar a bheith aige ar an aisíocaíocht
praghais toisc go mbeadh bonn costais
níos ísle aige agus go ndéanfaí é a
thairiscint ag pointe praghais níos
ísle rud a d’fhéadfadh maolú ar thír
a thionscnaimh a spreagadh. Is é an
príomhfhócas do Thionscal na hÉireann
tír thionscanta Bhradáin Orgánaigh na
hÉireann a bhrandáil agus a spreagadh
agus íomhá ardcháilíochta na hÉireann
a choinneáil agus chun deighleogacht
a spreagadh de réir thíre tionscanta.
Ach len é seo a bhaint amach, tá sé
tábhachtach freisin an mais chriticiúil
a bheith ann chun éileamh a shásamh
agus chun lipéadú tír a thionscnaimh
an AE a chomhlíonadh trí stádas PGI a
bhaint amach mar shampla.
Leanann ceannasaíocht na Fraince, le
breis agus 50% den táirgeadh foriomlán
a dhíoltar leis an margadh seo dírithe
ar tháirgí orgánacha agus traidisiúnta
araon. Tá an Ríocht Aontaithe agus
an Ghearmáin cobhsaí i gcónaí, ach
tá treocht i margadh na Gearmáine a
mbíonn súil aige ar chostais, ag díriú
ar amhábhar a cheannach ón Iorua
ag praghas pointe níos ísle agus mar
sin teastaíonn fócas ón margadh
agus tuilleadh forbairtí i 2012. Toisc
saincheisteanna faoi sholáthar teoranta
ní raibh an earnáil in ann díolacháin go
tíortha BRIC a fhorbairt, é roghnaithe
acu ina áit forbairt a dhéanamh, don
am atá i láthair, ar a bonn cliant reatha
agus NPD.
Bhí an t-éileamh ar iasc geal dearfach
i gcónaí i 2011, faoi threallús roinnt
fachtóirí lena n-áirítear praghsanna
bradáin arda leantacha, soláthairtí
maithe troisc ón Iorua agus ganntanas
faoitín de thoradh iascaireachta lag in
Albain agus in Éirinn.
De réir an FAO, meastar go mbeidh
feabhas beag thart ar 4% ar sholáthar
iasc geal i 2011/2012 agus stoic
sláintiúil i gcónaí. D’fhéadfadh go
mbeadh brú ar phraghas dá bharr seo,
go háirithe i gcomhthéacs méadaithe
ionchasaigh i dtáirgeadh bradáin
domhanda. Tá an margadh don iasc
geal ar an gceann is inrochtaine i gcónaí
d’onnmhairí na hÉireann agus tairgíonn
cosaint éigin in aghaidh soláthairtí
domhanda de bhunáite níos saoire
mar mhangach Alascach, tioláipia agus
pangasius, a ullmhaítear reoite.
Thuairiscigh próiseálaithe sliogéisc
fás maith sna hearnálacha úra agus
reoite i 2011, go háirithe i bpríomhmhargaí na Fraince agus na hIodáile.
Bhain cuideachtaí áirithe gnóthachain
i margaí na hÁise amach áit a bhfuil
cuid de na príomhonnmhaireoirí
sliogéisc tar éis a n-iarrachtaí a
dhíriú isteach iontu i 2011. D’fhág
iascaireacht lag sa ráithe dheireanach
go raibh cuid mhór táirgí gann do
mhargadh tábhachtach na Nollag.
Bhí onnmhairí sliogéisc bheo chuig
margaí onnmhairí traidisiúnta na
Fraince agus na Portaingéile deacair
i 2011, go háirithe do bhulc-phortán
beo. Tá iomaíocht shuntasach laistigh
de na margái seo idir soláthraithe
Éireannacha a fhreastalaíonn ar na
margaí seo, chomh maith le hiomaíocht
ón Ríocht Aontaithe a sholáthraíonn
do mhargadh a bhfuil ró-sholáthar
aige cheana, go háirithe an Fhrainc
áit a bhfuil soláthar áitiúil suntasach
freisin. Tá éileamh na dtomhaltóirí sa
bhFrainc, sa Spáinn agus sa Phortaingéil
titithe go suntasach do phortán
donn beo, agus tá gluaiseacht bheag
ann chun níos mó táirge cócaráilte
a chaitheamh. Ón taobh dearfach,
rinne onnmhaireoirí sliogéisc bheo na
hÉireann gnóthachain shuntasacha i
bhforbairt margaí onnmhairithe nua
go háirithe le honnmhairiú portán donn
beo ar aerlasta go dtí an tSín, go dtí
Beijing agus Shanghai araon agus go
Hong Kong chomh maith. Bhí roinnt
gnó faighte freisin i bhforbairt díolachán
sliogéisc bheo sna Stáit Aontaithe agus
i gCeanada.
Bhí bliain dhúshlánach ag earnáil
na ndiúilicíní i 2011, titim mhór ar
thoirteanna agus ar luach araon.
D’fhág dianiomaíocht ón tSile go raibh
toscaí trádála an-dúshlánach agus cuid
mhaith soláthraithe Éireannacha anois
ag iarraidh a dtáirge a idirdhealú le
táirge orgánach chun praghas ard a
fháil sa mhargadh, go háirithe i margaí
mar an Fhrainc agus an Ghearmáin. Tá
cuideachtaí ag iarraidh leathnú isteach
freisin i margaí nua mar Oirthear na
hEorpa agus an tSín.
Ba iad an Fhrainc, 82% measta
d’onnmhairí, Hong Kong ansin agus
an Ísiltír príomh-mhargaí d’oisrí na
hÉireann. Mhéadaigh onnmhairí go dtí
an Spáinn go láidir le linn na tréimhse
seo ó bhonn beag, agus ar mhargaí
fáis móra eile áirítear Singeapór, an
tSeapáin agus an tSín. Is é rochtain ar
amhábhar an phríomh-shaincheist do
tháirgeoirí oisrí na hÉireann. Ní bhíonn
go leor oisrí le díol ag cuideachta chun
éileamh margaidh a shásamh ag an
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
33
ngrád ar leith ar mian leo díol. Meastar
faoi 2013, de réir mar a bheidh táirgí
breise ar fáil don mhargadh, go mbeidh
méadú substainteach ar dhíolacháin.
Tá baol ann san earnáil go gcuirfidh na
praghsanna arda atá ann faoi láthair
bac ar thomhaltóirí agus go spreagfaidh
sé iad chun bogadh go speicis
mhalartacha.
Tá an t-éileamh ar iasc peiligeach
láidir i gcónaí sna príomh-mhargaí
onnmhairithe. Ach d’fhéadfadh go
mbeidh ceartú praghais ann ó na
leibhéil arda phraghais atá ann faoi
láthair. D’fhág praghsanna boilscithe
éisc pheiligigh go raibh ionadú i gcuid
de na príomh-mhargaí, go príomha sa
Rúis agus sa Nigéir.
Ionchais do 2012
Tá na hionchais d’onnmhairí bia mara
na hÉireann i 2012 dearfach i gcónaí.
Ach braithfidh cuid mhór ar leibhéil
soláthair ó fhoinsí iomaíocha thar
roinnt speiceas agus leibhéal an éilimh
ó thomhaltóirí ag cur na praghsanna
arda atá i réim faoi láthair san áireamh.
Ar shaincheisteanna eile atá roimh
an earnáil amach anseo áirítear an
neamhchinnteacht leanúnach sa ráta
malairte agus árachas creidmheasa
onnmhairithe.
Tá an t-ionchas do bhradán i
2012 réasúnta maith, cé go bhfuil
neamhchinnteacht ann i gcónaí faoi
34
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
sholáthair ón tSile agus ón Iorua. Ba
chóir go bhfeabhsódh aon lagú ar
an euro éileamh na Stát Aontaithe
ar tháirge na hÉireann. Meastar go
mbeidh an toirt orgánach atá ar
fáil beagán níos airde ná leibhéil
2011. Ach d’fhéadfadh go mbeadh
praghas faoi bhrú de réir mar a
bhíonn táirgeadh méadaithe ón
tSile ar fáil. Díreoidh táirgeoirí ar
fhorbairt mhargaidh reatha, an
Ghearmáin go háirithe, chomh maith
le díolacháin a thiomáint i margaí
tábhachtacha eile mar an Eilbhéis
agus díolacháin a fhorbairt tuilleadh
isteach i margadh na Stát Aontaithe.
Tá fócas atá ag dul i méid ag an
earnáil ar tuilleadh fáis ar tháirgí
breisluacha. Is é dúshlán leanúnach
na hearnála a neamhábaltacht chun
soláthar a choinneáil leis an margadh
a cheadaigh do thionscnaimh eile,
go príomha Ioruach Orgánach, dul
isteach sa mhargadh. Bhí de thoradh
air seo go gcuireann miondíoltóirí
béim níos lú ar an tír thionscnaimh, a
bhféadfadh tionchar diúltach a bheith
aige ar an aisíocaíocht phraghais
fhadtéarmach is féidir a bhaint amach
do tháirgí orgánacha na hÉireann.
Chun cur ina aghaidh seo beidh mais
chriticiúil mhéadaithe in éineacht
le tacaíocht mhargaíochta láidir
ag teastáil chun béim a leagan ar
shaintréithe cáilíochta difriúla bradán
orgánach na hÉireann. Tá forbairt
suíomhanna táirgthe nua riachtanach
chun cur ar chumas an tionscail
aschur a leathnú agus a mhéadú.
D’fhéadfadh go bhfágfadh méadú éigin
ar sholáthairtí iasc geal domhanda go
mbeidh brú praghais áirithe ann de réir
mar atá an bhliain ag dul chun cinn,
go háirithe má mhéadaíonn táirgeadh
bradáin domhanda.
Tá na hionchais d’onnmhairí sliogéisc
dearfach i gcónaí agus borradh á chur
faoin earnáil ag forbairt mhargaidh nua
agus comhathruithe táirge. Ach tá an
fás seo ag brath ar rochtain ar chuótaí
agus ar chobhsaíocht i bpríomhmhargaí cloicheán na hIodáile agus
na Spáinne. Ó thaobh oisrí de, is é is
dóigh gur saincheist a bheidh i soláthar
neamhdhóthanach i gcónaí i 2012.
Tá aschur don earnáil pheiligeach ag
brath don chuid is mó ar thionscal na
hIorua, arbh é an déantóir praghais é
de ghnáth san iasc peiligeach. Toisc go
ndéantar aschur san earnáil a rialáil trí
chuótaí, ní dóigh go mbeidh onnmhairí
níos mó ó thaobh toirte. Ba chóir don
earnáil tairbhe a bhaint as athbhunú
cuóta an fhaoitín ghoirm i 2012, atá
méadaithe faoina sé i gcomparáid le
cuóta 2011 a bhí laghdaithe go mór.
Cuirfidh sé seo le toirt agus le luach
onnmhairí ón earnáil pheiligeach.
Cuirfear borradh faoin earnáil freisin tríd
an méadú ar an gcuóta torcéisc go dtí
56,000 tona measta i rith 2012.
Earnáil na nGnólachtaí Beaga agus
an Earnáil Orgánach
Oibríonn Bord Bia le breis agus 400
gnólacht bheag bia agus dí a bhfuil
láimhdeachas measta €400 milliún
acu, a léiríonn méadú ar luach de 7%
in aghaidh na bliana ó 2007. Tá thart
ar 3,000 duine in iomlán fostaithe go
díreach in earnáil na ngnólachtaí beaga.
I rith 2011, ceadaíodh deontais
mhargaíochta arbh fhiú iomlán de
€1.023 milliún iad do 183 cuideachta
faoi Chlár Deontais Bhord Bia um
Airgeadra Margaíochta. Cuireadh
22 tionscadal le seacht gcinn déag
de tháirgeoirí beaga bia thar naoi
margadh thar lear chun cinn faoi Chlár
Comhaltachta Margaidh Bhord Bia,
cabhair á cur ar fáil do na cuideachtaí
sin dul isteach agus tosú a fháil i margaí
onnmhairithe i rith 2011. D’fhreastail
breis agus 140 úinéar/bainisteoir bia ar
Sheimineár Gnólachtaí Beaga Bhord Bia.
‘Get business-fit for 2011’ an téama
a bhí leis agus chuala rannpháirtithe
faoin gcaoi a ngabhfaidh treochtaí
tomhaltóra agus iompar tomhaltóra
atá ag athrú, i bhfeidhm ar ghnólachtaí
i 2011. Thug painéal saineolaithe
tionscail peirspictíochtaí éagsúla do
rannpháirtithe ar an gcaoi leis an úsáid
is fearr a bhaint as brandáil, margaíocht
agus airgeadra chun borradh a chur faoi
dhíolacháin san aeráid reatha.
Vantage Bhord Bia
I 2007, sheol Bord Bia an clár Vantage
a dhéanann seirbhísiú ar bhreis agus
400 SMEanna le láimhdeachas aonair
níos lú ná €3.5 milliún. Ó seoladh é
tá Vantage Bhord Bia tar éis úinéirí/
bainisteoirí a chumasú chun rochtain a
fháil ar acmhainní dea-chleachtais, ar
shaineolas agus ar phróisis a chuideoidh
le tógáil a margaí faoi seach.
Is iad seo trí ardán seirbhíse lárnacha
Vantage Bhord Bia:
Vantage Point Bhord Bia –
Treoir acmhainne ar líne Bhord Bia
do ghnólachtaí beaga bia. Is spás
dírithe ar ghnólachtaí beaga bia ar an
idirlíon é Vantage Point, le rochtain
ar www.bordbiavantage.ie. Rinneadh
athfhorbairt agus athsheoladh ar an
láithreán gréasáin in Eanáir 2011 agus
tá sé ceaptha rochtain tapa agus éasca
ar eolas a chur ar fáil a chuideodh
le gnólachtaí beaga bia agus dí. Is í
aidhm an láithreáin ghréasáin rochtain
ar eolas tráthúil agus ábhartha a chur
ar fáil do phobal na ngnólachtaí beaga
bia 24/7. Tá sé éasca nascleanúint a
dhéanamh agus trí rogha soiléir eolais
ar fáil: ‘do ghnólacht féin a thosú’,
‘margaíocht do do ghnólacht’ agus ‘bia
áitiúil’. Tá an phríomhchuid den eolas
ar fáil sa roinn ar ‘margaíocht do do
ghnólacht’ áit a gcuirtear forléargais,
príomhleideanna, treoirlínte, teimpléid
agus íoslódálacha eile ar fáil do
chuairteoirí faoi na cinnteidil: táirge,
praghas, áit agus promóisean. Is cuid
lárnach de sheirbhís do ghnólachtaí
beaga í Vantage Point agus leantar
á nuashonrú ar bhonn laethúil.
Bhí breis agus 11,000 cuairt agus
36,000 leathanach á mbreathnú
ar an láithreán ó athsheoladh í in
Eanáir 2011. Ar na leathanaigh is
mó ar tugadh cuairt orthu áirítear
mapa an táirgeora, do ghnólacht
féin a thosú, liostáil imeachtaí agus
margaíocht do do ghnólacht féin.
Chun cur leis an téacs forbraíodh
roinnt fistéipeanna ar théamaí mar
NPD, brandáil, onnmhairiú, agus an
Margadh Idirnáisiúnta 2012. Bhí thart
ar 56 táirgeoir beaga bia ceaptha páirt
a ghlacadh i Marketplace International
2012, agus bhuaileadar le roinnt de
na 400 ceannaitheoir bia agus dí
idirnáisiúnta agus na 100 ceannaitheoir
baile san Ionad Comhdhála i mBaile
Átha Cliath an 7 Feabhra 2012.
Vantage Plus Bhord Bia – Mar
chuid de chlár airgeadais Vantage Plus,
bhí meantóireacht airgeadais duine ar
dhuine le saineolaí airgeadais ar fáil do
tháirgeoirí beaga bia agus dí chun treoir
agus comhairle a chur ar fáil maidir le
costais a bhainistiú, costálacha táirge,
praghsáil agus anailís iomaitheora.
Tá struchtúr agus castacht il-leibhéil
mheabhairbhraite an líonra dáilte do
ghnólachtaí beaga ina fhadhb do chuid
mhór cuideachtaí gnó beaga. Tugadh
aghaidh ar na castachtaí seo mar chuid
de chlár Dáileadh Vantage Plus i 2011,
a dhírigh isteach ar chruthú cnuasach
dáilte, a spreag dáileadh i gcomhar
agus comhtháthú i bpleananna gnó.
Trí phróiseas iniúchtaí a scrúdaíonn
socruithe lóistíochta reatha, trí imscrúdú
ar shamhlacha dáilte éagsúla, agus
aithint roinnt roghanna dáilte ina
dhiaidh sin, is féidir coigilteas agus
éifeachtúlachtaí a aithint agus a chur
i gcrích. Is príomhdhúshlán i gcónaí é
an dáileadh do chuid mhór gnólachtaí
beaga. Tá inniúlacht i bpríomhbhainistiú
cuntais agus i mbainistiú dáilte
bunriachtanach d’fhás cuideachta.
I 2011, reáchtáladh clár pacáistithe
Vantage Plus agus is éard a bhí ann ná
ceardlann idirghníomhach aon lae ar
fhreastail breis agus 30 táirgeoir beag
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
35
drink industry: Lorem ipsum dolor sit amet
bia agus dí uirthi. D’fhoilsigh Bord Bia
treoirleabhar pacáistithe póca agus
cuireadh ar fáil é ag an gceardlann.
Áiríodh sa treoirleabhar seo ábhair
mar fheidhmiú praiticiúil treochtaí
nua pacáistithe, rialacháin lipéadaithe,
agus deiseanna margaíochta chun
úsáid níos éifeachtaí a bhaint as
pacáistiú le táirgí a dhíol. I 2011, sheol
Bord Bia an Clár Forbartha Táirge faoi
Cheannaireacht an Mhargaidh de
chuid Vantage Plus. Tá an clár ceaptha
cuidiú le húinéirí/bainisteoirí SMEanna
bia agus dí a n-acmhainn nuálaíochta
a thuiscint agus a fheabhsú. B’iad
cuspóirí an chláir:
• Líon na seoltaí NPD ar mhargaí baile
agus thar lear a mhéadú.
• Líon na liostálacha táirgí sa tseirbhís
bia agus miondíola a mhéadú, agus
ar an tslí sin cur le luach san earnáil
• Meonta sa bpróiseas do nuálaíocht
táirge a athrú.
• Oiliúint agus tacaíochtaí ar líne a
chur ar fáil agus an bonn faisnéise
nuálaíochta a fheabhsú.
Vantage Partner sa tréimhse 200711. Rinneadh Vantage Partner agus
Foresight4food a chomhtháthú i 2011,
rud a chur ar chumas rannpháirtithe a
bpacáistiú, a suíomh margaíochta agus
a bpleananna margaíochta a fheabhsú
de réir léargas tomhaltóra. Déanfar clár
Vantage Partner a chomhtháthú le cláir
seirbhísí bia agus miondíola na hÉireann
agus na Ríochta Aontaithe i 2012.
Forbairt Gnó agus
Cur Chun Cinn
Rinneadh gníomhaíochtaí forbartha
gnó agus caidrimh phoiblí, urraíocht
dámhachtainí agus forbairt cúrsaí
taistil do chur chun cinn na hearnála
gnólachtaí beaga agus na hearnála
speisialaithe, a chomhardú i
2011 trí rannpháirtíocht in aontaí
tomhaltóra agus trádála agus trí eagrú
gníomhaíochtaí na meán.
Seachadadh an clár trí cheardlanna
réigiúnacha i gCorcaigh agus i mBaile
Átha Cliath mar aon le tacaíocht ar
líne trí www.bordbiavantage.ie (sraith
straitéisí, cás-staidéir agus eolas).
I 2011, ba fhoinse thábhachtach
gnó nua (trádála agus tomhaltóra) i
gcónaí iad aontaí trádála do chliaint
ghnólachtaí beaga. Bíonn imeachtaí
uile Bhord Bia ar oscailt do ghnólachtaí
beaga agus ba iad na himeachtaí seo a
leanas na príomhimeachtaí ar fhreastail
cuideachtaí gnó beaga orthu i 2012:
Vantage Partner Bhord Bia – Is
clár forbartha é seo do chuideachtaí
gnó beaga ardacmhainne. Bhí iomlán
30 cuideachta rannpháirteach sa Chlár
• ISM i Köln sa Ghearmáin, an
t-aonach milseogra agus brioscaí is
tábhachtaí ar domhan.
• Biofach, Nuremburg, an Ghearmáin,
36
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
an t-aonach trádála orgánach is mó
ar domhan.
• Margadh Bia Ceardaí Féile Gáirdín
Bloom.
• Speciality & Fine Food Fair, Londain,
príomhimeacht don earnáil bia
ardcháilíochta agus speisialaithe.
Ag Bloom 2011, chuir 48 táirgeoir
beaga bia agus dí a dtáirgí ar
taispeáint agus dhíol iad ag an mBaile
Beag Bia Ceardaí ag an margadh
Bloom ba mhó go dtí seo, agus thart
ar 90,000 cuairteoir ag freastal uirthi
thar na cúig lá.
Bia Orgánach
Fuarthas thart ar 169 iarratas ó 50
cuideachta bia orgánach Éireannach do
na Dámhachtainí Orgánacha Náisiúnta
i 2011. Ba é seo an cúigiú bliain do
na dámhachtainí atá bunaithe mar
phríomhimeacht don tionscal orgánach
a tharlaíonn le linn na Seachtaine
Orgánaí Náisiúnta. Rinneadh an
mholtóireacht an 1 Meán Fómhair agus
bronnadh na duaiseanna ag searmanas
agus ag lón ar an 12 Meán Fómhair in
Ionad Bia Bhord Bia. Ba é Happy Heart
Organic Garlic Flavour Irish Rapeseed
Oil ó Second Nature Oils a bhain an
duais fhoriomlán.
Is í aidhm na Seachtaine Orgánaí
Náisiúnta feasacht tomhaltóirí faoi
thairbhí bia orgánaigh a ardú agus
minicíocht mhéadaithe chaitheamh
bia orgánaigh a tháirgtear go
háitiúil a spreagadh. Leis an téama
‘Enjoy Organic, it’s Only Natural’,
reáchtáladh an tSeachtain Orgánach
Náisiúnta ón 12 Meán Fómhair. Bhí
raon gníomhaíochtaí ar siúl i rith
na seachtaine lena n-áirítear mórchomhpháirtíocht meáin le TV3 agus
clúdach teilifíse ar feadh na seachtaine,
láithreacht dhigiteach agus clúdach
ar láithreán gréasáin TV3. I dteannta
clúdach náisiúnta TV3, bhí fógraíocht
ar nuachtáin réigiúnacha, PR agus
gníomhaíochtaí ar líne. D’óstaigh
táirgeoirí orgánacha, miondíoltóirí
agus margaí feirmeora breis agus 60
imeacht ar fud na tíre.
Tionóladh an Chomhdháil Orgánach
Náisiúnta ar 14 Meitheamh in Institiúid
Teicneolaíochta Luimnigh agus bhí
170 toscaire i láthair. Bhí an clár agus
na topaicí don lá leathan agus mheall
siad an feirmeoir orgánach agus an
próiseálaí araon. Tháinig cainteoirí agus
rannpháirtithe ón Ríocht Aontaithe, ó
Éirinn, ón bhFrainc agus ón nGearmáin
agus thug an lá deis mhór don líonrú
laistigh den earnáil.
Ghlac ceithre tháirgeoir orgánach déag
páirt ar sheastán na hÉireann ag Biofach
i Nuremburg sa Ghearmáin. Is é Biofach
an t-aonach trádála orgánach is mó ar
domhain, agus d’éirigh le roinnt de na
cuideachtaí gnó nua a bhaint amach
mar thoradh díreach ón seó.
Ghlac deich gcuideachta páirt i gcuairt
staidéar margaidh ar an Ostair tar
éis taighde trádála agus margaidh
a d’aithin ionchas suntasach d’iasc
agus d’iasc sliogáin ardcháilíochta
agus orgánach as Éirinn go dtí an
margadh brabúsach beag ach nideoige
seo. Áiríodh ar phríomhearnálacha
sprice bradán úr agus deataithe,
diúilicíní orgánacha agus iasc sliogáin
ardcháilíochta le soláthar don earnáil
seirbhísí bia agus miondíola. Tá taighde
comisiúnaithe freisin i margadh bia
mara na hEilbhéise.
Le linn na cuairte go hÉirinn le déanaí
ón gcuideachta seirbhísí bia ó na Stáit
Aontaithe Performance Food Group
tugadh lá amháin do chuairteanna
gnó bia mara in iarthar Chorcaí, leis an
bhfócas ar bhradán úr agus deataithe
orgánach, diúilicíní orgánacha agus
portán. Tugadh cuairt ar cheithre
chuideachta éisc mar chuid de chúrsa
taistil an-chuimsitheach.
Bhí ‘cúinne orgánach’ ar sheastán
Bhord Bia ag an Aonach Trádála Club
de Gourmets, i Maidrid na Spáinne
a bhí saincheaptha chun béim a
leagan ar thiomantas na hÉireann
do tháirgeadh orgánach agus
d’inbhuanaitheacht.
Rinne na Dámhachtainí Órgánacha Náisiúnta, á n-eagrú ag Bord Bia, a gcaogú bliain a chomóradh i 2011, agus is buaicphointe
tábhachtach den tSeachtain Orgánach Náisiúnta iad. Rinneadh moltóireacht ar iomlán 169 táirge aonair in ocht gcatagóir éagsúla. I
láthair bhí Shane McEntee T.D., Aire Stáit sa Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara le freagracht as Bia, Gairneoireacht & Sábháilteacht
Bhia, Eileen Bentley, Rannóg Bia agus Deochanna, Bord Bia agus Kitty Colchester, Second Nature Oils, a fuair an dámhachtain don
Táirge Orgánach Foriomlán is Fearr. Fuair Kitty an dámhachtain dá Happy Heart Organic Garlic Flavour Irish Rapeseed Oil a tháirgeann
sí ar Fheirm Drumeen i gCill Chainnigh.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
37
Gairneoireacht
Forléargas
Ar na príomhbharraí san earnáil bhia
áirítear muisiriúin, prátaí, glasraí páirce,
torthaí agus barraí cosanta. Áirítear
ar phríomhaschuir sa ghairneoireacht
taitneamhachta táirgeadh stoc
plandlainne, bláthanna/speicis
ornáideacha, crainn Nollag, duilliúr
gearrtha agus bleibeanna.
Le blianta beag anuas, is é comhdhlúthú
an phríomhfhorbairt ag an leibhéal
táirgthe i mbarraí inite, agus laghdú ar
líon na saothróirí agus scála táirgthe
méadaithe ar fheirmeacha atá ann
cheana. San earnáil taitneamhachta,
bhí éifeacht dhíobhálach ag tionchar
na teipe sa mhargadh tógála agus
tithíochta ar an éileamh ar sheirbhísí
tírdhreachta agus ar phlandaí agus bhí
laghdú ar aschur ón earnáil seo mar
thoradh air seo.
Is é an margadh baile an príomhmhargadh don tionscal gairneoireachta
i gcónaí. Is iad muisiriúin go dtí
margadh na Ríochta Aontaithe na
príomhonnmhairí a ghlacann breis agus
75% den táirgeadh iomlán muisiriún.
San earnáil taitneamhachta b’fhiú €12
milliún onnmhairí ar stoc plandlainne,
duilliúr gearrtha agus crainn Nollag iad.
Táirgí Úra
Is é an margadh miondíola an príomhmhargadh do tháirgí úra. I 2011, bhí
luach breis agus €1.2 billiún ar an
margadh miondíola do tháirgí úra,
arbh ionann agus méadú de 1.7% é
ar 2010. Taifeadadh méadú ar an toirt
freisin, suas 2.2% i 2011 i gcomparáid
le 2010. Tháinig an fás ó mhéadú
2.8% ar mhinicíocht ceannaigh agus
méadú de 2.3% sa mhéid a ceannaíodh
in aghaidh an cheannaitheora. Bhí
an méid a ceannaíodh in aghaidh an
turais agus meánphraghas in aghaidh
an aonaid beagán ar gcúl de thart ar
0.5%. I 2011, bhí luach €79 milliún
38
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
ar an gcatagóir miondíola glasraí agus
torthaí ullmhaithe fuaraithe, rud a bhí
4% níos ísle ná i 2010.
Tá an margadh do tháirgí agus do
sheirbhísí taitneamhachta a thairgíonn
an earnáil seo dírithe, cuid mhór, ar an
margadh baile. Meastar gur ionann
an margadh miondíola do dhíolacháin
plandaí/bláthanna agus €224 milliún
in aghaidh na bliana. Déanann ionaid
gharraíodóireachta, siopaí DIY, ionaid
stíl mhaireachtála agus ollmhargaí
seirbhísiú ar an margadh miondíola.
Ina theannta, is cuid thábhachtach
den earnáil seo an margadh
garraíodóireachta tráchtála agus
tírdhreachta, lena n-áirítear dearthóirí
agus conraitheoirí tírdhreachta.
Muisiriúin
Tá 78 saothróir lonnaithe go príomha
i Muineachán, i dTiobraid Árann,
sa Chabhán agus i Maigh Eo agus
táirgeann siad 55,000 tona measta
muisiriún gach bliain. Ba bhliain
spreagúil í 2011 d’earnáil na muisiriún,
agus ardú de 4% i dtoirteanna
díolacháin á thaifeadadh ag an tionscal.
Ar an margadh Éireannach bhí ardú
ar luach agus ar thoirt na ndíolachán
miondíola araon i 2011 i gcomparáid
le 2010. Ba bhliain í a raibh aimsir thar
a bheith fuar ann ag tús na bliana a
chuidigh le díolacháin mhuisiriún, mar
go mbíonn siad bainteach go príomha
le béiltí teo, a líonfadh duine.
Tháinig méadú ar onnmhairí freisin,
de 2%, ag éirí as éileamh tomhaltóra
méadaithe. Bhí tionchar ag promóisean
muisiriún sa RA, á chomh-mhaoiniú
ag an AE agus ag an tionscal, agus
le tacaíocht ó Bhord Bia, ar éileamh
tomhaltóra. Tá éifeacht an phromóisin
muisiriún le feiceáil san athrú
déimeagrafach sa cheannach, le fás 5%
ar thoirt díolachán go dtí tomhaltóirí
faoi bhun aois a 45. Mhéadaigh an
margadh miondíola sa RA, arbh é an
t-asraon is tábhachtaí é do mhuisiriúin
na hÉireann, de 1% go 117, 000 tona.
Tá infheistiú in áiseanna táirgthe
úrscothacha nua á dhéanamh i gcónaí,
a neartaíonn an táirgeadh foriomlán
agus a raibh onnmhairí níos airde mar
thoradh uirthi.
Barraí Bia Cosanta
Tá 150 saothróir barra cosanta
lonnaithe go príomha i dTuaisceart
Bhaile Átha Cliath, i Lú agus i Loch
Garman. Is iad na príomhbharraí a
fhástar faoi chosaint ná trátaí, piobair,
cúcamair, leitís, luibheanna agus roinnt
barraí bláthanna/taitneamhachta. Tá
laghdú tagtha ar na limistéir agus ar
luacha an aschuir fhoriomlán thar na
blianta de bharr iomaíochais agus
costais arda caipitil agus reatha.
D’ainneoin seo rinne gnólachtaí aonair
roinnt infheistíochta suntasaí san earnáil
seo le blianta beaga anuas.
Is iad trátaí agus leitís na barraí is
suntasaí san earnáil seo, agus is é
margadh miondíola na hÉireann a
bpríomh-asraon. Tá táirgeadh trátaí
na hÉireann daingnithe le blianta
beaga agus éileamh maith ón ilearnáil
mhiondíola do líntí ardluacha mar
thrátaí ar an bhféithleoig. Tháinig ardú
beagnach 2% ar luach miondíola an
mhargaidh thrátaí i rith na bliana le
linn don toirt cúngú beagnach 8%.
Thit trátaí féithleoige agus trátaí silíní
siar beagán agus d’fheabhsaigh trátaí
cruinne a sciar siúd, de bharr caiteachas
laghdaithe tomhaltóra, is dócha. Bhí
luach díolacháin miondíola leitíse síos
beagán i 2011 cé gur tháinig méadú
beag ar an toirt.
Barraí Torthaí
Tá breis agus 70 saothróir bainteach le
táirgeadh torthaí boga agus is iad sútha
talún, sútha craobh agus cuiríní dubha
na príomhbharraí a fhástar. Is iad sútha
talún an barra is tábhachtaí a fhástar faoi
chosaint anois don chuid is mó. Tá thart
ar 40 saothróir úlla a tháirgeann úlla
cócaireachta, úlla milse agus úlla leanna.
Bhí luach miondíola €535 milliún ar
chatagóir na dtorthaí in iomlán i 2011,
méadú 4.1% ar fhigiúirí 2010. Ar
na fachtóirí a chuir leis an bhfás seo
áiríodh méadú ar an méid a ceannaíodh
in aghaidh an cheannaitheora agus
méadú ar an méid a ceannaíodh in
aghaidh an turais siopadóireachta. Bhí
ardú ar mhinicíocht an cheannaigh
chomh maith. Is iad úlla agus sútha
talún an dá phríomhbharr torthaí a
tháirgtear in Éirinn. Tá an t-éileamh ar
úlla milse Éireannacha láidir i gcónaí
agus ba shéasúr sásúil é 2011 le soláthar
réasúnta d’úlla Éireannach agus éileamh
maith. Bhí an t-éileamh ar úlla leanna
láidir go maith agus é ag éirí níos deacra
soláthairtí úlla ón mór-roinn a fhoinsiú.
Sa mhargadh do thorthaí boga, is iad na
sútha talún an barr is tábhachtaí ar fad
agus d’fhág infheistíocht san earnáil gur
cuireadh fad le séasúr fáis na sútha talún
go deireadh mí na Nollag. Tháinig fás
beag ar luach díolacháin miondíola sútha
talún i 2011, agus choinnigh toirteanna
orthu ag méadú. Léirigh torthaí boga
mar shútha craobh, fraocháin ghorma,
spíonáin agus cuiríní dearga fás láidir i
gcónaí agus ardú ar an toirt agus ar an
luach miondíola araon, iad suas 15%
ar leibhéil 2010. Is iad caora nach sútha
talún iad a léiríonn beagnach 50% de
luach díolachán torthaí boga.
Prátaí
Áirítear go bhfuil 540 saothróir prátaí
tráchtála in Éirinn. Táirgeadh breis agus
375,000 tona prátaí ó 10,003 heicteár
i 2011. Ba bhliain mhaith fáis í 2011 le
táirgeacht agus cáilíocht mhaith, rud a
d’fhág go raibh barrachas sealadach sa
mhargadh ag deireadh 2011. Is ionann
an Rooster agus 56% de na prátaí
a fhástar agus is iad seo a leanas na
príomhchineálacha barra eile: Kerrs Pink
(10%), Queens (8%), Golden Wonder
(3%) agus Records (2%). Is iad na
contaethe a bhfuil an céatadán is airde
limistéir bainteach le táirgeadh prátaí
ná an Mhí (27%), Baile Átha Cliath
(16%) agus Lú (15%), Loch Garman
(13%), Dún na nGall (10%) agus
Corcaigh (6%). Le blianta beag anuas
bhí laghdú ar chaitheamh prátaí úra,
sciar margaidh á ghéilleadh d’fhoinsí
carbaihiodráite eile mar rís agus pasta.
Cé go gceannaíonn móramh suntasach
teaghlach prátaí i gcónaí, tá an
claonadh acu ar an meán, pacaí níos lú
a cheannach B’fhiú €143 milliún luach
miondíola catagóire an phráta i 2011.
Glasraí
Meastar gur mó ná 4,000 heicteár an
limistéar táirgthe iomlán do ghlasraí
páirce agus tá thart ar 200 saothróir
glasraí páirce tráchtála ann. D’fhág
an aimsir fhuar ag tús 2011 go
raibh táirgeadh barr agus a mbaint
dúshlánach agus cailleadh roinnt
barr dá bharr. Bhí tosca fáis tar éis an
Earraigh fábharach agus tuairiscíodh
go raibh táirgeacht agus cáilíocht barr
go maith. Is é an margadh miondíola
baile an príomh-mhargadh do ghlasraí
agus shroich luach chatagóir na nglasraí
úra €526 milliún i 2011, suas 3.1%
ar an mbliain roimhe. Ba mhéadú ar
mhinicíocht an cheannaigh agus ar
thoirt an cheannaigh in aghaidh an
cheannaitheora na príomhchúiseanna a
bhain leis an bhfás seo.
Taitneamhacht
Tá breis agus 100 táirgeoir stoc
plandlainne lonnaithe go príomha i
gCill Dara, i dTiobraid Árann, i gCill
Chainnigh agus in oirthear na tíre. Bhí
caillteanais barr de bharr tosca aimsire
díobhálacha i rith 2010 agus go luath i
2011, a raibh tionchar acu go háirithe ar
dhuilliúr gearrtha, bleibeanna bláthanna
agus plandaí don gháirdín. D’fhág
tús dóchasach i séasúr 2011 go raibh
éileamh láidir ar phlandaí sa chéad leath
den bhliain. B’údar díomá é an t-éileamh
sa dara leath den bhliain. Meastar gur
fiú thart ar €224 milliún in aghaidh na
bliana an margadh miondíola baile do
dhíolacháin plandaí/bláthanna. Meastar
go bhfuil luach gar do €1 billiún ar an
margadh garraíodóireachta iomlán,
lena n-áirítear ceannach don teach agus
tírdhreachadh tráchtála.
Bhí luach thart ar €12.25 milliún
ar onnmhairí barr agus táirgí
gairneoireachta taithneamhachta
i 2011. Léiríonn sé seo méadú ar
onnmhairí 2010 agus is méaduithe ar
onnmhairí stoc plandlainne is cúis leis
seo don chuid is mó. Ar na honnmhairí
áirítear duilliúr gearrtha a úsáidtear
i mbláthadóireacht, a bhfuil luach
€2.5 milliún orthu, bleibeanna lus an
chromchinn agus bláthanna gearrtha
lus an chromchinn ar luach €1 milliún,
stoc plandlainne (crainn agus toir) a
bhfuil luach €5 milliún orthu agus
crainn Nollag ar luach €3.75 milliún.
Baineadh formhór na ndíolachán
onnmhairí amach sa RA agus
cainníochtaí beaga á ndíol ar fud na
hEorpa. Níor díoladh ach plandaí micraiomadaithe níos faide ó bhaile. Gineann
forbairt chineálacha plandaí nua trí
mhicra-iomadú ioncam onnmhairithe
trí cheadúnú maoine intleachtúla do
shaothróirí thar lear.
Cláir Ghairneoireachta
Promóisin
Bhí dhá phríomhghné sa bhfeachtas
cur chun cinn gairneoireachta i 2011,
na feachtais cur chun cinn cineálach
Best in Season (táirgeacht úr) agus
Garden Time (garraíodóireacht agus
plandaí). Cuireadh iad seo i bhfeidhm go
náisiúnta thar roinnt mí i rith na bliana
agus bhain an ghníomhaíocht úsáid as
roinnt cainéal cur chun cinn éagsúla lena
n-áirítear na nuachtáin, an raidió, (fógraí
agus comórtais) agus ar líne. Dhírigh an
ghníomhaíocht go léir ar thomhaltóirí
a thiomáint ar ais chuig dhá láithreán
gréasáin an fheachtais. Eagraíodh
gníomhaíochtaí chur chun cinn sainiúla
thart ar shútha talún agus an tSeachtain
Sútha Talún Náisiúnta á reáchtáil i
Meitheamh, promóisean le haghaidh úlla
Bramley i Samhain agus promóisean do
chrainn Nollag ag deireadh na bliana.
Seoladh láithreán gréasáin tomhaltóra
nua ar a dtugtar www.potato.ie i 2011,
ar comhthionscnamh é idir Bord Bia
agus Cónaidhm Prátaí na hÉireann,
chun cuidiú le cur chun cinn an phráta
do thomhaltóirí agus chun tacú le
gníomhaíochtaí cur chun cinn prátaí eile.
Foilsíodh forlíonadh ar leith ‘It’s Garden
Time’ i gcomhar leis an Irish Independent
i mí Bealtaine, agus tugadh tacaíocht
do dhá ghné-alt míosúil san iris Irish
Garden, ina raibh cur síos ar ionaid
gharraíodóireachta agus gnólachtaí
tírdhreachta a raibh dámhachtainí
cáilíochta bainte amach acu. Bhí clár na
scoileanna ‘Incredible Edibles’ ar siúl arís
i 2011. Is feachtas cómhaoinithe é idir
Bord Bia agus an tionscal torthaí úra, é á
bhainistiú ag Agriaware. Bhí níos mó ná
leath de bhunscoileanna na tíre páirteach
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
39
ann i 2011. Múineann sé do ghasúir an
chaoi le torthaí agus glasraí a fhás, a
mbunús agus an tairbhe a bhaintear as
ithe go sláintiúil tríd an gcúig cinn molta
in aghaidh an lae a ithe. Cuireadh tús le
comhphromóisean cineálach muisiriún ar
mhargadh na RA i 2011, maoinithe ag
an AE agus ag an tionscal, a chuir le fás
an mhargaidh onnmhairithe muisiriún.
Margaíocht, Nuálaíocht, Oiliúint
agus Eolas
Cuidíodh le 27 cuideachta
gairneoireachta go dtí iomlán €135,000
trí Chlár Cúnamh Margaíochta Bhord
Bia do raon gníomhaíochtaí lena
n-áirítear pacáistiú, forbairt láithreán
gréasáin agus ábhar margaíochta, mar
aon le freastal ar thaispeántais trádála.
Cuireadh cúnamh ar fáil freisin do
roinnt cuideachtaí gairneoireachta tríd
an gclár nuálaíochta i réimsí NPD agus
brandála. Rinneadh taighde margaidh
ar an margadh taitneamhachta,
lena n-áiríodh méid agus treochtaí
sa mhargadh a thomhas agus
dearcadh tomhaltóirí ar cheannach
táirgí taitneamhachta. Scaipeadh na
sonraí seo ar an earnáil chun cuidiú le
gnólachtaí taitneamhachtaí a straitéisí
margaíochta a phleanáil. Forbraíodh
sceideal seisiún oiliúna chun cuidiú le
gnólachtaí dúshláin reatha a aithníodh
i Straitéis na hEarnála Taitneamhachta,
a shárú. Áiríodh san oiliúint réimsí ar
leith scileanna cruinnithe ceannaitheora,
scileanna cur i láthair, seirbhís do
chustaiméiri agus meantóireacht duine
ar dhuine. Ina theannta, forbraíodh
clár forbartha soláthraithe chun
cuidiú le saothróirí plandlainne fás
díolachán brabúsach a sheachadadh dá
ngnólachtaí ar bhealach inbhuanaithe,
trí na margaí miondíola. Tá ceardlanna
agus meantóireacht ghnó duine ar
dhuine san áireamh sa chlár.
Bloom 2011
I 2011, tháinig 90,000 cuairteoir ar
cuairt go Bloom, ar mhéadú 50% é
ar an tinreamh i 2010. Tomhasadh
leibhéal sástachta 97% ag an ócáid. Bhí
roinnt gnéithe nua ag Bloom 2011 lena
n-áirítear an Baile Beag Bia nua agus
an Gáirdín Ire-Su, mar aon le gnéithe
ceardaíochta agus faisin. Tomhasadh
feasacht iar-ócáide ag 53% den daonra
aosach, agus 30% díobh seo á rá go
raibh siad ag caitheamh níos mó ama
agus airgid ar gharraíodóireacht chun
leasa an tionscail ghairneoireachta baile,
ceann de phríomhaidhmeanna Bloom.
Chuir an Baile Beag Bia ardán ardphróifíle
ídéalach ar fáil do bhia agus do
dheochanna ceardaí agus do chuideachtaí
torthaí úra a dtáirgí a chur ar taispeáint, a
chur chun cinn agus a dhíol.
Grúpa Gníomhaíochta
Gairneoireachta
Tionóladh Grúpa Gníomhaíochta
Gairneoireachta de chuid Fómhar Bia
2020 chun ionchur agus tuairisciú a
dheánamh ar na moltaí gairneoireachta
i dtuarascáil Fómhar Bia 2020 agus
ar ghníomhaíochtaí iomchuí eile a
chuideodh i bhforbairt na hearnála
gairneoireachta thar roinnt blianta atá
romhainn. Cuireadh tuairisc an ghrúpa
i láthair an Ghrúpa Forfheidhmithe
Ardleibhéil de chuid Fómhar Bia
2020. Tugann an tuairisc mionsonrú
ar roinnt príomhréimsí a mbíonn
tionchar suntasach acu ar an earnáil
agus a mbeidh ról lárnach acu sa gcaoi
a fhorbraíonn agus a athraíonn an
tionscal suas go 2020. Áirítear orthu seo
creidmheas agus iomaíochas costais;
an earnáil mhiondíola; comhoibriú; cur
chun cinn; tacaíocht Stáit; rialachán
agus feidhmiú straitéis na hearnála
taitneamhachta. Ina theannta,
leagan an tuairisc amach na moltaí
gairneoireachta i bhFómhar Bia 2020
agus cuireann roinnt gníomhaíochtaí
chun cinn faoin gcaoi ar féidir aghaidh
a thabhairt orthu seo.
Straitéis Earnála Taitneamhachta
Leanadh ar aghaidh le feidhmiú
na moltaí i Straitéis na hEarnála
Taitneamhachta i 2011 agus áiríodh
iontu cláir plandaí NPD, na trialacha a
bhain le cineálacha duilliúr gearrtha,
láithreán gréasáin trádála a threorú
chun díolacháin plandaí baile a
éascú agus oibriú le plandlanna ar
thionscnaimh mhargaidh onnmhairithe.
Chuidigh Bord Bia freisin le heagrú
príomhimeachtaí trádála agus thug
tacaíocht doibh, lena n-áirítear na
haontaí tralaí de chuid an tionscail agus
an seó trádála taitneamhachta nua
Garden Landscape Amenity Showcase
(GLAS), an dá cheann seo dírithe go
soiléir ar chur chun cinn díolachán
plandaí áitiúla agus á n-éascú.
Cláir Cháilíochta
Thaitneamhachta
Duine de mhór-réalta rugbaí na hÉireann, Tommy Bowe agus an feachtas ‘Best in Season’ á
sheoladh aige, feachtas atá dírithe ar chabhair a thabhairt do thomhaltóirí a aithint cén uair a
bhíonn torthaí agus glasraí áirithe sa séasúr agus mar sin ar bharr a gcothaitheachta.
40
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Ghlac iomlán 40 ionad
garraíodóireachta, agus 15 conraitheoir
tírdhreachta páirt sna Cláir Cháilíochta
Thaitneamhachta do thrí earnáil
shonracha de chuid Bhord Bia i
2011. Cuireann siad seo treoirlínte
d’fhiontair ghairneoireachta ar fáil
ar ‘dhea-chleachtas’ i mbainistiú a
ngnó. An bhliain chéanna aistríodh an
Clár Cáilíochta Plandlainne reatha, a
raibh 35 ball ann, go dtí an caighdeán
deimhnithe EN45011, critéir iniúchta
struchtúrtha aige chun leanúnachas
úsáid Mharc Cáilíochta Bhord Bia ar
lipéid phlandaí a chinntiú
Dearbhú Cáilíochta agus Comhshaoil
Léirítear fócas méadaitheach
agus tábhacht inbhuanaitheachta
comhshaoil a thaispeáint i dtáirgeadh
bia na hÉireann anois i bhfeidhm
Dearbhaithe Cáilíochta agus
Comhshaoil Bhord Bia. I Márta
2011, fuair Bord Bia deimhniúchán
ón Iontaobhas Carbóin do
mhodheolaíocht chun lorg carbóin
a ríomh ar fheirmeacha mairteola
a bhí ina mbaill den Scéim um
Dhearbhú Cáilíochta de chuid Bhord
Bia. D’oibrigh Bord Bia le Teagasc
chun an tsamhail seo a fhorbairt
agus gabhann buíochas leo as ucht
a rannpháirtíocht thábhachtach. Is é
an deimhniúchán seo in aghaidh PAS
2050 (sonraíocht do mheasúnú ar
shaolré astaíochtaí gáis cheaptha teasa
earraí agus seirbhísí) an chéad cheann
a bronnadh in Éirinn agus soláthraíonn
sé aitheantas neamhspleách agus
idirnáisiúnta ar an obair seo. Thángthas
air tar éis suirbhé mionsonraithe ar
shampla ionadaíoch de chórais táirgthe
mairteola in Éirinn.
Tar éis an deimhniúchán seo a bhaint
amach, d’ionchorpraigh Bord Bia
suirbhé in Iniúchadh Dearbhaithe
Cáilíochta Mairteola agus Uaineola
chun eolas breise faoin bhfiontar
mairteola a chur ar fáil. Lorgaíodh
cead ó tháirgeoirí chun rochtain a fháil
ar eolas ó bhunachar sonraí Aithint
agus Gluaiseacht Ainmhithe (AIM) a
fheidhmíonn an Roinn Talmhaíochta,
Bia agus Mara. Chuir comhcheangal
sonraí gach ainmhí ó gach tréad leis
an eolas ar fhiontraíocht feirme a
bailíodh, agus é seo a chur i bhfeidhm
ar an modheolaíocht ríofa, ar chumas
Bhord Bia léiriú de lorg carbóin a chur
ar fáil d’fheirmeacha aonair ar baill
den Scéim um Dhearbhú Cáilíochta
iad. Cuireadh tús leis an obair seo i
mí Bealtaine agus, faoi dheireadh na
bliana, bhí sonraí bailithe ó bhreis agus
13,000 feirm. Ta aiseolas tosaigh á
chur ar fáil ag Bord Bia do tháirgeoirí
ag tabhairt léiriú dóibh faoin gcaoi
a gcuirtear a bhfeidhmíocht siúd i
gcomparáid lena gcomhpháirtithe
agus bristear é seo síos sna príomhchomhpháirteanna rannchuiditheacha.
Tá sé beartaithe tuilleadh aiseolais a
chur ar fáil sa gcaoi gur féidir le táirgí
tús a chur le laghdú ar a lorg carbóin
agus a n-éifeachtúlacht a fheabhsú.
Is rud uathúil é measúnú ar lorg
carbóin a chur ar fáil do gach táirgeoir
mairteola aonair ar ball é den Scéim
um Dhearbhú Mairteola agus Uaineola
agus leagann sé béim ar thiomantas
Bhord Bia fianaise a sholáthar faoi
dhíntiúir inbhuanaitheacha tháirgeadh
bia na hÉireann. Cuireadh tús le
tionscadal comhchosúil i bhfómhar
Rinne Bord Bia a thionscnamh lorg carbóin a rolladh amach i mbreis agus 13,000 feirm mairteola Éireannach, agus gach ceann de
32,000 feirm ar baill den Scéim um Dhearbhú Cáilíochta iad ar tí a gcéad iniúchadh inbhuanaitheacha a fháil faoi dheireadh na bliana
seo chugainn. Agus samhail ríofa in úsáid a fheileann do thoscaí Éireannacha, a forbraíodh i gcomhoibriú dlúth le Teagasc agus a fuair
creidiúnú ón Iontaobhas Carbóin sa Ríocht Aontaithe, tá sonraí á mbailiú ag Bord Bia ó suas le 500 feirm in aghaidh na seachtaine trí
thionscnamh nach bhfuil a shárú le fáil áit ar bith ar domhan. I láthair anseo tá Mark Zieg agus Margaret McCarthy ó Bhord Bia ag
taispeántas inbhuanaitheachta Bhord Bia ag an gComórtas Náisiúnta Treabhdóireachta.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
41
2011 chun samhail de lorg carbóin
a fhorbairt d’fheirmeacha déiríochta
i gcomhar le Teagasc. Meastar
go gcuirfidh sé bunús ar fáil le
cur i bhfeidhm ar ghrúpa leathan
feirmeacha déiríochta i 2012. Tá Bord
Bia meáite freisin ar mhéadrachtaí
a sholáthar níos faide ar aghaidh ar
an slabhra soláthair agus tá cumas
tomhais don earnáil phróiseála
mairteola á fhorbairt. Tá paraméadair
inbhuanaitheachta comhshaoil eile á
mbreithniú freisin agus tá obair idir
lámha chun measúnú a dhéanamh ar
lorg uisce feirmeacha mairteola agus
déiríochta na hÉireann.
Rinneadh tuilleadh dul chun cinn
ar obair leanúnach ar dheimhniú
feirmeacha, lucht pacála agus
próiseálaithe sna hearnálacha feola,
uibheacha agus gairneoireachta in
aghaidh Chaighdeán Dearbhaithe
Cáilíochta iomchuí de chuid Bhord Bia
i 2011. Bhí tionchar suntasach aige
seo in Éirinn, agus táirgí Dearbhaithe
Cáilíochta á gcaitheamh ag 1.5 milliún
teaghlach gach mí. Tá feasacht na
42
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
dtomhaltóirí faoin lógó Dearbhaithe
Cáilíochta méadaithe go 89% agus é á
lua ag breis agus 60% de thomhaltóirí
mar spreagadh chun táirge a bhfuil an
marc air a cheannach.
Déanann Bord Bia athbhreithniú
rialta ar na Caighdeáin Dearbhaithe
Cáilíochta agus déanann leasú orthu
go tréimhsiúil. Cuireadh tús leis an
obair chun caighdeán an tairgeora
muc a leasú chun a chinntiú go
bhfuil sé ag teacht leis an gcleachtas
idirnáisiúnta is fearr. Tá comhairliúchán
leis na páirtithe leasmhara ábhartha
go léir i gceist anseo sa chaoi go
mbeidh an caighdeán foilsithe
oiriúnach don fheidhm. Nuair a
bheidh sé críochnaithe cuirfear faoi
bhráid Bhord Creidiúnaithe Náisiúnta
na hÉireann lena chuimsiú faoi
chreidiúnú EN45011, a bhfuil feidhm
aige le gach Caighdeán Dearbhaithe
Cáilíochta de chuid Bord Bia. Ar an
gcaoi chéanna rinneadh athbhreithniú
ar na caighdeáin phróiseála feola
agus eiseofar caighdeán nua i 2012 a
chlúdóidh gach speiceas.
I rith 2011, faoin Scéim um
Dhearbhú Cáilíochta Gairneoireachta
tugadh an caighdeán cásála nua
chun críche agus cuireadh faoi
bhráid INAB lena bhreithniú agus
len é a chuimsiú faoi chreidiúnú
EN45011. Tugadh caighdeán an
táirgeora gairneoireachta agus
an réamhphacálaithe cothrom le
dáta. Bhí formáid modúlach ar an
gcaighdeán nua agus chlúdaigh
sé céimeanna éagsúla an táirgthe
agus an tsoláthair: fás, pacáistiú
agus dáileadh torthaí úra. Cuireadh
tús le caighdeán gairneoireachta
ornáidigh nua, tugadh chun críche
é agus cuireadh faoi bhráid INAB
lena breithniú faoi EN45011. Bhain
Bord Bia creidiúnú amach mar
chomhlacht deimhniúcháin don
leagan nua (Leagan 4, Márta 2011)
de chaighdeán GlobalGAP. Forbraíodh
clár bogearra ríomhaire agus cuireadh
i bhfeidhm ar obair allamuigh é chun
bainistiú il-iniúchtaí comhuaineacha
a éascú
Seirbhísí
Seirbhísí Eolais Straitéiseacha
Léargas Tomhaltóra
Tar éis roghnú ‘nuálaíochta’ mar
cheann de chúig shruth oibre den chlár
Pathways for Growth, shocraigh Bord
Bia acmhainní níos mó a leithdháileadh
sa réimse seo i 2011. Tá fócas Bhord
Bia ar pheirspictíocht ‘tomhaltóirlárnach’ atá ceaptha ‘léargas’ a
sheachadadh mar fhoinse gnó leis an
ionchas is fearr athdhíolachán.
Tacaíonn clár foresight4food Bhord Bia
le déantúsóirí bia agus dí na hÉireann
trí léargas ordaithe agus seirbhisí
nuálaíocha dírithe ar thomhaltóirí a
thairiscint. Cuidíonn an clár le cliaint
trí spreagadh, (an chruthaitheacht
d’idéanna nua a spreagadh trí Thurais
Ionsparáide), idéú (idéanna a fhorbairt
ina gcoincheapanna), bailíochtú
(tástáil tomhaltóra ar idéanna agus
ar choincheapanna táirge nua) agus
tráchtálaíocht (cabhair a thabhairt
chun brandaí a chruthú agus a thógail
agus a chinntiú go bhfuil siad réidh le
seoladh).
Sa chlár foresight4food, spreagtar
cuideachtaí bia agus cuideachtaí
gairneoireachta taitneamhachta
chun peirspictíocht na dtomhaltóirí
dá leithéid a ghlacadh agus ídéanna
táirgí nua nó tionscnaimh bhrandála
á nginiúint. Tosaíodh nó tugadh
thart ar 20 tionscadal cuideachta
aonair chun críche i 2011. Tugadh
leagan ‘sindeacáite’ de seo isteach,
áit a roinneann grúpa cuideachtaí an
taighde tomhaltóra, i rith na bliana do
ghnólachtaí níos lú agus bhí 24 duine
rannpháirteach ann.
Rinne Bord Bia píolótú ar úsáid
‘sluafhoinsiú’, cláir chomhoibrithe ar
líne dírithe ar thomhaltóirí, agus dhá
chuideachta Éireannacha páirteach
ann. Cuireann sluafhoinsiú ar
chumas eagraíochtaí dul i bpáirt le
tomhaltóirí, comhpháirtithe nó sluaite
eile chun táirgí agus seirbhísí nua a
chruthú, réitigh don teicneolaíocht
nó do riachtanais R&D a fhorbairt,
coincheapanna margaíochta nó táirge
a thástáil, éilimh atá ag teacht chun
cinn a aimsiú agus cuidiú le forbairt
bhranda.
Tugadh tumstaidéar déiríochta
isteach freisin i 2011. Is taighde
eitneagrafaíoch a bhíonn i gceist sa
staidéar, stíl bheatha, cultúr bia agus
nósanna caitheamh déiríochta i margaí
roghnaithe a bhí ag teacht chun cinn á
dtaifeadadh ar an láthair. Tugann siad
tuiscint níos doimhne ar threosuíomh
cultúrtha, ar threochtaí margaidh agus
tomhaltóra chun tacú le forbairt agus
nuálaíocht leantach tionscail déiríochta
na hÉireann.
•
•
Taighde Foilsithe
Leanadh le clár de thaighde bunúsach
i rith 2011 agus foilsíodh é ar láithreán
gréasáin Bhord Bia ár. Áiríodh anseo i
2011:
• PERIscope 6, staidéar rianaithe ar
dhearcaí agus ar iompar tomhaltóirí
in Éirinn, sa Bhreatain agus i
dTuaisceart Éireann maidir le bia,
cócaireacht agus siopadóireacht.
• What Ireland Ate Last Night, a
dhéanann imscrúdú ar iompar ag
béile an tráthnóna in Éirinn agus
ar na cineálacha bia a cheannaímid
agus a chaithimid.
• Tá an clár Consumer Lifestyle
Trends ag dul ar aghaidh ó 2006,
athrú á rianú in aistrithe níos
leithne i ndearcadh, i luacha agus
in iompar tomhaltóra domhanda
a mhúnlóidh riachtanais laistigh
den tionscal bia agus dí laistigh
d’Éirinn agus de na príomh-
•
•
mhargaí idirnáisiúnta. Ceadaíonn
treochtaí do chuideachtaí a bheith
níos seachtaraí, níos fócasaí ar
an todhchaí agus níos mó faoi
thionchar tomhaltóra agus feidhmiú
mar chatalaíoch do idéanna
nua agus do nuálaíochtaí. Ar an
mbealach sin is cloch coirnéil dár
gclár Léargais Tomhaltóra é.
Food and Drink in the Future of
Health and Wellness. Is staidéar
é seo a rinne iniúchadh ar
inspreagadh na dtomhaltóirí agus
is éard a bhí i ndeiseanna spáis do
chuideachtaí bia agus dí amach
anseo ná iniúchadh domhain ar an
Quest for Health and Wellness.
Ba é Feeling the Pinch an cúigiú
atriall ar staidéar comhghabhálach
do Consumer Lifestyle Trends a
scrúdaigh an tionchar a bhí ag an
gcúlú eacnamaíochta ar iompar
na dtomhaltóirí in Éirinn agus sa
Bhreatain agus an chaoi ar féidir
le cuideachtaí bia agus dí freagairt
do na dúshláin a cuireadh os a
gcomhair. Chinn an taighde nach
ndeachaigh an cúlú eacnamaíochta
i bhfeidhm go cothrom ar gach
tomhaltóir nó nach bhfuil na
dúshláin chéanna rompu. Féadfaidh
gnólachtaí a thuigeann athrú
meoin an tomhaltóra leas a bhaint
as an gcumhacht caithimh atá
ann i gcónaí trí na bearta agus na
straitéisí iomchuí a ghlacadh chucu.
Léargas ar Chainéal Seirbhísí Bia
na hÉireann. Is tionscadal é seo a
scrúdaíonn an cainéal caifé agus
béile fánach laistigh de mhargadh
seirbhísí bia na hÉireann.
Staidéar déiríochta sa Rúis agus
sa tSín. Bhí staidéar trádála sna
príomhchríocha seo i gceist,
deiseanna do chomhábhair agus do
tháirgí réidh don tomhaltóir araon á
mbreithniú.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
43
Nuachtlitir Sheachtainiúil
Tugann an nuachtlitir seachtainiúil
FoodAlert, a fhoilsítear freisin
ar láithreán gréasáin Bhord Bia,
peirispictíochtaí Bhord Bia ar fhorbairtí
i ngnó an bhia ar fud an domhain
chomh maith le sraith praghsanna ar
phríomh-thráchtearraí.
An Fhoireann Fiosrúcháin
Freagraíonn an fhoireann fiosrúcháin
d’fhiosrúcháin seachtracha chomh
maith le fiosrúcháin inmheánacha trí
úsáid a bhaint as sraith tuarascálacha
idirnáisiúnta, an preas trádála agus
bunachair sonraí chomh maith lenár
dtaighde bunaidh féin. Bhí breis agus
míle fiosrúchán seachtrach ann i rith
2011 agus an líon céanna d’fhiosrúcháin
inmheánacha a rinne an fhoireann thar
ceann dhéantúsóirí bia na hÉireann.
Seirbhísí Margaíochta
An Fóram Branda
Is clár forbartha branda Bhord Bia
é Fóram Branda. Is é an cuspóir
oibriú le cuideachtaí bia agus dí na
hÉireann chun a mbrandaí a fhorbairt
agus a fhás trí chainteoirí branda
spreagacha, ceardlanna praiticiúla
agus meantóireacht duine ar dhuine.
Rinneadh cuid den roinn Léargas
agus Nuálaíochta den chlár le déanaí
chun a chinntiú go mbíonn léargas
na dtomhaltóirí lárnach i gcónaí do
thógáil branda.
Ba é an fócas i 2011 sárthaispeántas a
thabhairt do bhrandaí (idir idirnáisiúnta
agus Éireannacha) ar éirigh leo a
mbrandaí a onnmhairiú thar lear, agus
do shamplaí de scéalta móra maidir le
togáil bhranda (bia agus neamhbhia)
in Éirinn agus thar lear. Ar na cainteoirí
i 2011 áiríodh Kelloggs, Interbrand,
Kerry Foods (Cheesestrings), Glenisk,
Voya, Tayto, Cooleeney agus Dee’s
Wholefoods. Ba é Irial Finan, LeasUachtarán Feidhmeannach, The
Coca-Cola Company agus Uachtarán,
Bottling Investments Group, an
cainteoir deireadh bliana.
I 2011, bhí 83 ball den Fhóram Branda,
agus beagnach aon trian díobh tar
éis leas a bhaint as an meantóireacht
duine ar dhuine a tairgíodh chun cuidiú
44
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
le straitéis bhranda. Bhí ceardlanna ag
an gclár freisin ar na meáin shóisialta
agus stíleáil bhia, a cuireadh ar fáil in
athuair de bharr éilimh ón tionscal.
Urraíocht
I rith 2011, rinne Bord Bia urraíocht ar
an dara sraith de Home Chef de chuid
Neven Maguire ar RTÉ 1 chun Marc
Cáilíochta Bhord Bia a chur chun cinn.
D’fhág an tsraith, a bhain meán-lucht
féachana 314,000 agus sciar 19%, go
raibh Neven ar an bpríomhchócaire ba
mhó éilimh ar RTÉ.
Bhí táirgeoirí agus úsáideoirí deiridh
(príomhchócairí) bia na hÉireann araon
ar an gclár agus áiríodh freisin tuairiscí
ar an láthair, thar lear, ó Londain,
ó Pháras, ó Bheirlín, ó Amstardam,
Dusseldorf agus San Sebastian. Ar na
táirgí a bhí san áireamh bhí mairteoil,
lachain, cáis, uaineoil, déiríocht, uisce
beatha agus bia mara.
Léirigh taighde tar éis na sraithe
teilifíse, gur aontaigh beagnach
dhá thrian de na freagróirí gur thug
urraíocht Bhord Bia ar an tsraith Home
Chef, tuiscint níos fearr dóibh ar luach
Marc Cáilíochta Bhord Bia ar bhia, sin
ardú 10% ar 2010.
Cuireadh táirgí dearbhaithe cáilíochta
agus toradh áitiúil chun cinn ag
príomhfhéiltí bia ar fud na tíre.
Ar na urraíochtaí dámhachtaine i
2011, áiríodh catagóirí bia, deochanna
agus bia mara Chomhlachas na
nGnólachtaí Beaga, agus Dámhachtainí
Onnmhaireoirí na hÉireann agus
Catagóir don Táirgeoir is Fearr sna
dámhachtainí Blas na hÉireann agus
Good Food Ireland.
D’oibrigh Bord Bia leis an gComhairle
TASTE i ndearadh agus i seachadadh
na chéad Scoile Samhraidh Bia – The
Future is Food agus d’óstaigh dinnéar,
a réitíodh go hiomlán le táirgí as Chill
Mhantáin, do 200 aoi.
Shocraigh Bord Bia bialann sealadach
in IMMA do ghiúróirí a bhí ar cuairt
i mBaile Átha Cliath don chomórtas
cáilíochta le bheith san iomaíocht do
Phríomhchathair Dearaidh 2011 agus
chuir comhairle ar Chomhairle Cathrach
Bhaile Átha Cliath maidir le gné an bhia
do chúrsa taistil na ngiúróirí.
Margadh Baile
Ba é fócas na ngníomhaíochtaí
margaíochta ar an margadh baile sciar
margaidh miondíola an bhia le Marc
Cáilíochta Bhord Bia a uasmhéadú
agus céatadán na dtomhaltóirí nár
cheannaigh ach an bia leis an marc,
a mhéadú. I 2011, forbraíodh togra
nua do thomhaltóirí ‘Your Food is
our Passion’, a comhtháthaíodh
thar gach feachtas feola deirge,
éanlaith chlóis agus uibheacha agus
a spreag tomhaltóirí chun béilí blasta
a dhéanamh le raon bia dearbhaithe
cáilithe. Rinneadh tomhaltóirí a
dheighilt freisin agus díríodh orthu de
réir a mhéid is a bhí siad báúil le Marc
Cáilíochta Bhord Bia.
In iomlán reáchtáladh 14 feachtas
ar mhairteoil, uaineoil, muiceoil
agus bagún, sicín, uibheacha agus
gníomhaíochtaí cineálacha ar an Marc
Cáilíochta.
Ina theannta, reáchtáladh feachtais
d’iasc agus do bhia orgánach agus
choinnigh an feachtas ‘Just Ask’ air
ag spreagadh tomhaltóirí chun bunús
agus soláthraithe feola ar an mbiachlár
a sheiceáil agus iad ag ithe amuigh.
Ó thaobh torthaí, léiríonn taighde
tomhaltóra go bhfuil 87% de
thomhaltóirí na hÉireann feasach anois
ar Mharc Cáilíochta Bhord Bia. 70%
a bhí ann i 2006 agus is é an leibhéal
is airde feasachta ar aon mharc bia. Ó
thaobh tuiscint tomhaltóra ar an marc,
is leis an Marc Cáilíochta is láidre a
chomhcheanglaíonn 64% d’aosaigh na
hÉireann dian-rialuithe sábháilteachta
agus inrianaitheacht – méadú 16% ó
2006. Chomh maith leis seo, deir 61%
go mbeadh claonadh níos mó acu
táirge bia a cheannach dá bhfeicidís an
Marc Cáilíochta air – sin ardú ó 54% i
2006.
San iniúchadh miondíola is déanaí
i Nollaig 2011, tá Marc Cáilíochta
Bhord Bia ar 70% de thaispeántais
táirgí feola incháilithe in asraonta
miondíola. Is 63.5% a bhí ann ag
deireadh 2010. Féadtar an méadú a
lua go príomha le cuimsiú uaineola sa
Chlár Marc Cáilíochta agus méaduithe
suntasacha ar an gcéatadán mairteola,
sicín, liamháis chócaráilte agus slisíní a
bhfuil an Marc orthu. Tháinig feachtas
fógraíochta teilifíse Bhord Bia,‘Your
Food is Our Passion’ sa 69ú áit i
gcaiteachas iomlán fógraíochta teilifíse
na meán ar theilifís na hÉireann, cé
go raibh sé ar an 10ú fógra teilifíse is
mó go raibh aithne air i 2011, nuair a
tomhaiseadh é le linn taighde.
Na Meáin Shóisialta
I rith 2011, lean Bord Bia air ag cuimsiú
na meán sóisialta ina ghníomhaíocht
chumarsáide margaidh go léir a bhí
dírithe ar thomhaltóirí.Trí chuntais
meán sóisialta Bhord Bia ar Facebook,
Linked In, You Tube agus Twitter, bhí
caidreamh ag Bord Bia le cuideachtaí
cliant, páirtithe leasmhara, na meáin
agus tomhaltóirí sa mbaile agus
thar lear. Ainmníodh Bord Bia i
nDámhachtainí na Meán Sóisialta i
gcatagóir na hEarnála Poiblí.
D’óstaigh Bord Bia an dara Lá
Blagálaithe Bia Éireannach ag ár n-oifigí
ar Sráid an Mhóta Íochtarach i mBaile
Átha Cliath. D’fhreastail breis agus 50
blagálaí bia Éireannach air agus ghlac
páirt i gceardlanna stíleála bia agus
grianghrafadóireachta bia, é d’aidhm
acu íomhá bia na hÉireann mar théarma
cuardaigh ar innill chuardaigh ar an
idirlíon. Thug Bord Bia urraíocht freisin
don chatagóir bia agus dí i sna Gradaim
Blaganna Éireann. Ba í Aoife Cox, a
scríobhann an blag, The Daily Spud, a
bhain an duais.
D’oibrigh oifig Bhord Bia i bPáras go
dlúth leis an mblagálaí bia Éireannach
Donal Skehan do Lá Fhéile Pádraig
áit ar óstaigh sé seisiúin blaiste ag La
Defence. Cuireadh stobhach Gaelach,
bradán deataithe na hÉireann agus
cáiseanna feirme na hÉireann ar fáil
don phobal chun lá náisiúnta na
hÉireann a cheiliúradh.
Faoi dheireadh 2011, bhí leathanach
Facebook Bhord Bia aimsithe ag a
lucht leanúna beagán faoi bhun
leathmhilliún uair agus tháinig
méadú ar ár lucht leanúna ar Twitter
go breis agus 5,500 duine. Shroich
fótaroinnt Bhord Bia ar www.pix.ie
thart ar 140,000 grianghraf i 2011.
Bhí 177 físeán a bhain le tionscal bia
na hÉireann ar chainéal Bhord Bia ar
You Tube agus bhí lucht féachana breis
agus 56,000 acu.
An craoltóir Ella McSweeney, an t-aisteoir Lochlann Ó Mearainn ó Fhógra Marc Cáilíochta Bhord
Bia agus Ella Gleeson (sé bliana d’aois) a sheol feachtas Nollag Mharc Cáilíochta Bhord Bia, a
spreag tomhaltóirí bia leis an Marc Cáilíochta a lorg agus iad ag siopadóireacht aimsir na Nollag
chun a chinntiú gur táirgeadh é ag na caighdeáin is airde cáilíochta agus gur féidir é a rianú ar ais
go dtí an fheirm.
Imeachtaí agus Taispeántais
Cuireann clár aonach trádála Bhord
Bia ardán ar fáil do chuideachtaí
Éireannacha chun caidrimh gnóle-gnó a fhorbairt, a thógáil agus
a thabhairt isteach, caidreamh atá
lárnach chun a réim onnmhairithe a
leathnú. I 2011, d’eagraigh Bord Bia
50 imeacht agus taispeántas ag tacú
lena straitéis chun réim onnmhairithe
do chuideachtaí sna hearnálacha bia,
dí agus gairneoireachta a leathnú.
Tríd is tríd, ghlac 228 taispeántóir
a bhí ag déanamh ionadaíochta ar
125 cuideachta bia Éireannach, páirt
in aontaí trádála a d’eagraigh Bord
Bia. Ar mhórimeachtaí i 2011 áiríodh
Anuga, Bloom agus ESE.
Tá suim á léiriú i gcónaí in imeachtaí
earnála agus d’fhreastail cuideachtaí
atá ag díriú ar an earnáil seirbhísí bia ar
Aonach Trádála Sirah in Lyon na Fraince
agus ar an Foodservice Conference and
Showcase i Londain. Bhain cuideachtaí
orgánacha leas as cuairt a thabhairt ar
Aonach Trádála Biofach in Nuremburg
agus ar an gComhdháil Órgánach i
Luimneach. Ag tógáil ar chur chun
cinn táirgí feola ardcháilíochta san
Eoraip, ghlac cuideachtaí feola páirt
in Anuga sa Ghearmáin, agus don
chéad uair, Tuttofood i Milan. Ba
chuid lárnach de chlár margaíochta
na hearnála bia mara é Taispeántas
Bia Mara na hEorpa sa Bhruiséil, an
t-aonach bia mara is mó ar domhan,
mar aon le rannpháirtíocht i Conxemar
in Vigo. Ar na haontaí trádála a dhírigh
isteach ar earnálacha nideoige mar
chomhábhair bhia, miondíol taistil,
bianna speisialaithe/bianna ceardaí,
bhí FIE i bPáras, Speciality & Fine
Food Fair i Londain agus TFWA in
Cannes. Reáchtáladh dhá fhóram bia
réigiúnacha i gCill Chainnigh agus i
Luimneach chun táirgí a táirgeadh go
háitiúil a chur ar taispeáint don phobal
ceannaigh áitiúil.
Díríodh aird an lucht féachana
domhanda ar ardcháilíocht táirge bia
na hÉireann trí rannpháirtíocht Bhord
Bia i mbiachláir a roghnú agus i dtáirgí
a chur ar taispeáint le linn chuairt na
Banríona Éilis II ar Éirinn i mBaile Átha
Cliath agus i gCorcaigh, agus ag an
gCruinniú Mullaigh Ceannaireachta
i Meitheamh agus ag an bhFóram
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
45
Domhanda Éireannach i gCaisleán
Bhaile Átha Cliath i nDeireadh Fómhair.
Cumarsáid Idirnáisiúnta
D’oibrigh foireann chlár Cumarsáide
Idirnáisiúnta Bhord Bia go dlúth
lenár ndeich n-oifig thar lear le linn
2011 chun clúdach ar na meáin
chlóite agus ar líne a bhaint amach
sa phreas eachtrach trí eolas,
grianghraif agus preasráitis a chur
ar fáil do na meáin trádála agus
tomhaltóra idirnáisiúnta chomh maith
le tráchtairí bia sna meáin shóisialta
idirnáisiúnta ar shaincheisteanna bia
agus gairneoireachta. Bhí clúdach ar
imeachtaí agus ar fheachtais Bhord Bia
le fáil i roinnt de phríomhirisí na hEorpa
ó fhoilseacháin Grocer & Farmweek na
Ríochta Aontaithe go clúdach TV na
Síne via CCVT6, CCTV9 agus CCTV13.
Thuairiscigh foilseacháin na Fraince
Lineaires agus Marianne ar tháirgí
mairteola agus bia ceardaí na hÉireann
ag éirí as cuairteanna isteach de chuid
na meán.
Fuair Bloom 2011 le Bord Bia clúdach
idirnáisiúnta in 11 margadh trí iriseoirí
meáin ón iasacht (lena n-áirítear criúnna
TV agus blagálaithe) a tháinig ó áiteanna
chomh fada ar shiúl leis an tSín agus le
hAontas na nÉimíríochtaí Arabacha. Ar
na margaí eile bhí an Fhrainc, an Ísiltír,
an Danmhairg, an Bheilg, an Ungáir, an
Ghearmáin, Poblacht na Seice agus an
Ríocht Aontaithe.
I Meitheamh 2011, i
ndlúthchomhoibriú lenár
gcomhghníomhaireachtaí Fáilte Ireland
agus Turasóireacht Éireann, d’óstaigh
Bord Bia an grúpa Travel Classics, atá
comhdhéanta de scríbhneoirí taistil
Mheiriceá agus Cheanada, i gColáiste
na Tríonóide i mBaile Átha Cliath.
Áiríodh sa ghrúpa scríbhneoirí agus
eagarthóirí ó fhoilseacháin móra le rá
mar National Geographic, Bon Appetit,
Saveur agus na hirisí Everyday with
Rachel Ray. Bhlas an grúpa roinnt
den bhia agus de na deochanna is
fearr in Éirinn agus bhreathnaigh
siad ar léiriú cócaireachta uathúil ón
bpríomhchócaire Neven Maguire.
D’eagraigh Bord Bia bia Éireannach do
bhreis agus 600 duine de na meáin
i gcomharsanacht Chaisleán Bhaile
Átha Cliath le linn an Dinnéir Stáit don
Reáchtáladh an chéad Scoil Samhraidh Bia de chuid na Comhairle TASTE ag Óstán BrookLodge,
Co. Chill Mhantáin a raibh sraith léiriúchán agus pléití painéil ann le raon saineolaithe
tionscail, agus cainteanna agus díospóireachtaí ar rannpháirtíocht an táirgeora bia ceardaí
agus speisialaithe faoi láthair agus amach anseo. D’fhreastail breis agus 150 ionadaí ó earnáil
bhia ceardaí ar an ócáid, a tionóladh i gcomhar le Bord Bia. I láthair anseo tá Kevin Sheridan,
Sheridan’s Cheesemongers, Ball den Chomhairle Taste; Una Fitzgibbon, Stiúrthóir Margaíochta,
Bord Bia; agus John McKenna, Bridgestone Irish Food Guides.
46
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Bhanríon Éilis II agus, i gcomhar le
Comhairle Chathair Chorcaí agus leis
an Margadh Sasanach, chruthaigh deis
d’íomhánna scárscéimhe de bhia na
hÉireann le craoladh ar fud an domhain.
Mar thacú dá chlár aonach trádála,
rinne Bord Bia fógraíocht agus
chuidigh leis an eagarfhocal i naoi
n-eagrán den iris Irish Food. Is pointe
teagmhála i gcónaí é láithreacht na
hirise ag seónna trádála thar lear do
bhreis agus 500,000 cuairteoir ar an
aonach trádála.
Leanann Bord Bia ar aghaidh le
clúdach a eascraíonn as cuairteanna ó
na meáin idirnáisiúnta a roinnt ar líne
i bhformáid físeáin via Youtube.com/
bordbia agus i bhformáid íomhánna
statacha via láithreáin a roinneann
íomhánna. Roinneann Bord Bia clúdach
agus eolas freisin lenár leantóirí ar
twitter.com/bordbia agus ar facebook.
com/bordbia
An Chomhairle TASTE
Is comhlacht deonach neamhspleách
í an Chomhairle TASTE a dhéanann
ionadaíocht thar ceann na hearnála
ceardaí agus speisialaithe. Cuireann
Bord Bia ról rúnaíochta ar fáil don
Chomhairle TASTE. D’óstaigh an
Chomhairle TASTE i gcomhar le Bord
Bia an chéad Scoil Samhraidh Bia an 31
Lúnasa 2011, ar fhreastail breis agus
150 toscaire uirthi.
Ba é cuspóir na scoile samhraidh
cion tairbhe reatha an táirgeora
bia speisialaithe agus ceardaí
d’eacnamaíocht na hÉireann a phlé
agus a scrúdú, agus breathnú chun
cinn, moltaí Fómhar Bia 2020 agus
forbairt Bhranda na hÉireann á
n-ionchorprú. Bhí sraith léirithe agus
pléití painéil le raon saineolaithe
tionscail i gceist san ócáid, ar dóigh gur
ócáid bhliantúil i bhféilire thionscal an
bhia a bheidh ann, agus díospóireacht
bhríomhar ar chion tairbhe táirgeoirí
bia speisialaithe agus ceardaí. Bhí
Aidan Cotter, CEO Bord Bia, sa
chathair don seisiún plé deiridh, agus
óráid chlabhsúir ón Aire Talmhaíochta,
Bia agus Mara, Simon Coveney, TD.
Eagraíodh dinnéar a thaispeáin scoth
na dtáirgí aitiúla as Cill Mhantáin i rith
na scoile freisin.
drink industry: Lorem ipsum dolor sit amet
Airgeadas Margaíochta
Cuireann Clár Cúnamh Margaíochta
Bhord Bia (MAP) cúnamh ar fáil
d’fhiontair bheaga mheánmhéide chun
a dteicnící agus a n-acmhainneachtaí
margaíochta a fheabhsú.
I 2011, cuireadh cúnamh deontais ar
fáil do chuideachtaí sna hearnálacha
cáise feirme, deochanna, déiríochta
fuaraithe, milseogra, charcuterie agus
bia mara agus gairneoireachta.
Tá láimhdeachas bliantúil idir
€100,000 agus €3.5 milliún ag
cuideachtaí rannpháirteacha. I 2011,
fuarthas 189 iarratas agus ceadaíodh
183 díobh. Íocadh deontais arbh
fhiú €748,770 in iomlán iad le 134
cuideachta i rith na bliana.
Margaí
Síneann lorg domhanda Bhord Bia
chomh fada le 10 láthair thar lear;
seacht gcinn san Eoraip agus trí cinn
go hidirnáisiúnta. Ina theannta sin,
déantar freastal ar mhargadh na
hÉireann agus ar mhargaí idirnáisiúnta
eile go díreach ó Bhaile Átha Cliath.
Déantar athbhreithniú go leanúnach
ar dháileadh acmhainní agus ar an
struchtúr chun freastal ar riachtanais
na gcuideachtaí Éireannacha bia, dí
agus gairneoireachta, riachtanais
a bhíonn ag athrú, trí phróiseas
tosaíochta margaidh.
In 2011, osclaíodh oifig Lochlannach
Bhord Bia in Ambasáid na hÉireann in
Stockholm nuair a aistríodh acmhainn
ó Pháras. Chun freastal ar riachtanais
chuideachtaí Éireannacha, ar chur chun
cinn táirgí Éireannacha agus ar léiriú a
thabhairt ar acmhainneacht soláthair
na hÉireann, cuireadh acmhainní ar fáil
sna hoifigí agus don fhoireann chun:
• Tabhairt faoi níos mó teagmhála le
ceannaitheoirí.
• Seirbhísí sa mhargadh a sholáthar
chun na huirlisí a thabhairt do
chuideachtaí chun gnó nua a
aimsiú.
• Eolas margaidh iomchuí a fháil, a
chur le chéile agus a chur in iúl do
chuideachtaí cliant.
• Ionadaíocht a dhéanamh do
thionscal bia na hÉireann i
gcaidrimh a fhorbairt le múnlóirí
meoin, mar aon leis na príomhmheáin tomhaltóra agus trádála.
Anuas ar fhorfheidhmiú clár agus
tionscadal, rinne pearsanra margaidh
Bhord Bia seo a leanas i 2011:
• Chuaigh i mbun 904 cruinniú agus
cur i láthair le ceannaitheoirí.
• Thug freagra díreach ar 986 iarratas
ó cheannaitheoirí aonair ar eolas
mionsonraithe ar thionscal bia
agus dí na hÉireann, go háirithe ar
sholáthraithe oiriúnacha.
• D’eagraigh 883 cruinniú pleanála
gnó le cliantchuideachtaí
Éireannacha.
• Thug freagra ar 2,608 iarratas
ar eolas faoin margadh ó
chliantchuideachtaí Éireannacha.
• Sheachadaigh tionscadail forbartha
gnó saincheaptha ar thuairim is 40
cliantchuideachta in aghaidh na
míosa.
• Rinne ionadaíocht thar ceann an
tionscail ag 65 cruinniú rochtana
margaidh le húdaráis rialála san
Áise, sa Rúis agus sa Mheánoirthear.
• Bhain clúdach dearfach amach
do bhia agus do dheochanna na
hÉireann i mbreis agus 200 iris
trádála agus tomhaltóra mar aon le
hiliomad tagairtí ar líne.
Cur Chuige Comhoibríoch
I rith 2011, lean Bord Bia ar aghaidh ag
obair i gcomhar le príomhranna rialtais,
gníomhaireachtaí agus cumainn i
bhforbairt agus i bhfeidhmiú tacaíochta
don tionscal bia agus dí. Áirítear orthu
sin an Roinn Talmhaíochta, Bia agus
Mara, Teagasc, BIM, An Roinn Gnóthaí
Eachtracha agus Trádála, Fiontar
Éireann (agus Turasóireacht Éireann),
an tÚdarás Sábháilteachta Bia agus
an Ghníomhaireacht um Chaomhnú
Comhshaoil, agus eile.
Aidan Cotter
Príomhfheidhmeannach
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
47
Ráiteas Corparáideach
Rialachas Corparáideach
Saoráil Faisnéise
Bunaíodh Bord Bia faoin Acht um an
mBord Bia, 1994 agus feidhmíonn sé
de réir fhorálacha na nAchtanna um
an mBord Bia 1994 & 2004 agus faoi
choimirce an Aire Talmhaíochta, Bia
agus Mara.
Is eagraíocht fhorordaithe é Bord
Bia faoi na hAchtanna um Shaoráil
Faisnéise 1997 agus 2003. Bhunaigh
na hAchtanna um Shaoráil Faisnéise trí
cheart reachtúil:
Rialachas
Tá an Cód Cleachtais do Rialachas
Comhlachtaí Stáit glactha ag an mBord
agus tá forálacha an Chóid á gcur
i bhfeidhm. Chun críocha feidhmiú
an Chóid Chleachtais do Rialachas
Comhlachtaí Stáit breathnaítear
ar Bhord Bia mar Chomhlacht
Stáit neamhthráchtála. Tá an Bord
tiomanta do na caighdeáin Rialachais
Corparáidigh agus Sárchleachtais a
choinneáil, tá sceideal oifigiúil aige
de nithe a shanntar chuige chun
cinneadh a dhéanamh orthu, cuireann
sé treoir straitéiseach ar fáil, déanann
sé monatóireacht ar ghníomhaíochtaí
agus ar éifeachtúlacht na bainistíochta
agus déanann sé monatóireacht ar a
gcomhlíonadh ar bhonn leanúnach ag
cinntiú go gcomhlíontar reachtaíocht
chuí, rialacháin agus treoirlínte.
Eiticí in Oifigí Poiblí
Tá forálacha an Achta um Eitic in
Oifigí Poiblí 1995 agus an Achta um
Chaighdeáin in Oifigí Poiblí 2001
curtha i bhfeidhm. Tugann comhaltaí
Boird agus foirne a bhfuil poist
ainmnithe acu ráitis sainleasa don
Rúnaí an tráth a cheaptar iad agus ar
bhonn bliantúil.
48
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
• Ceart rochtana de réir dlí ag gach
duine ar aon eolas atá i seilbh
comhlachtaí poiblí;
• Ceart de réir dlí ag gach duine
eolas oifigiúil a bhíonn i seilbh
comhlachta poiblí a bhaineann
leis nó léi sa chás go mbíonn
sé neamhiomlán, míchruinn nó
mírtheorach a leasú;
• Ceart de réir dlí na cúiseanna a
fháil do chinntí arna dtógáil ag
comhlacht poiblí a dhéanann difear
don duine féin.
I dteannta riachtanas na nAchtanna
um Shaoráil Faisnéise, tá feidhm ag
na hAchtanna um Chosaint Sonraí
1988 agus 2003 le Bord Bia chomh
maith. Tugann na hAchtanna
um Chosaint Sonraí cosaint do
phríobháideachas daoine aonair a
bhfuil a gcuid sonraí pearsanta á
bpróiseáil. Is éard is sonraí pearsanta
ann eolas a bhaineann le duine beo
ar féidir a aithint ó na sonraí iad
féin nó i gcomhar le heolas eile atá
i seilbh.
Comhionannas
Ta Bord Bia tiomanta do
chomhionannas deiseanna a
chinntiú agus tá cláir forbartha
phearsanra agus foirne Bhord Bia
leagtha amach dá réir. Déanann
Bord Bia iarracht cuidiú leis an
bhfoireann i ndáil le riachtanais
ghairm bheatha agus phearsanta
agus feidhmítear polasaithe cuí
a chlúdaíonn réimsí ar nós cláir
oideachais, saoire staidéir, roinnt
poist agus sosanna gairme. Tá Bord
Bia tiomanta freisin polasaí rialtais
a fheidhmiú i ndáil le daoine faoi
mhíchumas a fhostú san earnáil
phoiblí. Rinneadh soláthairtí breise
sonracha do chuairteoirí faoi
mhíchumas agus Ionad Bia Bhord
Bia á thógáil. Tá polasaí maidir
le ciapadh gnéis i bhfeidhm le
tacaíocht agus cosaint a thabhairt
do dhínit gach duine.
Sábháilteacht, Sláinte agus
Leas ag an Obair
Tá Bord Bia ag feidhmiú forálacha
na reachtaíochta Sábháilteachta,
Sláinte agus Leasa ag an Obair, lena
n-áirítear Ráiteas Sábháilteachta a
ullmhú agus a oibriú a thabharfaidh
aghaidh ar gach ceist a mbíonn
tionchar aige ar shábháilteacht,
sláinte agus leas fhoireann Bhord
Bia agus cuairteoirí a thugann cuairt
ar áitreabh Bhord Bia.
Cairt na gCliant
Leagann Cairt Chliant Bhord
Bia amach a thiomantais
do Phrionsabail Seirbhísí
Ardchaighdeáin do Chustaiméirí
do Chliaint agus do Chustaiméirí
na hEarnála Poiblí. Tacaíonn Plean
Gnímh agus nósanna imeachta
inmheánacha iomchuí leis an gCairt
le héifeacht phraiticiúil a thabhairt
don tiomantas sin.
Caomhnú agus Éifeachtúlacht
Fuinnimh
Acht na dTeangacha Oifigiúla
2003
Comhaltaí an Bhoird agus
Neamhspleáchas
Tá Bord Bia tiomanta gach iarracht
a dhéanamh le bheith éifeachtúil
ó thaobh fuinnimh agus le bearta
caomhnaithe agus athchúrsála cuí
a fheidhmiú. Is iad solas agus teas,
a sholáthraítear ó leictreachas,
príomh-réimsí úsáid fuinnimh i
mBord Bia. Baineadh amach laghdú
18% ar úsáid bhliantúil fuinnimh
ó cuireadh tús le hathbhreithniú
ar úsáid fuinnimh i 2008. Is í seo
a leanas úsáid na príomhoifige i
mBord Bia:
Tá dualgas ar Bhord Bia faoi Acht
na dTeangacha Oifigiúla 2003
maidir le creat reachtúil a chur
ar fáil do sheirbhísí trí Ghaeilge
a sheachadadh. De réir Alt 10
den Acht, foilsítear an Tuarascáil
Bhliantúil seo go comhuaineach i
nGaeilge agus i mBéarla.
Tá rochtain ag gach comhalta Boird
ar chomhairle agus ar sheirbhísí
Rúnaí /Stiúrthóir na Seirbhísí
Corparáideacha atá freagrach as
a chinntiú go leantar nósanna
imeachta an Bhoird agus go
gcomhlíontar na rialacha agus
na rialacháin infheidhme. Bíonn
comhairleoirí gairmiúla Bhord Bia
ar fáil le haghaidh comhairliúcháin
ag na Comhaltaí Boird de réir
mar a bhíonn gá leo. Féadfaidh
comhaltaí aonair an bhoird
comhairle ghairmiúil neamhspleách
a fháil más gá.
2011
MWh leictreachais 350
Gníomhartha a rinneadh i 2011
Rinne Bord Bia athbhreithniú ar
ghloiniú oifige ach d’fhág an
t-aisíoc ar infheistíocht sa réimse
seo nach ndearnadh aon rud ag
an am seo. Rinneadh uasghrádú
ar roinnt fearas soilsithe go voltas
íseal sa chás go raibh an t-athrú ar
an leibhéal soilsithe agus an costas/
tairbhe inghlactha.
Gníomhartha pleanáilte do 2012
I 2012 agus ina dhiaidh sin, tá sé i
gceist ag Bord Bia ár bhfeidhmíocht
fuinnimh a fheabhsú tuilleadh trí
roinnt tionscnamh a dhéanamh,
a mbeadh bonn cirt airgeadais
lena ndéanamh, lena n-áirítear
athbhreithniú ar ghloiniú oifige,
uasghrádaithe go soilsiú ar voltas
níos ísle, braiteoirí áitíochta agus
athbhreithniú ar an leibhéal soilsithe
i ngach limistéar oibre.
Íocaíochtaí Prasa
De réir forálacha an Achta um Íoc
Pras Cuntas 1997 arna leasú ag
Rialacháin na gComphobal Eorpach
(Íocaíocht Mhall in Idirbhearta
Tráchtála) 2002, tá Bord Bia
tiomanta a chinntiú go n-íoctar
gach soláthraí go pras.
Struchtúir an Bhoird
Tá Bord Bia comhdhéanta den
Bhord, de cheithre Fho-Bhord,
den Phríomhfheidhmeannach
agus den Fheidhmeannas a
sholáthraíonn réimse seirbhísí
a bhíonn riachtanach chun
polasaí agus cláir an Bhoird a
fheidhmiú. Soláthraíonn an Bord
an chothromaíocht chuí scileanna
agus saineolais chun tacú le straitéis
Bhord Bia. Tá an Bord comhdhéanta
de Chathaoirleach agus de cheithre
ghnáthchomhalta déag a cheapann
an tAire Talmhaíochta, Bia agus
Mara. Faigheann gach comhalta
nua eolas airgeadais agus eile
faoi Bhord Bia, agus eolas maidir
le ról an bhoird agus choistí an
bhoird. Is rólanna ar leithligh iad
rólanna an chathaoirligh agus an
phríomhfheidhmeannaigh.
Tá ceithre Fho-Bhord ann (Feoil agus
Beostoc, Bia Tomhaltóirí, Dearbhú
Cáilíochta agus Gairneoireacht)
comhdhéanta de Chathaoirleach
agus de dhá ghnáthchomhalta déag
a cheapann an Bord le toiliú an Aire
Talmhaíochta, Bia agus Mara. Bíonn
Cathaoirleach gach Fo-Bhoird ina
c(h)omhalta den Bhord.
Buaileann an bord le chéile go rialta
agus tá sé freagrach as bainistiú
cuí a dhéanamh ar Bhord Bia. Is é
an bord a dhéanann na mórchinntí
straitéiseacha agus bíonn smacht
iomlán agus éifeachtach aige, fad a
thugann sé a dhóthain solúbthachta
don bhainistíocht fheidhmiúcháin
an gnó a reáchtáil go héifeachtúil
agus go héifeachtach laistigh de
chreat tuairiscithe lárnaithe.
Comhdhéanamh an Bhoird
Tá mionsonraí faoi chomhaltaí an
Bhoird i mBord Bia leagtha amach
ar leathanach 54.
Rólanna an
Chathaoirligh agus an
Phríomhfheidhmeannaigh
Is é an Cathaoirleach a threoraíonn
an Bord i gcinneadh a straitéise
agus i mbaint amach a chuspóirí. Tá
an Cathaoirleach freagrach as eagrú
gnó an Bhoird, as a éifeachtacht a
chinntiú agus a chlár oibre a leagan
amach. Éascaíonn an Cathaoirleach
cion tairbhe éifeachtach gach
comhalta den bhord, agus
caidreamh inchiallaithe idir an
feidhmeannas agus comhaltaí
an bhoird, agus cinntíonn go
bhfaigheann comhaltaí an bhoird
eolas tráthúil, iomchuí agus cruinn.
Is é an Príomhfheidhmeannach atá
i bhfeighil Bhord Bia go díreach
ar bhonn laethúil agus tá sé
freagrach don Bhord as feidhmíocht
oibríochtúil agus airgeadais
Bhord Bia.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
49
Comhaltaí an Bhoird agus
Freastal ar Chruinnithe
Tionóladh sé chruinniú Boird i rith
2011 agus tá mionsonraí faoi fhreastal
gach comhalta leagtha amach thíos.
Comhalta
an Bhoird
G. Brown
D. Browne
J. Bryan
M. Byrne
J. Cahill
R. Carolan
M. Carey
N. Cawley
V. Cleary
M. Cronin
P. Cusack
A. Dennison
K. Dunne
F. Hayes
R. Holland
J. Hyland
J. Kingston
F. O’Gara
M. O’Rourke
B. Sweeney
Líon na gCruinnithe
Boird ar
Freastalaíodh orthu
2 as 2
2 as 2
3 as 6
6 as 6
6 as 6
2 as 2
2 as 2
3 as 6
2 as 2
2 as 2
2 as 2
5 as 6
4 as 6
4 as 6
2 as 2
2 as 2
2 as 2
5 as 6
4 as 6
2 as 2
Coistí an Bhoird
Bhuail Coiste Iniúchta an Bhoird, atá
comhdhéanta de cheathrar comhaltaí
Boird agus comhalta seachtrach
amháin le taithí cúlra airgeadais, le
chéile ceithre uaire i rith 2011. Tá
Coiste Iniúchta an Bhoird freagrach
as caidreamh iomchuí a choinneáil
le hiniúchóirí seachtracha an ghrúpa
agus le hathbhreithniú a dhéanamh
ar acmhainní iniúchta inmheánaigh,
ar rialaithe airgeadais inmheánaigh
agus ar phróiseas iniúchta Bhord Bia.
Tugann sé cúnamh don bhord agus
é ag déanamh iarrachta a chinntiú
go dtugann an t-eolas airgeadais
agus neamhairgeadais measúnú
cothromaithe ar an seasamh atá
againn. Tá rochtain iomlán agus
neamhtheoranta ag an Iniúchóir
Inmheánach agus ag an Iniúchóir
Seachtrach ar Choiste Iniúchta an
Bhoird. Tionóltar seisiún faisnéisithe
50
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
gach bliain chun comhaltaí Choiste
Iniúchta an Bhoird agus chun an
Bord a chur ar an eolas faoi fhorbairtí
ábhartha a tharla le tamall beag anuas
maidir le saincheisteanna Rialachais
Chorparáidigh.
I rith 2011, chuimsigh an seisiún
faisnéise, curtha i láthair ag
feidhmeannaigh shinsearacha, léargas
cuimsitheach ar phríomhréimsí
gníomhaíochta na heagraíochta.
Bhuail an Coiste Luach Saothair
agus Pinsin, atá comhdhéanta de
thriúr comhaltaí den Bhord, le chéile
uair amháin i rith 2010. Is é an
Coiste Luach Saothair agus Pinsin,
thar ceann an Bhoird, a chinneann
ceapachán, luach saothair agus
measúnú maidir le feidhmíocht an
Phríomhfheidhmeannaigh, chomh
maith le pleanáil faoin té a thiocfaidh
mar chomharba air; agus leasuithe
suntasacha ar shochair phinsin
an Phríomhfheidhmeannaigh agus
na foirne.
Bhuail an Coiste Straitéise, atá
comhdhéanta de chúigear comhalta
den Bhord, le chéile trí huaire i rith
2011. Tá ról tábhachtach ag an
gCoiste Straitéise maidir le tuairimí
agus moltaí faoi shaincheisteanna
straitéise atá os comhair Bhord Bia
a thabhairt, agus cuireann sé lenár
bpróiseas pleanála straitéise agus le
forbairt na straitéise.
be kept and presented to the Board
by any Subsidiary Board that may
be established by the Board under
this Act and these accounts shall be
incorporated in the general statement
of account of the Board.”
Agus an Bord ag ullmhú na ráiteas
airgeadais seo, éilítear air:
1. Polasaithe cuntasaíochta oiriúnacha
a roghnú agus iad a fheidhmiú go
seasta.
2. Breithiúnais agus meastacháin a
dhéanamh a bhíonn réasúnach agus
stuama.
3. Na ráitis airgeadais a ullmhú ar
bhonn an ghnóthais leantaigh,
sin mura mbíonn sé mí-oiriúnach
glacadh leis go leanfaidh an Bord ag
feidhmiú.
4. A lua ar leanadh caighdeáin
chuntasaíochta infheidhmithe, faoi
réir ag aon imeacht ábharthach sna
ráitis airgeadais a nochtadh agus a
mhíniú.
Tá an Bord freagrach as leabhair
chuntais chuí a choinneáil a léiríonn
le cruinneas réasúnach ag aon tráth
staid airgeadais Bhord Bia. Tá an Bord
freagrach freisin as sócmhainní na
heagraíochta a chosaint agus mar sin
céimeanna réasúnacha a ghlacadh le
calaois agus neamhrialtachtaí eile a
chosc agus a bhraith.
Freagrachtaí an Bhoird
Éilítear ar an mBord le hAlt 21den Acht
um an mBord Bia 1994 “keep in such
form and in respect of such accounting
periods as may be approved by the
Minister, with the consent of the
Minister for Finance, all proper and
usual accounts of monies received or
expended by it, including an Income
and Expenditure Account, a Cash Flow
Statement and a Balance Sheet and,
in particular, shall keep in such form
as aforesaid all such special accounts
as the Minister may, or at the request
of the Minister for Finance shall, from
time to time direct and the Board shall
ensure that separate accounts shall
Michael Carey Aidan Cotter
Cathaoirleach PríomhFheidhmeannach
Ráiteas ar Rialú Airgeadais
Inmheánach
Thar ceann Bhord Bhord Bia, tugaim
aitheantas don fhreagracht atá
orainn a chinntiú go ndéantar córas
éifeachtach rialaithe airgeadais a
chothabháil agus a fheidhmiú.
Ní féidir leis an gcóras ach dearbhú
réasúnach agus ní dearbhú
críochnaitheach a chur ar fáil go
ndéantar cosaint ar shócmhainní, go
mbíonn idirbhearta údaraithe agus
taifeadta i gceart agus go gcuirtear
cosc ar earráidí ábhartha nó ar
neamhrialtachtaí nó go n-aimsítear iad
i dtréimhse thráthúil.
Tá céimeanna glactha ag an mBord
lena chinntiú go mbeidh timpeallacht
rialaithe chuí i bhfeidhm trí:
• Freagrachtaí agus cumhachtaí
bainistíochta a shainmhíniú go
soiléir
• Nósanna imeachta foirmiúla
a bhunú le monatóireacht a
dhéanamh ar ghníomhaíocht na
heagraíochta agus le sócmhainní a
chosaint
• Cultúr cuntasachta a fhorbairt thar
gach leibhéal den eagraíocht
Tá próisis bunaithe ag an mBord le
rioscaí gnó a aithint agus a luacháil trí:
• Nádúr, méid agus tionchar
airgeadais na rioscaí atá os comhair
an chomhlachta a aithint lena
n-áirítear an méid agus na catagóirí
a mheastar atá inghlactha
• Measúnú a dhéanamh ar an dóigh
go dtarlóidh rioscaí aitheanta
• Oibriú go dlúth leis an Rialtas agus
le Gníomhaireachtaí éagsúla lena
chinntiú go mbeidh tuiscint shoiléir
ann maidir le spriocanna Bhord
Bia agus tacaíocht a thabhairt
do straitéisí an Bhoird chun na
spriocanna sin a bhaint amach
Tá an córas rialaithe airgeadais
inmheánaigh bunaithe ar chreat oibre
d’eolas bainistíochta rialta, nósanna
imeachta riaracháin lena n-áirítear
dualgais a roinnt agus córas tairmligthe
agus cuntasachta. Áirítear leis go
háirithe:
• Córas buiséadaithe cuimsitheach le
buiséad bliantúil ar a ndéanann an
Bord athbhreithniú agus comhaontú
• Athbhreithnithe rialta ag an mBord
ar thuarascálacha airgeadais
tréimhsiúla agus bliantúla a léiríonn
feidhmíocht airgeadais in aghaidh
réamhaisnéisí
• Spriocanna a shocrú chun
feidhmíocht airgeadais agus
feidhmíocht eile a thomhas .
Tá feidhm iniúchta inmhéanaigh ó
lasmuigh ag Bord Bia, a oibríonn de réir
an Chóid Chreat Oibre Dea-Chleachtais
atá leagtha amach sa Chód Cleachtais
do Rialachas Chomhlachtaí Stáit
agus a thuairiscíonn go díreach chuig
Coiste Iniúchta an Bhoird. Cuirtear
le hobair an iniúchta inmheánaigh
trí anailís a dhéanamh ar an riosca a
bhaineann leis an gcomhlacht agus
bíonn pleananna iniúchta inmhéanaigh
bliantúla bunaithe ar an anailís sin.
Ceadaíonn an Coiste Iniúchta Boird an
anailís riosca agus an plean Iniúchta
Inmheánaigh agus tuairiscítear iad
don Bhord. Déantar athbhreithniú ar
an gclár riosca ag gach cruinniú de
Choiste Iniúchta an Bhoird agus ag
gach cruinniú den Bhord.
Cuireann obair an Iniúchóra
Inmheánaigh leis an monatóireacht
agus an athbhreithniú a dhéanann
an Bord ar éifeachtacht an chórais
rialaithe airgeadais iniúchta, chomh
maith leis an gCoiste Iniúchta Boird
a dhéanann maoirsiú ar obair an
iniúchóra inmheánaigh, bainisteoirí
feidhmeannacha laistigh de Bhord
Bia a bhíonn freagrach as creat oibre
rialaithe airgeadais a fhorbairt agus a
chothabháil agus a fhaigheann eolas
ón Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste
ina iniúchadh bliantúil.
Dearbhaím i rith na bliana dar críoch
31 Nollaig 2011 go ndearna an
Bord athbhreithniú ar éifeachtacht
an chórais rialaithe airgeadais
inmheánaigh.
Thar ceann an Bhoird
Michael Carey
Cathaoirleach
Tagann Coiste Iniúchta an Bhoird le
chéile ar bhonn rialta i rith na bliana le
leordhóthanacht agus le héifeachtacht
an chórais Rialaithe Airgeadais
Inmheánaigh a athbhreithniú agus a
dhearbhú.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
51
Struchtúr na hEagraíochta
Tá Bord Bia comhdhéanta den Bhord, de cheithre Fho-Bhord, den Phríomhfheidhmeannach
agus den Fheidhmeannas, a sholáthraíonn raon seirbhísí atá riachtanach chun polasaí agus
cláir an Bhoird a chur i bhfeidhm.
An Príomhbhord
An Cathaoirleach
Cathaoirleach
an Bhoird Feola
& Beostoic
Cathaoirleach
an Bhoird
Gairneoireachta
Cathaoirleach an
Bhoird Dearbhaithe
Cáilíochta
Cathaoirleach an
Bhoird Bianna
Tomhaltóra
An Príomhfheidhmeannach
Margaí
Eorpacha
agus
Idirnáisiúnta
Earnálacha Bia,
Dí &
Gairneoireachta
Cáilíocht
&
Food Dudes
Tá an Bord comhdhéanta
de Chathaoirleach agus 14
gnáthchomhalta a cheapann an
tAire Talmhaíochta, Bia agus Mara.
Tá ceithre Fho-Bhord ann (Feoil agus
Beostoc, Bia Tomhaltóirí, Dearbhú
Cáilíochta agus Gairneoireacht) atá
comhdhéanta de Chathaoirleach agus
12 gnáthchomhalta, atá ceaptha
ag an mBord le toiliú an Aire. Tá
Cathaoirleach gach Fho-Bhoird ina
chomhalta den Bhord.
Seirbhísí
Margaíochta
Seirbhísí
Eolais
Straitéiseacha
Cumarsáid
Chorparáideach
Tá na Coistí Boird seo a leanas i
bhfeidhm: Coiste Iniúchta, Coiste
Luach Saothair agus Pinsin agus Coiste
Straitéise.
Tá an Feidhmeannas comhdhéanta den
fhoireann atá lonnaithe i gceannoifig
an Bhoird agus thar lear.
Acmhainní
Daonna
Eolas Ginearálta
An Cheannoifig:
Cúirt Chlann Liam,
Sráid an Mhóta Íochtarach,
Baile Átha Cliath 2.
Iniúchóirí:
An tArd-Reachtaire Cuntas agus Ciste
Baincéirí:
Bainc-Aontas Éireann
Dlíodóirí:
Philip Lee Solicitors
52
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Seirbhísí
Corparáideacha
& Airgeadais
Struchtúr Foirne
Príomhfheidhmeannach
Aidan Cotter
Margaí
Margadh Idirnáisiúnta
Dearbhú Cáilíochta agus Comhshaoil
Seirbhísí Margaíochta
Feoil
Bia agus Deochanna
Gnóthaí Beaga
Gairneoireacht/Food Dudes
Seirbhísí Eolais Straitéiseacha
Cumarsáidí Corparáideacha
Acmhainní Daonna
Seirbhísí Corparáideacha
Airgeadas
Michael Murphy
James O’Donnell
Michael Maloney
Una Fitzgibbon
Jim O’Toole
Tara McCarthy
Eileen Bentley
Mike Neary
Julian Smith
Rosaleen O’Shaughnessy
Susan Doyle
Frank Lynch
Gerry Bailey
Teagmhálacha Margaidh
Margadh na hÉireann
Amstardam
Dusseldorf
Londain
Maidrid
Milano
Moscó
Nua Eabhrac
Páras
Shanghai
Stócólm
Teresa Brophy
Margaret McCarthy
Liam MacHale
Beatrice Blake
Cecilia Ruiz
John Keane
Alla Barinova
Karen Coyle
Noreen Lanigan
Breiffini Kennedy
Nicolas Ranninger
Tacaíonn gníomhaíochta Acmhainní Daonna laistigh de
Bhord Bia leis an mbainistíocht agus leis an bhfoireann chun
freastal ar dhúshláin an mhargaidh trí:
• Struchtúir bhainistíochta iomchuí a bhunú chun tacú le
haidhmeanna straitéiseacha na heagraíochta
• Córais bhainistíochta feidhmíochta iomchuí
• Ceannaireacht, forbairt bhainistíochta agus foirne
• Tionscnaimh ghníomhaíochta agus chumarsáide rialta
Tiomáineann tosaíocht agus nuálaíocht leanúnach,
uasmhéadú aschur agus seachadadh éifeachtúlachtaí trí úsáid
optamach acmhainní agus córas. Cinntíonn dialóg oscailte
go mbíonn acmhainní Bhord Bia freagrach i gcónaí don
timpeallacht ina maireann muid inniu atá ag athrú go tapa.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
53
Comhaltaí Boird Bhord Bia
Cathaoirleach
An tUasal Michael Carey
Cathaoirleach Feidhmiúcháin, Jacob
Fruitfield Food Group
Comhaltaí
An tUasal Gary Brown
Príomhoifigeach Feidhmiúcháin, Below
the Line Marketing
An tUasal John Bryan
Uachtarán, Feirmeoirí Aontaithe na
hÉireann
Marian Byrne Uasal
Príomhoifigeach, an Roinn
Talmhaíochta, Bia agus Mara
An Dr Noel Cawley
Cathaoirleach, Teagasc
An tUasal John Comer
Uachtarán, Cumann Soláthróirí Bainne
Uachtarlainne na hÉireann
An tUasal Michael Cronin
Iar-chathaoirleach, An Bord Bainne
Anne Maria Dennison Uasal
Uachtarán Náisiúnta, Bantracht na
Tuaithe
An tUasal Kieran Dunne
Plandlanna L and K Dunne
An tOllamh Fergal O’Gara
An Roinn Micribhitheolaíochta, An
Coláiste Ollscoile, Corcaigh
An tUasal Brody Sweeney
Fiontraí Bia
Príomhfheidhmeannach
Aidan Cotter
Rúnaí/Stiúrthóir
Athruithe le linn 2011
Téarmaí in Éag 9 Aibreán
An tUasal Dan Browne (Cathaoirleach),
Stiúrthóir Dawn Meats Grannagh
An tUasal Joseph Hyland, Stiúrthóir
Bainistíochta, Irish Country Meats.
Téarmaí in Éag 10 Aibreán
An tUasal Ray Carolan, Tógálaí Eallaigh
An tUasal Vincent Cleary, Stiúrthóir
Bainistíochta, Glenisk Organic Ireland
Frank Lynch
Téarma in Éag 27 Aibreán
An Dr Paul Cusack, Iar-Phríomhoide,
an Choláiste Gairneoireachta
Taitneamhachta, Garraithe Náisiúnta
na Lus.
Ceaptha 19 Meán Fómhair
An tUasal Michael Carey
(Cathaoirleach)
Ceaptha 7 Deireadh Fómhair
An tUasal Gary Brown
An tUasal Michael Cronin
Rhona Holland Uasal
An tUasal John Kingston
An tUasal Brody Sweeney
D’éirigh as 31 Nollaig
An tUasal Jackie Cahill, Iar-uachtarán,
Cumann Soláthróirí Bainne
Uachtarlainne na hÉireann
Athruithe le linn 2012
An tUasal Frank Hayes
Stiúrthóir Seirbhísí Corparáideacha,
Kerry Group Plc.
Rhona Holland Uasal
Stiúrthóir Margaíochta, Éirim
Dhomhanda, Pepsi Co.
An tUasal John Kingston
Feirmeoir Mairteola & Déiríochta
54
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Ceaptha 8 Feabhra
An tUasal John Comer
Téarmaí in Éag 23 Márta
An tUasal John Bryan
(athcheaptha 24 Márta)
Marian Byrne Uasal
(athcheaptha 28 Márta)
An tUasal Mel O’Rourke, Stiúrthóir
Bainistíochta, Sylvan Ireland
Bord Bianna
Bord Feola agus
Tomhaltóirí Bhord Bia Beostoic Bhord Bia
Cathaoirleach
Athruithe le linn 2011
Cathaoirleach
Athruithe le linn 2011
An Dr Noel Cawley
Cathaoirleach, Teagasc
Téarma in Éag 14
Meitheamh
An tUasal Mike Doyle
(athcheaptha 15
Meitheamh)
An tUasal Noel McPartland,
Cathaoirleach,
The Food Hub
An tUasal John Bryan
Uachtarán, Feirmeoirí
Aontaithe na hÉireann
An Téarma in Éag
10 Aibreán 2011
An tUasal Ray Carolan
(Cathaoirleach),
Tógálaí Eallaigh
D’éirigh as an 19 Meán
Fómhair
An tUasal Michael
Carey, Cathaoirleach
Feidhmiúcháin, Jacob
Fruitfield Food Group
An tUasal Vincent Carton
Príomhfheidhmeannach,
Carton Group
Comhaltaí
An tUasal Pat Connors
Stiúrthóir Díolachán &
Próiseála, Marine Harvest
An tUasal Bernard Coyle
Cathaoirleach, Mr Crumb
An tUasal Mike Doyle
Stiúrthóir Bainistíochta,
Soláthairtí Feola & Blastóga
An tUasal Colin Gordon
Príomhfheidhmeannach,
Glanbia Consumer Foods
An tUasal Tom Harrington
Ionadaí Pobail
An tUasal Larry Murrin
Stiúrthóir Bainistíochta,
Dawn Farm Foods
An tUasal Jack Teeling
Stiúrthóir Bainistíochta,
Cooley Distillerry
Téarmaí in Éag 2 Nollaig
Paula Mee Uasal,
Comhairleoir Bia
& Cothaithe
An tUasal Joe O’Flynn,
Stiúrthóir Bainistíochta An Rannán Bianna
Tomhaltóirí, An Bord Bainne
Comhaltaí
An tUasal Henry Burns
Cathaoirleach, An Coiste
Beostoic, IFA
An Téarma in Éag
15 Aibreán
An tUasal Gerry Maguire,
Stiúrthóir Bainistíochta,
Slaney Foods Group
An tUasal Brendan Mallon
An tUasal Jim Hanley
Príomhfheidhmeannach,
Rosderra Irish Meats
Téarmaí in Éag
2 Deireadh Fómhair
An tUasal John Horgan
(athcheaptha 12 Nollaig)
An tUasal Brendan Mallon
An tUasal Alo Mohan
An tUasal James Murphy
(athcheaptha 3 Deireadh
Fómhair)
An tUasal John Horgan
Stiúrthóir Bainistíochta,
Kepak Group
Ceaptha 8 Samhain
An tUasal John Bryan
(Cathaoirleach)
An tUasal Brendan Mallon
Associated Craft Butchers of
Ireland
Téarma in Éag 7 Nollaig
An tUasal Tim Cullinan
(athcheaptha 8 Nollaig)
An tUasal Finbar McDonnell
Stiúrthóir Bainistíochta, ABP
Ceaptha 8 Nollaig
An tUasal Finbar McDonnell
An tUasal Martin McMahon
Cumann Soláthróirí Bainne
Uachtarlainne na hÉireann
Athruithe le linn 2012
An tUasal Tim Cullinan
Cathaoirleach, An Coiste
Náisiúnta Muc agus
Muiceola, IFA
An tUasal Alo Mohan
Cathaoirleach, An Coiste
Náisiúnta Éanlaithe Clóis IFA
D’éirigh as 20 Feabhara
An tUasal Michael Doran,
Iar-chathaoirleach, an Coiste
Náisiúnta Beostoic, IFA
Ceaptha 24 Feabhra
An tUasal Henry Burns
An tUasal James Murphy
Cathaoirleach, an Coiste
Náisiúnta Caorach, IFA
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
55
Bord Dearbhaithe
Cáilíochta Bhord Bia
Bord Gairneoireachta
Bhord Bia
Cathaoirleach
Athruithe le linn 2011
Cathaoirleach
Changes during 2011
Folúntas
Téarmaí in Éag 18 Feabhra
An tUasal Vincent Carton,
Príomhfheidhmeannach,
Carton Group
An tUasal Cornelius Traas,
The Apple Farm
(athcheaptha 19 Feabhra)
An tUasal Kieran Dunne
Plandlanna L & K Dunne
Téarmaí in Éag 27 Meán
Fómhair
Rachel Doyle Uasal
Caroline Keeling Uasal
(athcheaptha 28 Meán
Fómhair)
An tUasal Maurice Whelton,
Saothróir Prátaí
Comhaltaí
An tUasal Ray Bowe
Bainisteoir Sábháilteachta
& Cáilíochta Bia, Musgrave
Retail Partners
An tUasal Vincent Carton
Príomhfheidhmeannach,
Carton Group
An tUasal John Cunningham
Dairygold Food Products
roimhe seo
An tUasal Michael Doran
Cathaoirleach, an Coiste
Náisiúnta Beostoic, IFA
An tUasal Brendan Gleeson
An Rannán Feola &
Polasaí Feola, an Roinn
Talmhaíochta, Bia agus Mara
An tUasal Dermott Jewell
Príomhfheidhmeannach,
Comhlachas Tomhaltóirí na
hÉireann
Téarmaí in Éag 14
Meitheamh
An tUasal Brendan Gleeson
(athcheaptha 30 Bealtaine)
An tUasal Brendan Smyth,
Iar-Phríomhchomhairleoir,
Glanbia
Téarmaí in Éag 11 Meán
Fómhair
An tUasal Declan Troy
(athcheaptha 28 Meán
Fómhair)
Athruithe le linn 2012
Téarma in Éag 23 Márta
An tUasal Mel O’Rourke
(Cathaoirleach), Sylvan
Ireland
An tUasal Paul Nolan
Bainisteoir Forbartha Grúpa,
Dawn Group
An tUasal John O’Leary
Leas-Uachtarán, Cumann
Soláthróirí Bainne
Uachtarlainne na hÉireann
(ICMSA)
An tUasal Cornelius Traas
The Apple Farm
An Dr Declan Troy
Ceann Ionaid, An Lárionad
Náisiúnta Bia, Teagasc
56
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Comhaltaí
An tUasal Paddy Callaghan
Nature’s Best Ltd.
Rachel Doyle Uasal
Ionad Garraíodóireachta
Arboretum
An tUasal John Hogan
Saothróirí Bhaile Átha
Cliath/na Mí
An tUasal Martin Jones
Islandview Nurseries
Caroline Keeling Uasal
Saothróirí/Allmhaireoirí
Keeling Fruit
An tUasal Gary McCarthy
Cathaoirleach, an Cumann
Saothróirí Torthaí
Jane McCorkell Uasal
Ailtire Tírdhreacha
& Comhairleoir
Gairneoireachta
An tUasal Philip Moreau
Glenbrook Nurseries
An tUasal Ciaran O’Brien
Peter O’Brien Landscapes
An tUasal Brian O’Reilly
Cathaoirleach Náisiúnta,
Coiste Gairneoireachta
an IFA
An tUasal Eoin Reid
Ionad Garraíodóireachta
Fernhill
Ceaptha 12 Nollaig
An tUasal Brian O’Reilly
Athruithe le linn 2012
D’éirigh as 7 Feabhra
Lavinia Walsh Uasal,
Munster Mushrooms Teo
Tagann cuid
ollmhór den
fheoil a tháirgítear
in Éirinn ó
fheirmeacha a
bhfuil dearbhú
cáilíochta faighte
acu ó Bhord Bia
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
57
Ráitis Airgeadais 2011
Ár gCuntais
59
Tuarascáil an Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste
60
Ráiteas ar Bheartais Chuntasaíochta
62
Cuntas Ioncaim agus Caiteachais
63
Ráiteas ar Ghnóthachain agus ar Chaillteanais Iomlána Aitheanta
64
An Clár Comhardaithe
65
Ráiteas faoi Shreabhadh Airgid
66
Nótaí mar Chuid de na Ráitis Airigeadais
58
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Tuarascáil an ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste
Tuarascáil an An Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste le
Tíolacadh do Thithe an Oireachtais
An Bord Bia
Tá ráitis airgeadais Bhord Bia don bhliain dar críoch 31
Nollaig 2011 iniúchta agam faoin Acht um an mBord Bia
1994. Tá na ráitis airgeadais, a ullmhaíodh faoi na beartais
chuntasaíochta arna leagan amach sna ráitis, comhdhéanta
den Ráiteas ar Bheartais Chuntasaíochta, Cuntas Ioncaim
agus Caiteachais, Ráiteas ar Ghnóthachain agus ar
Chaillteanais Iomlána Aitheanta, Clár Comhardaithe, Ráiteas
ar Shreabhadh Airgid agus na nótaí gaolmhara. Is é an creat
tuairiscithe airgeadais a cuireadh i bhfeidhm agus na cuntais
á n-ullmhu ná dlí infheidhme agus Cleachtas Cuntasaíochta
a nGlactar go Ginearálta leis in Éirinn.
Freagrachtaí Bhord Bhord Bia
Tá an Bord Bia freagrach as na ráitis airgeadais a ullmhú, as
a chinntiú go dtugann siad léargas fíor agus cothrom ar staid
ghnóthaí Bhord Bia agus ar a ioncam agus caiteachas, agus
as rialtacht na n-idirbheart a chinntiú.
Freagrachtaí an Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste
Is é m’fhreagrachtsa ná na ráitis airgeadais a iniúchadh agus
iad a thuarisicú de réir dhlí infheidhmithe.
Déanaim m’iniúchadh trí thagairt a dheánamh do
bhreithnuithe speisialta a ghabhann le comhlachtaí Stáit
maidir lena mbainistíochta agus lena n-oibríocht.
Déanaim m’iniúchadh de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta
maidir le hIniúchadh (An Ríocht Aontaithe agus Éire) agus
ag cloí le Caighdeáin Eiticiúla d’Iniúchóirí de chuid an Bhoird
Chleachtais Iniúchta ag an am céanna.
Scóp Iniúchta na Ráiteas Airgeadais
I rith iniúchta, ní mór fianaise a fháil faoi na méideanna agus
na nochtaí sna ráitis airgeadais, fianaise leordhóthanach a
thabharfadh deimhniú réasúnta go bhfuil na ráitis airgeadais
saor ó mhíráitis ábhartha, cibé ar calaois nó earráid is cúis
leo. Áirítear air sin measúnú ar na nithe seo a leanas:
• cibé an bhfuil na beartais chuntasaíochta oiriúnach
d’imthosca Bhord Bia, agus gur cuireadh i bhfeidhm go
comhsheasmhach iad agus gur nochtaíodh i gceart iad.
• réasúnacht na meastachán cuntasaíochta suntasacha a
rinneadh agus na ráitis airgeadais á n-ullmhú, agus
• cur i láthair foriomlán na ráiteas airgeadais.
Lorgaím fianaise chomh maith faoi rialtacht na n-idirbheart
airgeadais le linn an iniúchta.
Chomh maith leis sin, léigh mé an t-eolas airgeadais
agus neamhairgeadais ar fad sa tuarascáil bhliantúil chun
neamhréireachtaí ábhair maidir leis na ráitis airgeadais a bhfuil
iniúchadh déanta orthu a aithint. Má thugaim aon mhíráiteas
nó neamhréireachtaí ábhair dhealraitheacha faoi deara,
breithním na tionchair a bheidh acu sin ar mo thuarascáil.
Tuairim ar na Ráitis Airgeadais
Is é mo thuairim go dtugann na ráitis airgeadais, a
hullmhaíodh go cuí de réir Chleachtas Cuntasaíochta a
Ghlactar go Ginearálta leis in Éirinn, léargas fíor agus cothrom
ar riocht ghnóthaí Bhord Bia ag 31 Nollaig 2011 agus ar a
ioncam agus ar a chaiteachas don bhliain dar chríoch sin.
Is é mo thuairim go raibh leabhair chuntais chuí coinnithe
ag Bord Bia. Tá na ráitis airgeadais ag teacht leis na
leabhair chuntais.
Ábhar lena dTuairiscím trí Eisceacht
Tuairiscím trí eisceacht:
• mura bhfuil an fhaisnéis agus na mínithe ar fad faighte
agam don iniúchadh, nó
• más rud é gur thug m’iniúchadh aon chás ábhartha
nár feidhmíodh suimeanna airgid chun na gcríoch a
bhí beartaithe faoi deara nó sa chás nach leanann na
hidirbhearta do na húdaráis a rialaíonn iad
• mura dtagann an t-eolas atá i dTuarascáil Bhliantúil
Bhord Bia don bhliain lenár ullmhaíodh na ráitis
airgeadais leis na ráitis airgeadais, nó
• mura léiríonn an Ráiteas maidir le Rialú Inmheánach
Airgeadais gur chomhlíon an Bord an Cód Cleachtais do
Rialachas Chomhlachtaí Stáit, nó
• má fhaighim amach go bhfuil fadhbanna ábhartha eile a bhaineann leis an mbealach a rinneadh gnó poiblí.
Níl aon ní le tuairisciú agam maidir le cúrsaí eile lena
ndéantar tuairisciú trí eisceacht.
Seamus McCarthy
An tArd-Reachtaire Cuntas agus Ciste
19 Meán Fómhair 2012
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
59
Ráiteas ar Bheartais Chuntasaíochta
(a) An bonn cuntasaíochta:
Tá na ráitis airgeadais seo ullmhaithe
faoin modh fabhraithe cuntasaíochta,
seachas mar atá léirithe thíos, agus
de réir phrionsabail chuntasaíochta a
mbíonn glacadh go ginearálta leo faoin
gcoinbhinsiún costais stairiúil. Glactar
le Caighdeáin Tuairiscithe Airgeadais a
mholann na comhlachtaí cuntasaíochta
de réir mar a thagann siad i bhfeidhm.
Is é an Euro an t-aonad airgeadra.
(b) Cuntais a choimeád:
Boird Fhochuideachta:
Faoi théarmaí an Achta um an mBord
Bia, 1994, faigheann an Bord cúnamh
ó cheithre Bhord Fochuideachta i ndáil
le Feoil agus Beostoc, Bia Tomhaltóirí
agus Comhábhair, Cáilíocht agus
Gairneoireacht. Tá an t-ioncam agus
an caiteachas ar fad maidir leis na
Boird Fhochuideachta sin léirithe sna
ráitis airgeadais seo.
(c) Ioncaim:
Léiríonn an t-ioncam a thaispeántar
sna ráitis airgeadais faoi Dheontais
i gCabhair de chuid an Oireachtais
na fáltais iarbhír ón bhfoinse seo sa
tréimhse.
Scaoiltear an t-ioncam ón gCiste
Speisialta um Dhearbhú Cáilíochta, ó
leathadh amach an chláir Food Dude
go náisiúnta, ó na cláir “Food Dude”
an AE agus ó Mhaoiniú Speisialta
do Chur Chun Cinn Bia chuig na
coimisinéirí ioncaim ag teacht le
caiteachas gaolmhar agus áirítear aon
iarmhéideanna ag dul do Bhord Bia
60
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
nó ón mBord i bhFéichiúnaithe nó i
gCreidiúnaithe mar is cuí.
Déantar cuntas ar ioncam a eascraíonn
as an Tobhach Reachtúil ar bhonn
fabhruithe ach amháin maidir le
honnmhairithe beo caora agus muc a
ndéantar cuntas orthu ar bhonn fáltas
airgid. Léiríonn ioncam a eascraíonn
as aisghabháil CBL thar lear faoin
8ú Treoir ón AE na fáltais iarbhír ón
bhfoinse sin sa tréimhse.
(d)Sócmhainní Seasta
agus Dímheas:
Léirítear sócmhainní seasta ag costas
lúide dímheas carntha. Ríomhtar
dímheas chun an costas bunaidh lúide
luach iarmharach measta shócmhainní
inláimhsithe a dhíscríobh ar bhunús
na líne dírí ag na rátaí bliantúla seo a
leanas:
Feabhsúcháin
Léasachta
Troscán & Feistis
Trealamh Oifige
Trealamh
Ríomhaireachta
10%
12½%
20%
3
33½%
(e) Airgead Margaíochta:
Déantar cuntas ar chaiteachas faoin
gceannteideal seo ar bhonn na
n-íocaíochtaí iarbhír a rinneadh.
(f) Pinsin:
Tá dhá Scéim Aoisliúntas i bhfeidhm
laistigh de Bhord Bia, príomhscéim
Bhord Bia agus scéim Bhord Glas.
Is scéim neamh-mhaoinithe í
príomhscéim Bhord Bia ó 31 Nollaig
2009. Roimh an 1 Eanáir 2010
íocadh ranníocaíochtaí an fhostóra
agus na bhfostaithe isteach i gciste.
Faoin Acht um Bearta Airgeadais
(Forálacha Ilghnéitheacha), 2009,
aistríodh sócmhainní na scéime chuig
an gCúlchiste Náisiúnta Pinsean le
héifeacht ón 31ú Nollaig 2009. Tá an
scéim fós ann do chomhaltaí a bhí
ann cheana féin. Ón 1 Eanáir 2010, is
iad an Bord Bia a bheidh freagrach as
riaradh na n-íocaíochtaí pinsean chuig
lucht pinsin thar ceann an Státchiste.
Faoin socrú nua leanfar leis an
ranníocaíocht maoinithe agus beidh sé
iníoctha leis an Roinn Talmhaíochta, Bia
agus Mara tar éis na pinsin a híocadh a
thógáil san áireamh. Cuirfidh an Roinn
maoiniú ar fáil san áit a sháraíonn an
méid pinsin a híocadh an maoiniú agus
ranníocaíochtaí na bhfostaithe.
Feidhmítear scéim pinsin sochair
sainithe neamhranníocach agus scéim
leanaí agus céilí ranníocach maidir le
fostaithe Bhord Glas mar a bhí ann, ar
bhunús riaracháin ar feitheamh údarú
na scéimeanna ag an Aire Airgeadais.
Faoi fhorálacha an Achta um an mBord
Bia (leasú), 2004, aistríodh gach duine
d’fhoireann an Bhoird Ghlais mar a bhí
ann, chuig Bord Bia le héifeacht ón 1
Iúil 2004.
Léiríonn costais phinsin sochair phinsin
a thuilleann fostaithe sa bhliain.
Aithnítear méid a chomhfhreagraíonn
don mhuirear pinsin mar ioncam sa
mhéid is gur féidir é a aisghabháil agus
déantar é a fhritháireamh le Deontas
i gCabhair a fuarthas sa bhliain sin
Ráiteas ar Bheartais Chuntasaíochta
chun íocaíochtaí pinsin do scéim Bhord
Glas agus aon easnamh sa mhaoiniú a
thiocfaidh chun cinn i scéim Bhord Bia
a dhíscaoileadh.
Léirítear gnóthachain nó caillteanas
achtúireacha ar dhliteanas scéime
sa ráiteas do Ghnothachain agus
Chaillteanais Aitheanta Iomlana agus
aithnítear coigeartú comhfhreagrach
sa mhéid in-aisghabhála ón Roinn
Talmhaíochta, Bia agus Mara.
Léiríonn dliteanais phinsin luach reatha
íocaíochtaí pinsin amach anseo atá
tuillte ag an bhfoireann go dtí seo.
Léiríonn maoiniú pinsin iarchurtha an
tsócmhainn chomhfhreagrach atá le
haisghabháil i dtréimhsí amach anseo
ón Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara.
(g) Sócmhainní ar Léas:
Áirítear sócmhainní a choimeádtar
faoi shocruithe léasachta a aistríonn
go substaintiúil na rioscaí agus na
luachanna saothair úinéireachta uile
(léasanna airgeadais) chuig Bord Bia sa
chlár comhardaithe mar shócmhainní
seasta inláimhsithe ag costas lúide
dímheas carntha agus is ionann an
ghné chaipitil do chíosanna amach
anseo mar dhliteanas. Muirearaítear
an ghné ioncaim chuig an gCuntas
Ioncaim agus Caiteachais thar tréimhse
an léasa i gcomhréir le hiarmhéid na
n-aisíocaíochtaí caipitil.
Muirearaítear cíosanna i ndáil le
léasanna oibríochta chuig an gCuntas
Ioncaim agus Caiteachais de réir mar a
thabhaítear.
(h) Sócmhainní inláimhsithe:
(l) Cánachas:
Maoinítear sócmhainní inláimhsithe as
ioncam. Déantar soláthar sa chuntas
ioncaim agus caiteachais d’aistriú chuig
an gCuntas Caipitil ar mhéideanna a
bhíonn leithroinnte do chríocha caipitil
mar sin lúide creidmheasanna chuig
ioncam thar saolré na sócmhainní
gaolmhara.
Tá soláthar déanta i ndáil le gach
dliteanas CBL agus le ranníoca ÁSPC
na ndaoine as Éirinn atá ag obair in
oifigí thar lear.
(i) Stoic:
Luaitear stoic pháipéarachais ag costas.
(j) Soláthar do dhrochfhiacha
agus d’fhiacha
amhrasacha:
(m) Cuntas Caipitil:
Déantar gné dheontas caipitil den
Deontas i gCabhair Oireachtais a
fuair Bord Bia a chur chun sochair an
Chuntais Chaipitil mar atá leagtha
amach i Nóta 2, agus aistrítear sin
chuig an gCuntas Ioncaim agus
Caiteachais thar saol úsáideach measta
na sócmhainní lena mbaineann siad ag
teacht le dímheas sócmhainní.
Díscríobhtar drochfhiacha atá ar eolas
agus déantar soláthar sonrach d’aon
mhéideanna a bhfuil amhras ann go
mbaileofar iad.
(k) Airgeadra Coigríche:
Aistrítear airgeadra coigríche a
bhíonn i bhfeidhm ag dáta an chláir
chomhardaithe. Déantar aistriú ar
ioncaim agus ar chostais ag na rátaí
malairte atá i bhfeidhm ar dhátaí na
n-idirbheart bunúsach. Déileáiltear
le brabúis agus caillteanais ag éirí as
aistrithe airgeadra coigríche agus ar
ghlanadh méideanna infhaighte agus
iníoctha san airgeadra coigríche, sa
Chuntas Ioncaim agus Caiteachais.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
61
Cuntas Ioncaim agus Caiteachais
don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2011
2011
2010
Nótaí
E’000
E’000
1a
27,637
28,491
Leathadh Amach Náisiúnta Food Dude
1b
2,835
2,609
Scéimeanna Dearbhuithe Cáilíochta: Maoiniú Speisialta
1c
3,717
3,676
Cur Chun Cinn Bia: Maoiniú Speisialta
1d
660
406
Tobhach Reachtúil
1e
5,005
5,273
Tionscadal agus Ioncam Eile
1f
4,343
2,906
14b
2,107
2,012
46,304
45,373
Ioncam
Deontas i gCabhair ón Oireachtas
Oireachtas - Maoiniú Eile:
Glan-Mhaoiniú Iarchurtha Pinsin
Aistriú ón gCuntas Caipitil
105
72
46,409
45,445
25,230
25,004
2
Ioncam Iomlán
Caiteachas
Caiteachas ar Mhargaíocht agus Cur Chun Cinn
3
Leathadh Amach Náisiúnta Food Dude
2,836
2,609
Scéimeanna Dearbhuithe Cáilíochta
3,717
3,676
Airgeadas Margaíochta
4
749
706
Pá
5
10,319
10,350
Caiteachas Oibríochta
6
2,841
3,004
45,692
45,349
717
96
(830)
(784)
(113)
(688)
Iarmhéid amhail an 1 Eanáir
728
1,416
Iarmhéid amhail an 31 Nollaig
615
728
Caiteachas Iomlán
Barrachas Oibríochta don bhliain
Lúide: Ranníocaíocht leis an Státchiste
Easnamh don Bhliain
14a
Baineann na torthaí don bhliain le hoibríochtaí leanúnacha.
Is cuid de na Ráitis Airgeadais seo iad an Ráiteas ar Bheartais Chuntasaíochta agus na nótaí 1 go 18.
Michael Carey
Aidan Cotter
CathaoirleachPríomhfheidhmeannach
62
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Ráiteas ar Ghnóthachain agus
ar Chaillteanais Aitheanta Iomlána
don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2011
Nótaí
Easnamh don bhliain
2011
2010
E’000
E’000
(113)
(688)
Gnóthachan Achtúireach ar Dhliteanais Pinsin
14a
632
408
Coigeartú ar Mhaoiniú Pinsin Iarchurtha
14a
(632)
(408)
(113)
(688)
Gnóthachain agus Caillteanais Aitheanta Iomlána don Bhliain
Is cuid de na ráitis airgeadais seo é an ráiteas faoi bheartais chuntasaíochta agus na nótaí 1 - 18.
Michael Carey
Aidan Cotter
CathaoirleachPríomhfheidhmeannach
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
63
Clár Comhardaithe
amhail an 31 Nollaig 2011
2011
2010
E’000
E’000
247
352
3
4
1,733
1,438
5,863
8,962
7,599
10,404
6,360
9,046
1,239
1,358
624
630
Glan-Sócmhainní Reatha lúide Dliteanais
615
728
Iomlán na Sócmhainní lúide Dliteanais roimh Phinsin
862
1,080
Sócmhainní Fostaithe
Nótaí
Sócmhainní Seasta
Sócmhainní Inláimhsithe
7
Sócmhainní Reatha
Stoic
Féichiúnaithe
8
Airgead tirim sa bhanc agus ar láimh
Creidiúnaithe (méideanna dlite laistigh de bhliain amháin)
9
Glan-Sócmhainní Reatha
Creidiúnaithe (méideanna a bheidh dlite tar éis níos mó ná bliain amháin)
Soláthairtí do Dhliteanas agus do Mhuirear
11
Maoiniú Pinsin Iarchurtha
14b
26,117
24,751
Dliteanais Pinsean
14b
(26,117)
( 24,751)
862
1,080
247
352
615
728
862
1,080
Sócmhainní Iomlána lúide Dliteanais Reatha
Maoinithe ag
Caipiteal agus cúlchistí
Cuntas caipitil
Cuntas ioncaim agus caiteachais
2
Is cuid de na ráitis airgeadais seo iad an Ráiteas faoi Bheartais Chuntasaíochta agus na Nótaí 1 go dtí 18.
Michael Carey
Aidan Cotter
CathaoirleachPríomhfheidhmeannach
64
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Ráiteas faoi Shreabhadh Airgid
don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2011
2011
2010
E’000
E’000
Easnamh do bhliain amháin
(113)
(688)
Glan-Ús infhaighte
(136)
(162)
181
186
(105)
(72)
Caillteanas/(Gnóthachan) ar dhiúscairt sócmhainní inláimhsithe
2
(4)
Caillteanas ar dhiúscairt sócmhainní airgeadais
-
8
Réiteach Easnaimh chuig Glan Eis–Sreabhadh
Airgid ó Ghníomhaíochtaí Oibríochta:
Dímheas
Aistriú cuntas caipitil
(295)
8
1
6
(1,625)
490
12
(39)
(1,073)
197
Laghdú ar Sholáthar le haghaidh dliteanas agus muirear
(6)
(9)
Glan Eis-Sreabhadh Airgid ó ghníomhaíochtaí oibríochta
(3,157)
(79)
(3,157)
(79)
136
162
(3,021)
83
(78)
(110)
(3,099)
(27)
(3,099)
(27)
Glan-Chistí amhail an 1 Eanáir
8,962
8,989
Glan-Chistí amhail an 31 Nollaig
5,863
8,962
(Ardú)/Laghdú ar fhéichiúnaithe
Laghdú ar stoic
(Laghdú)/Méadú ar chreidiúnaithe trádála
Méadú (Laghdú) ar chánachas agus PRSI
(Laghdú)/Ardú ar Ioncam Iarchurtha agus Fabhruithe
RÁITEAS FAOI SHREABHADH AIRGID
Glan eis–sreabhadh airgid ó ghníomhaíochtaí oibríochta
Aischuir ar infheistíocht agus seirbhísiú airgeadais:
Ús bainc faighte
Glan (eisreabhadh)/Insreabhadh Reatha Cistí
Caiteachas caipitil
Íocaíochtaí chun sócmhainní inláimhsithe a fháil
Laghdú ar Airgead Tirim
Réiteach ar ghlan-sreabhadh airgid chuig gluaiseachtaí cistí
Laghdú ar Airgead Tirim
Is cuid de na ráitis airgeadais seo iad an Ráiteas faoi Bheartais Chuntasaíochta agus na Nótaí 1 go dtí 18.
Michael Carey
Aidan Cotter
CathaoirleachPríomhfheidhmeannach
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
65
Nótaí mar Chuid de na Ráitis Airgeadais
don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2011
1. Ioncam
(a)Áirítear €5,635,000 ar Dheontas i gCabhair ón Oireachtas atá curtha ar fáil don Bhord Bia faoi Fho-Chlár Margaíochta
Chlár Oibriúcháin na hEarnála Táirgíochta den Phlean Forbartha Náisiúnta 2007-2013.
(b) Eascraíonn méideanna a áirtítear faoin teideal Food Dude - Leathadh Amach Náisiúnta, arb ionann iad agus €2,835,373
maidir le maoiniú a chuir an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara ar fáil chun costas leathadh amach an chláir Food Dude
ar bhonn náisiúnta a chlúdach.
(c) Eascraíonn méideanna a áirítear faoin teideal An Ciste Speisialta um an Scéim Dearbhaithe Cáilíochta arb ionann iad agus
€3,717,433 maidir le maoiniú a chuir an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara ar fáil chun costas cigireachtaí neamhspleácha
ar an bhfeirm agus próisis deimhnithe ghaolmhara faoi Scéim Dearbhaithe Cáilíochta Bhord Bia a chlúdach.
(d) Eascraíonn méideanna a áirítear faoi Mhaoiniú Speisialta do Chur Chun Cinn Bia maidir le maoiniú a chuir an Roinn
Talmhaíochta, Bia agus Mara ar fáil do na cláir seo a leanas: An Gairdín Bloom
Cur Chun Cinn Orgánach do Ghnólachtaí Beaga & sa Bhaile
An t-aonach trádála orgánach Biofach
Cur Chun Cinn Máirteola-Muiceola san Áise
An Cur Chun Cinn "More to Mushrooms"
2011
2010
E’000
E’000
10
10
228
187
-
89
63
103
359
17
660
406
(e) Forálann an tAcht um an Bord Bia Act, 1994, go n-íocfar tobhach an ceann leis an mBord maidir le beostoc maraithe nó
onnmhairithe. Faoi alt 37 den Acht, socraíodh ráta de €1.90 an ceann maidir le heallaí, 25c an ceann maidir le caoirigh
agus 25c an ceann maidir le muca.
(f) Áirítear ar ioncam tionscadail agus eile ranníocaíochtaí ón tionscal le cur chun cinn i gcomhar, aontaí trádála, seirbhísí
faisnéise agus táillí comhdhála agus seimineáir. Áirítear ann freisin ús infhaighte de €136,173 (2010: €162,439).
2. Cuntas caipitil
2011
2010
E’000
E’000
352
424
An méid a caipitlíodh i ndáil le sócmhainní inláimhsithe ceannaithe
78
110
Méideanna scaoilte ar dhiúscairt sócmhainní inláimhsithe
(2)
4
Amúchadh ag teacht le dímheas sócmhainní
(181)
(186)
Glan-Aistriú chuig an gCuntas Ioncaim & Caiteachais
(105)
(72)
247
352
Iarmhéid amhail an 1 Eanáir
Iarmhéid amhail an 31 Nollaig
66
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Nótaí mar Chuid de na Ráitis Airgeadais
don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2011
3. Caiteachas ar Mhargaíocht agus ar Chur Chun Cinn
2011
2010
E’000
E’000
Cur Chun Cinn
7,467
7,855
Forbairt Margaíochta
5,077
5,135
Aontaí Trádála agus Taispeántais
4,075
3,151
Seirbhísí Eolais-Taighde
2,679
2,546
Eolas - Seirbhísí Eile
418
359
Dearbhú Cáilíochta
1,236
984
Forbairt Trádála
2,574
3,335
153
75
1,551
1,564
25,230
25,004
749
706
Margaíocht & Cur Chun Cinn
7,764
7,864
Riarachán
2,555
2,486
10,319
10,350
7,592
7,735
558
538
2,169
2,077
10,319
10,350
E
E
160,082
160,082
-
-
160,082
160,082
Seirbhísí Cliant eile
Fellowship Plus
4. Airgeadas Margaíochta
An Clár Cúnaimh Margaíochta
5. Pá
Tá costais phá comhdhéanta de:
Pá agus tuarastail
Costais leasa shóisialaigh
Costais pinsean (Nóta 14a)
Mar seo a leanas a bhí luach saothair an
Phríomhfheidhmeannaigh a áirítear sna costais Pá thuas:
Tuarastal
Pá de réir feidhmíochta
Iomlán
Ina theannta sin, is comhalta de Scéim Aoisliúntais Bhord Bia é an Príomhfheidhmeannach agus ní théann a theidlíochtaí
pinsin thar na teidlíochtaí caighdeánacha i scéim eiseamlárach aoisliúntais shainithe na hearnála poiblí.
B’ionann an líon iomlán fostaithe (daoine páirt-aimseartha san áireamh) amhail an 31 Nollaig 2011 agus 93 (2010: 94).
Áirítear an costas a bhain le fostaithe páirt-aimseartha áirithe, arb ionann é agus €89,197 (2010: €84,440) le Caiteachas
Margaíochta agus Cur Chun Cinn.
Asbhaineadh méid iomlán de €447,389 (2010: €445,809) ó fhostaithe i rith na bliana tríd an tobhach pinsin agus íocadh é
leis an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
67
Nótaí mar Chuid de na Ráitis Airgeadais
don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2011
6.
Caiteachas Oibríochta
2011
2010
E’000
E’000
205
222
1,043
1,082
184
211
1,201
1,282
25
25
181
186
2
(4)
2,841
3,004
E
E
An tUasal D. Browne
5,566
20,520
An tUasal G. Brown
2,820
-
An tUasal J. Bryan
11,970
11,232
An tUasal J. Cahill
11,970
10,740
Táillí agus Speansais Chomhaltaí an Bhoird agus na bhFo-Bhord
Cíos, rátaí agus árachas
Costais teileachumarsáide
Speansais ghinearálta ghnó
Táille iniúchta
Dímheas (Nóta 7)
Caillteanas/(Gnóthachan) ar dhiúscairt sócmhainní inláimhsithe
Mar seo a leanas a bhí táillí na gcomhaltaí Boird a áirítear sna méideanna thuas:
An tUasal M. Cronin
2,820
An tUasal R. Carolan
3,312
11,970
An tUasal N. Cawley
11,970
11,970
An tUasal V. Cleary
3,312
11,970
An tUasal P. Cusack
8,559
5,018
A. Dennison Uasal
11,970
6,133
An tUasal K. Dunne
11,970
11,921
An tUasal F. Hayes
11,970
10,740
An tUasal J. Hyland
3,247
11,970
R. Holland Uasal
2,820
-
An tUasal J. Kingston
2,820
-
An tOllamh F. O'Gara
11,970
984
K. O'Leary Uasal
An tUasal M. O'Rourke
B. Rodgers Uasal
An tUasal B Sweeney
An tUasal P. Walshe
Iomlán
Áirítear thuas speansais cothabhála agus taistil chomhaltaí an Bhoird
68
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
-
8,576
11,970
11,970
-
1,475
2,820
-
-
689
133,856
147,878
12,641
13,727
Nótaí mar Chuid de na Ráitis Airgeadais
don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2011
7.
Sócmhainní Seasta Inláimhsithe
Feabhsúcháin
ar Mhaoin
Léasach
Troscán agus
Feistis
Trealamh
Ríomhaireachta
Trealamh
Oifige
Iomlán
Costas
E’000
E’000
E’000
E’000
E’000
Amhail an 1 Eanáir 2011
1,704
671
586
362
3,323
Breisiúcháin i rith na bliana
-
32
40
6
78
Diúscairtí
-
(32)
-
(13)
(45)
1,704
671
626
355
3,356
1,564
612
464
331
2,971
93
12
69
7
181
-
(31)
-
(12)
(43)
1,657
593
533
326
3,109
47
78
93
29
247
140
59
122
31
352
Amhail an 31 Nollaig 2011
Dímheas
Amhail an 1 Eanáir 2011
Muirearaithe i rith na bliana
Diúscairtí
Amhail an 31 Nollaig 2011
Glan-Mhéideanna leabhair
Amhail an 31 Nollaig 2011
Amhail an 31 Nollaig 2010
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
69
Nótaí mar Chuid de na Ráitis Airgeadais
don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2011
8.
Féichiúnaithe
2011
2010
E’000
E’000
Méideanna a bhíonn dlite laistigh de bhliain amháin: Féichiúnaithe trádála
1,087
1,437
Lúide: Soláthar do Dhrochfhiacha
(593)
(648)
494
789
1,239
649
1,733
1,438
Creidiúnaithe trádála
1,201
2,827
Ranníoca Pinsin leis an Státchiste
1,219
618
Cánachas agus leas sóisialach (Nóta 10)
219
207
Cáin siarchoinneála
340
441
Fabhruithe
2,146
3,725
Ioncam Iarchurtha
1,235
1,228
6,360
9,046
155
134
64
73
219
207
Réamhíocaíochtaí agus ioncam fabhraithe
9.
Creidiúnaithe (méideanna a bhíonn dlite laistigh de bhliain amháin)
10. Cánachas agus Leas Sóisialach
Tá creidiúnaithe cánachais agus leasa shóisialaigh comhdhéanta de:
Cáin Ioncaim
Á.S.P.C.
Níl cánacha corparáideacha dlite ón mBord Bia in Éirinn ná sna tíortha eile ina bhfeidhmíonn sé de bharr gur comhlacht
Stát-urraithe, neamh-tráchtála é.
Tá cánacha fostóra dlite uaidh in Éirinn agus comhlíonann sé na ceanglais siarchoinneála, tuairiscithe agus íocaíochta
gaolmhara i ngach tír ina bhfeidhmíonn sé.
70
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Nótaí mar Chuid de na Ráitis Airgeadais
don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2011
11. Soláthairtí le haghaidh dliteanas agus muirear
Amhail an
1 Eanáir
2011
Curtha ar fáil
le linn
na bliana
Scaoilte
le linn
na bliana
Amhail an
31 Nollaig
2011
E’000
E’000
E’000
E’000
47
-
(6)
41
583
-
-
583
630
-
(6)
624
Cáin Bhreisluacha
Soláthar do Throchlú
Baineann an soláthar i ndáil le Cáin Bhreisluacha le coigeartuithe ar mhéideanna a aisghabháladh ó dhlínsí thar lear i
mblianta roimhe sin. Tá an Soláthar do Throchlú comhdhéanta de chostas measta aischur maoine léasachta de réir na
gceanglas faoi léasanna oibríochta.
12. Tiomantais
(a) Tiomantais Chaipitil
Ní raibh aon tiomantas caipitil ag an mBord Bia ag deireadh na bliana.
(b) Tiomantais Airgeadais
Ní raibh aon tiomantas ann i ndáil le Cláir Airgeadais Mhargaíochta ag deireadh na bliana.
(c) Léasanna Oibríochta
Tá léasanna oibríochta comhdhéanta de léasanna ar áitribh. Is ionann tiomantais léasachta atá le híoc
sa chéad dá mhí dhéag atá le teacht is €664,884 mar seo a leanas:
Iníoctha ar léasanna ina rachaidh an tiomantas in éag:
E
106,564
Laistigh de bhliain amháin
94,635
Idir dhá bhliain agus cúig bliana
463,685
I gceann sé bliana agus os a chionn
664,884
13. Dliteanais theagmhasacha
Tá dliteanais theagmhasacha ann i ndáil le méideanna a ceadaíodh ach nár éilíodh ag deireadh na bliana faoi théarmaí
na gClár Airgeadais Mhargaíochta a oibríonn An Bord Bia mar seo a leanas:
An Clár Cúnamh Margaíochta
2011
2010
E’000
E’000
1,009
914
Measann an bhainistíocht go socrófar na dliteanais theagmhasacha faoin teideal seo laistigh de bhliain amháin.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
71
Nótaí mar Chuid de na Ráitis Airgeadais
don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2011
14. Aoisliúntas
2011
2010
a i) Costais Phinsin
E’000
E’000
Costas seirbhíse
1,186
1,172
Ranníoca Fostaithe
(387)
(379)
799
793
Costas Úis
1,370
1,284
Iomlán
2,169
2,077
Costas seirbhíse reatha
a ii) Ranníocaíocht leis an Státchiste
De réir an Achta um Bearta Airgeadais (Forálacha Ilghnéitheacha) 2009 agus na socruithe atá leagtha amach sna
beartais chuntasaíochta, ba ionann suim na ranníoca a bhí iníoctha leis an Státchiste as barrachas ioncaim agus
e830,515 sa bhliain (2010: e783,710).
Bhí suim de e1,219,458 dlite amhail an 31 Nollaig 2011 maidir le hasbhaintí agus ranníoca fostaithe a bhí iníoctha leis
an Státchiste (2010: e617,778).
a iii) Anailís ar an méid aitheanta sa Ráiteas Gnóthachain agus Caillteanais Aitheanta Iomlán
751
408
(119)
-
632
408
24,751
23,169
Costas seirbhíse
1,186
1,172
Costais úis
1,370
1,284
Gnóthachan achtúireach
(632)
(408)
Sochair íoctha
(558)
(466)
26,117
24,751
Gnóthachain agus (caillteanais) ó thaithí
Athruithe ar Bhoinn Tuisceana
b i) Luach Reatha na nOibleagáidí Scéime
Luach Reatha na nOibleagáidí Scéime
Luach reatha na n-oibleagáidí scéime ag deireadh na bliana
b ii) Sócmhainn Mhaoinithe Iarchurtha
An Achta um Bearta Airgeadais (Forálacha Ilghnéitheacha) 2009 aistríodh sócmhainní Scéimeanna Aoisliúntais
Bhord Bia chuig an gCúlchiste Náisiúnta Pinsin le héifeacht ón 31 Nollaig 2009. Leanfaidh na scéimeanna pinsean a
bhaineann leis na cistí sin i bhfeidhm do chomhaltaí atá ann cheana féin gan aon tionchar ar shochair ná ar sholáthairtí
gaolmhara do chomhaltaí. Cuirfidh an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara maoiniú ar fáil sa chás go sáraíonn an
méid pinsin a íocadh na ranníoca. Tá an láimhseáil agus na nochtuithe a theastaíonn ón gcaighdeán cuntasaíochta,
Caighdeáin Tuairiscithe Airgeadais 17 (Sochair Scoir) curtha in oiriúint ag an mBord Bia chun na socruithe atá i
bhfeidhm a léiriú. Cé go bhfeidhmíonn an socrú maoinithe ar bhonn ghlanphá leis an Roinn, creideann an Bord Bia go
bhfuil an cineál seo socrúcháin ar chomhchéim le haisíoc iomlán ar an dliteanas pinsin nuair a bheidh na dliteanais sin
dlite le híoc agus mar sin aithníonn sé a chuid cearta ar an aisíoc sin mar shócmhainn ann féin i suim atá cothrom leis
an dliteanas ag deireadh na bliana.
Aithníonn An Bord Bia freisin sócmhainn ag comhfhreagairt don dliteanas neamh-mhaoinithe do phinsin ar scéim an
Bhoird Ghlais, ar bhonn roinnt bonn tuisceana agus imeachtaí roimhe seo, lena n-áirítear an bonn reachtúil chun na
scéimeanna aoisliúntais a bhunú, agus an polasaí agus an cleachtas atá ar bun faoi láthair maidir le pinsin na seirbhíse
poiblí a mhaoiniú, lena n-áirítear próiseas na meastachán bliantúil.
72
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Nótaí mar chuid de na Ráitis Airgeadais
don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2011
14. Aoisliúntas (ar lean)
Aithnítear sócmhainn mhaoinithe iarchurtha de e26,117 milliún atá comhionann leis an dliteanais pinsin amhail an
31 Nollaig 2011 (2010: e24,751 milliún). Cinneadh an tsócmhainn mhaoinithe iarchurtha ag deireadh na bliana tar
éis cuntas a thabhairt do Ghlan-Mhaoiniú Iarchurtha do Phinsin e2.1 milliún i rith na bliana agus do choigeartuithe a
lean as an gnóthachan achtúireach e632,000 agus as e497,455 de phinsin a bhí iníoctha faoi scéim an Bhoird Bia a
rinneadh a fhritháireamh i gcoinne na Ranníocaíochta a bhí iníoctha leis an Státchiste.
b iii) Glan-mhaoiniú Iarchurtha do Phinsin sa Bhliain
Maoiniú in-aisghabhála i ndáil le costais phinsin sa bhliain reatha
Deontas i gCabhair ón Oireachtas curtha i bhfeidhm le híocaíochtaí pinsin
(scéim an Bhoird Ghlais)
2011
2010
E’000
E’000
2,169
2,077
(62)
(66)
2,107
2,011
c) Tuairisc ar na scéimeanna agus na boinn tuisceana achtúire
Feidhmíonn an Bord dhá scéim aoisliúntais shochair shainithe d’fhostaithe áirithe atá incháilithe.
1) Príomhscéim Bhord Bia, dá bhfuil ceadú an Aire Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia agus an Aire Airgeadais faighte.
Go dtí 31 Nollaig 2009, íocadh ranníoca na bhfostaithe agus Bhord Bia isteach i gciste faoi bhainistiú na
n-iontaobhaithe. Mar a luadh faoi nóta 14b ii) thuas, aistríodh sócmhainní na scéime chuig an gCúlchiste Náisiúnta
Pinsin le héifeacht ón 31 Nollaig 2009.
2) Scéim an Bhoird Ghlais, mar a bhí ann. Tá sin comhdhéanta de scéim pinsin sochair sainithe neamhranníocach agus
scéim leanaí agus céilí ranníocach arna fheidhmiú ar bhonn riaracháin ar feitheamh údarú na scéimeanna ag an
Aire Airgeadais.
Faoi láthair, íocann An Bord Bia an costas a bhaineann le daoine dul ar scor. Íoctar iad as ioncam reatha. Baintear
úsáid as ranníoca a fhaigheann An Bord Bia ó chomhaltaí na scéimeanna ranníocacha neamh-mhaoinithe a luadh
thuas chun dliteanais phinsin leanúnacha a pháirt-mhaoiniú.
Rinneadh luacháil achtúireach ar Scéimeanna Aoisliúntais Bhord Bia amhail an 31 Nollaig 2011 chun críche an
nochtadh FRS17 seo a ullmhú. Rinneadh measúnú ar na dliteanais agus ar na costais ag baint úsáide as an modh
aonaid theilgthe.
Boinn tuisceana airgeadais
Ba mar seo a leanas a bhí na príomh-bhoinn tuisceana achtúireacha a úsáideadh chun dliteanais an tsochair scoir faoi
FRS17 a ríomh:
31/12/2011
31/12/2010
Ráta Lascaine
5.75%
5.60%
Ráta Boilscithe
2.00%
2.00%
Arduithe ar thuarastal
4.25%
4.25%
Arduithe ar phinsin
3.75%
3.75%
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
73
Nótaí mar Chuid de na Ráitis Airgeadais
don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2011
14. Aoisliúntas (ar lean)
Rinneadh na méideanna seo a leanas a thomhas de réir ceanglas FRS17.
Boinn Tuisceana Déimeagrafacha
62% de PNML00 d’fhir agus 70% de PNFL00 do mhná atá an tábla básmhaireachta. Tá breisiúchán 0.39% leis an
bhfachtóir blianachta maidir le gach bliain idir 2008 agus Gnáth-Aois Scoir an duine. Léirítear rátaí ionadaíocha thíos:
Tá saolré ionchas rannpháirtí atá 65 bliain d’aois agus saolré ionchasach (ó aois 65 ar aghaidh) rannpháirtí a bhainfidh
65 bliain amach i gceann 25 bliain léirithe i mblianta thíos, bunaithe ar na táblaí básmhaireachta thuas.
Aois
Fir
Mná
65
21.7
23.4
65 i gceann 25 bliain
24.9
26.1
d) Stair na n-oibleagáidí sochair shainithe, sócmhainní agus gnóthachain agus caillteanais ó thaithí
Oibleagáidí sochair shainithe
Luach cóir shócmhainní na scéime
Easnamh ar Scéimeanna Aoisliúntais
Coigeartuithe ó thaithí ar oibleagáidí scéime
Coigeartuithe ó thaithí ar shócmhainní scéime
2011
2010
2009
2008
2007
E’000
E’000
E’000
E’000
E’000
26,117
24,751
23,169
21,732
20,380
-
-
-
12,807
17,367
(26,117)
(24,751)
(23,169)
(8,925)
(3,013)
632
408
1,822
(920)
(226)
-
-
1,239
(6,685)
(1,489)
e) Cur i Láthair
Tá athchóiriú déanta ar chur i láthair na faisnéise pinsean maidir le costais phinsin agus ioncam comhoiriúnaithe.
Athshonraíodh na sócmhainní agus an dliteanas pinsin comparáideach chun baill foirne a aistríodh isteach ó Bhord
Iascaigh Mhara a chur san áireamh. Níl glan-éifeacht ar bith ag na hathruithe sin ar an easnamh ná ar GhlanSócmhainní do 2011 ná 2010.
74
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Nótaí mar Chuid de na Ráitis Airgeadais
don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2011
15. Comhaltaí Boird – Idirbhearta a Nochtadh
Féadfaidh an Bord deontais a cheadú le linn ghnáthghnó agus féadfaidh sé dul i mbun socruithe conartha eile freisin
maidir le gnóthais lena bhfuil Comhaltaí Boird An Bhoird Bia fostaithe nó a bhfuil leas eile acu iontu. Ghlac an Bord
nósanna imeachta de réir na dtreoirlínte arna n-eisiúint ag an Roinn Airgeadais i ndáil le nochtadh leasanna ag Comhaltaí
Boird agus chloígh an Bord leis na nósanna imeachta sin i rith na bliana.
Níor ceadaíodh ná níor íocadh aon deontas i rith na bliana le cuideachtaí a bhfuil gaol ag Comhaltaí Boird leo.
16. Comparáidí
Athghrúpáil déanta ar mhéideanna ar leith sna ráitis airgeadais seo agus tá na figiúirí comparáideacha athluaite le
comhleanúnachas leis an gcur i láthair nua a chinntiú.
17. Áitribh
Tá áitribh arna áitiú ag an mBord Bia ag Cúirt Chlann Liam, Sráid an Mhóta Íochtarach, Baile Átha Cliath 2 faoi
chomhaontú cíosa. Tréimhse deich mbliana a mhairfidh an comhaontú seo, a thosaigh i 2010.
€355,982 a bhí sa mhuirear cíosa do 2011. Chomh maith leis sin, tá naoi maoin eile á n-áitiú ag an mBord i suíomhanna
éagsúla go hidirnáisiúnta. €308,742 an méid iomlán cíosa a íocadh ar na háitribh sin i 2011.
18. Na Ráitis Airgeadais a Cheadú
Cheadaigh an Bord na ráitis airgeadais an 6 Meán Fómhair 2012.
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
75
Íocaíochtaí Deontas Maidir Le Margaíocht Airgeadais 2011
Cuideachta
ABC Nutrition Ltd
Adare Farm Foods
Aines Chocolates
Algaran Teoranta
Alternative Pizza Company Ltd
Amour Nurseries Ltd
Ardee sauce Company Ltd t/a Aruna Sauces
Ardrahan Dairy Products Ltd
Ariosa Coffee Ltd
Beechlawn Organic Farm
Beeline Health Foods Ltd
Belvelly Smokehouse
Broadway Bagels Ltd
Brookridge Farm Ltd
Caherbeg Free Range Pork Products Ltd
Carlow Craft Brewery Ltd
Carrigaline Farmhouse Cheese Ltd
Carrigbyrne Farmhouse Cheese Co Ltd
Castlecor Potatoes Ltd
Celtic Chocolates Ltd
Celtic Pure Ltd
Central Fish Markets Ltd
Chia Booster Distribution Ltd t/a Chia Bia
Clanwood Farm
Connemara Fine Foods Ltd
Connemara Seafoods Ltd
Coolanowle Organics
Coolea Farmhouse Cheese Ltd
Corleggy Cheese
Couverture Ltd
D&S Gourmet Foods t/a Gran Clarkes
Dee's Wholefoods
Deliciously Different Cakes Ltd
Divine Oysters Ltd
Dungarvan Brewing Company Ltd
Durrus Cheese
Eden Farms Ltd
Elite Cuisine Ltd
Fitzgerald Nurseries Ltd
Flair Confectionery Ltd
Gallaghers Irish Chocolates Ltd
Garden of Eden
Glenbrook Nurseries Ltd
Green Hill Fruit Farm Ltd
Green Pastures Donegal Ltd
Green Saffron Ltd
Greenvalley Farm Ltd t/a Killowen
G's Gourmet Jams Ltd
Harrington Home Bakery Ltd
Healy Fine Foods Limited
Heatherfield Ltd t/a Seerys Bakery
Henchill Limited t/a The Good Snack Company)
Heron Quality Foods Ltd
Hickey's Bakery Ltd
Hogan Continental Ltd t/a Everyday Foods
Holycross Stores
Hot Irishman Ltd
Hughes Roses Ltd
Ina's Kitchen Desserts Ltd
Irish Cone and Wafer Co Ltd
Irish Direct Confectionery Ltd t/a Tea Time Express
Island Seafoods Ltd
Island View Nurseries
ITSA Bagel Ltd
J&L Grubb Ltd
Jinny's Bakery Ltd
Kearney's Homebaking Ltd
76
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
Méid €
30,283
6,535
12,698
1,583
3,000
543
3,000
5,593
1,157
2,076
8,000
3,815
5,121
4,998
2,358
12,000
8,508
6,540
5,000
10,000
15,000
1,629
2,000
3,000
5,000
10,000
1,770
3,000
2,413
13,637
3,000
4,000
5,748
5,000
3,000
4,467
9,740
1,939
12,000
3,000
3,000
2,034
11,961
4,000
18,081
5,438
5,000
5,768
4,000
3,332
14,170
1,500
8,754
2,000
4,000
1,943
6,000
822
35,828
4,249
7,993
7,713
4,000
745
23,000
964
3,000
Cuideachta
Kellys Nursery Ltd
Kelly's Organic Dairy Products Ltd
Kilbeg Dairy Delights
Kilfera Food Manufacturers Ltd
Kilkenny Flower and Bulb
Kinvara Smoked Salmon Ltd
Knockanore Farmhouse Cheese
Knockdrinna Farm
Kohinoor Ltd
Kooky Dough Ltd
Kush Seafarms Ltd
Laurence Whelan Potatoes
Linalla Ice Cream
Lolly and Cooks Ltd
M&M Products Ltd
M&S Browne Ltd
Magnetti Foods Ltd
Mannings Bakeries Ltd
Marchminder Ltd t/a Cooleeney Farmhouse Cheese
Mc Evoy Family Foods
Mediterranean Flavours
Michael Waldron Meats Ltd
Mileeven Ltd
Milleens Cheese Ltd
Milseoga Uí Mhurchú Teo
Mossfield Organic Farm
Mr. Middleton Garden Shop Ltd
Munster Mushrooms Ltd
Nightpark Nurseries
Nutweave Ltd t/a Bombay Pantry
O'Callaghan Delicious Gourmet Foods Ltd
O'Neills Garden Centre
Paddy's O'Granola
Pandora Bell
Paul Brophy Vegetables
Peter Keogh and Sons Ltd t/a Keoghs Crisps
Ponaire Ltd
Prue & Simon's Ltd
Quarrymount Free Range Meats
Rathcreedan Ltd t/a Sushi King
Rose Manufacturing Ltd
Safa Food Ltd
Sam's Cookies Ltd
Seacláidí na Sceilge Teoranta
Shannon Estuary Oysters Ltd
Shellfish Ireland
Sillis Green Veg Ltd
Solaris Botanicals Ltd
Sowans Organic Bread Mix Ltd
Spice O' Life
Stams Bamboo Nursery Ltd
Straight Sausages Ltd
Straight Sausages Ltd t/a Jane Russell's Original Irish
Stuart and McLean Ltd t/a Laragh Stuart Foods
Taste a Memory Foods
The Burren Smokehouse Ltd
The Food Store
The Foods of Athenry Ltd
The Hooker Brewery
The Scullery
Thomas Butterly and Sons
Trudies Catering Kitchen Ltd
Veronica Molloy t/a Crossogue Preserves
Whelan Food and Meat Processors Ltd
Wicklow Farmhouse Cheese Ltd
Yawl Bay Seafoods Ltd
Méid €
4,000
1,103
3,000
12,000
1,500
6,109
12,000
3,000
925
1,186
6,000
4,000
2,000
1,242
5,000
4,843
7,235
12,000
14,584
2,389
106
4,639
7,055
4,008
1,546
1,006
8,000
210
5,500
7,402
455
625
973
3,500
5,000
3,000
3,500
4,233
6,000
3,500
10,000
3,000
10,000
5,205
5,000
5,000
10,000
2,000
3,000
7,000
1,207
4,137
3,059
3,000
2,002
13,000
3,757
12,649
2,851
5,000
4,000
6,038
3,000
10,000
4,798
4,247
Iomlán
748,770
Oifigí Bhord Bia
An Cheannoifig
Amstardam
Moscó
Cúirt Chlann Liam
Sráid an Mhóta Íochtarach
Baile Átha Cliath 2, Éire
T +353 1 668 5155
F +353 1 668 7521
World Trade Centre
Strawinskylaan 1351
1077 XX Amstardam
An Ísiltír
T +31 20 754 6969
F +31 20 754 6961
Orlikov per, 3B
Moscó 107139
An Rúis
T +7 495 607 8150
F +7 495 607 8460
Dusseldorf
Derendorfer Allee 6
40476 Dusseldorf
An Ghearmáin
T +49 211 8681 497
F +49 211 8681 499
Londain
201-203 Great Portland Street
Londain
W1W 5AB
An Ríocht Aontaithe
T +44 20 7307 3555
F +44 20 7307 3556
Maidrid
Casa de Irlanda
Paseo de la Castellana
No 46 - 3a planta
28046 Maidrid
An Spáinn
T +34 91 435 6572
F +34 91 435 6211
Milano
Via S. Maria Segreta 6
20123 Milano
An Iodáil
T +39 02 7200 2065
F +39 02 7200 4062
Nua Eabhrac
Ireland House
345 Park Avenue
17th Floor
Nua Eabhrac
NY 10154-0037
Stáit Aontaithe Mheiriceá
T +1 212 935 4505
F +1 212 935 4385
Páras
Maison d’Irlande
33, rue de Miromesnil
75008 Páras
An Fhrainc
T +33 1 42 66 22 93
F +33 1 42 66 22 88
Shanghai (Oifig na Háise)
Suite 733
Shanghai Centre
No. 1376 Nan Jing Xi Road
Shanghai 200040
An tSín
T +86 21 627 98829
F +86 21 627 98849
Stócólm
Ambasáid na hÉireann
Hovslagargatan 5
An tSualainn
T + 46 8 545 04058
Tuarascáil Bhliantúil Bhord Bia 2011
77
Tháinig
méadú 17%
ar luach na
n-onnmhairithe
mairteola nó
e1.86bn in
2011
An Cheannoifig: Cúirt Chlann Liam, Sráid an Mhóta Íochtarach, Baile Átha Cliath 2, Éire.
T +353 1 668 5155 | F +353 1 668 7521 | R info@bordbia.ie | www.bordbia.ie
Borradh faoi bhia agus faoi ghairneoireacht na hÉireann